۴۲۴۱
۰
۱۳۹۴/۰۳/۱۶

صورت جلسات شورای کتابخانه مجلس از 1313 تا 1324ش + تصاویر

پدیدآور: رسول جعفریان

خلاصه

آنچه در پی می آید صورت جلسات شورای کتابخانه مجلس شورای ملی است که با حضور چند نماینده و رئیس کتابخانه تشکیل و در باره مسائل عمومی کتابخانه، خرید کتاب، فهرست نگاری و مسائل دیگر در باره آنها صحبت می شده است. برخی از نمایندگان مشهور مانند فروغی، ملک الشعراء، حکیمی و نیز ارباب کیخسرو نماینده زرتشتیان مجلس در آن شرکت می کردند.

دفترچه صورت جلسات شورای کتابخانه مجلس از سال 1313 ـ 1324 ش باید یکی از اسناد با ارزشی باشد که نه تنها برای تاریخ کتابخانه بلکه برای تاریخ کتاب و نسخه های خطی و ارزش مالی آنها و نوع دیدگاه هایی که در باره کتاب و کتابخانه و خرید کتاب بوده ارزشمند است. بنده از این که کسی از این دفترچه گزارشی داده باشد آگاهی ندارم. طبعا در اینجا یک مرور کوتاه خواهم داشت.

این دفترچه شامل 41 فریم (از جلد تا صفحه آخر که برخی هم سفید است) شامل صورت گفتگوها و تصمیمات هر  جلسه از شوراست که در زمینه مسائل کتابخانه و نیازهای آن و نیز آنچه از کتاب و راه های تهیه آن از داخل و خارج وجود دارد و نیز تقویم برخی از آثار با ارزش به ویژه خطی، مطالبی در آنها درج شده است. برای هر جلسه معمولا از چند خط تا چند صفحه گزارش نوشته می شده گرچه اغلب آن گزارش ها نیم صفحه ای است.

علی الرسم این قبیل صورت جلسات، نام افراد شرکت کننده در آغاز می آمده می آمده است. گویا این افراد همگی نماینده مجلس بوده و رئیس کتابخانه هم به عنوان منشی حضور داشته است. در جلسات نخست عمدتا نام اعتصام الملک و بعدها نام شریفی به کرات آمده است.

نخستین صورت جلسه مربوط به روز شنبه 8 اردیبهشت 1313 است که با حضور آقایان افسر، مخبر فرهمند، تربیت، مسیو میرزا یانس، و اعتصام الملک در کتابخانه مجلس شورای ملی تشکیل گردیده است.

در صورت جلسه نخست، نیازهای کلی کتابخانه آمده که جالب است:

تکمیل کتب قوانین و رفع نواقص آن

تکمیل کتابهایی که مجلدات آنها ناقص است

خرید نسخ نادر و مفید که شورای کتابخانه خرید آنها را صلاح بداند

تهیه کتب علمی و ادبی و فنی عالی تالیف زمان اخیر حتی الامکان

تهیه و تکمیل کتابهای تاریخ و جغرافی و تراجم احموال راجع به ایران در السنه فارسی و فرانسه و انگلیسی به ضمیمه کتب حفریات و کشفیات عتیقه

تحصیل کتابهای ادبیات و تاریخ بمعنی اعم

تحصیل کتب راجعه به علم تاریخ و زبان فارسی

تهیه فهرست های چاپی راجع به فارسی و عربی

تکمیل و کتب مربوط به زبان پهلوی بزبان فرانسه و انگلیسی

خریداری نکردن کتب منافی با اخلاق و آداب مانند .....

در صورت جلسه 13 مرداد 13 آمده است: ... سواد مراسله ای در خصوص تحصیل کتب مختلفه برای کتابخانه به آقای تقی زاده وزیر مختار خوانده نوشته شده بود...

جلسه شنبه 28 تیرماه سال 1314 با حضور آقایان احتشام السلطنه، ارباب کیخسرو، فرهمند از نمایندگان و اعتصام الملک که رئیس کتابخانه بوده تشکیل شده است.

در این جلسه ارباب کیخسرو از اهتمام احتشام السطنه به کتابخانه تشکر کرده و در باره ازدیاد کتب و ترتیب آرشیو از طرف احتشام السلطنه مسائلی مطرح شده است.

در جلسه 16 اسفند 1314 صورت خرید کتابهایی از مجد الدین نصیری آمده که شامل 98 نسخه خطی و چاپی است به مبلغ 47505 ریال است.

همین طور کتابهایی از گنج دانش که کتب مصری بوده و نیز آثاری به زبان فرانسه از آقای هشترودی، نسخه تفسیر اصفی از شیخ جواد عراقی، مجموعه جراید قدیم از میرزا عبدالله خریداری شده که جمعا 149 جلد و قیمت آن 6465 ریال است.

در بیشتر جلسات روی صورت خرید کتابهای خارجی تاکید شده است. در جلسه 5 اردیبهشت 1315 «در خصوص تهیه اسامی کتبی که دایما برای کتابخانه لازم خواهد شد و باید آنها را مستقیما از پاریس و لندن و برلن و نقاط دیگر وارد نمودند مذاکراتی شد».

در 12 اردیبهشت یعنی هفته بعد هم یک صورت خرید کتابهای انگلیسی شامل 37 جلد متعلق به کتابخانه (کتابفروشی) تقی، 19 جلد کتاب فرانسه از محمدضیاء هشترودی، و 60 جلد خطی و چاپی از آقای خلخالی خریداری شده است. همین طور 13 جلد کتاب از کتابخانه (کتابفروشی) طهران.

در جلسه 26 اردیبهشت 1315 افرادی که شرکت کرده اند حکیم الملک، دکتر غنی، تربیت، ارباب کیخسرو، فرهمند، حکیم الدوله و اعتصامی هستند. در این جلسه مطابق نظامنامه باید رئیس و نایب رئیس انتخاب می شده است. منشی هم عبارت از رئیس خود کتابخانه خواهد بود. آقای تربیت رئیس و دکتر غنی به عنوان معاون انتخاب شده است. در انتهای این گزارش آمده: آقای ملک الشعراء آخر جلسه آمدند.

در همین جلسه هفت نسخه خطی که محمود رمضانی آورده بوده تقویم شده است: شاهنامه فردوسی با 59 مجلس صورت 6000 ریال، کلیات شیخ سعدی 500 ریال دیوان رشید وطواط 500 ریال، دیوان ابن یمین 500 ریال شاهنامه مصور با 22 قطعه تصویر 1500 ریال نظامی با 16 صورت 1500 ریال. اسامی 27 جلد کتاب خطی و 75 جلد کتاب چاپی و 70 جلد روزنامه لندن نیوز هم از رمضانی به مبلغ 5100 ریال خریداری شده بود.

در جلسه 14 مهر 1316 افراد شرکت کننده عبارتند از فروغی، حکیم الملک، تربیت، مرآت الممالک، اسفندریاری (مرآت السلطنه) دکتر غنی و اعتصامی. آقای ارباب به دلیل کسالت حاضر نشده بودند. در این جلسه آقای فروغی گفتند: کتاب از دو صورت بیرون نیست. یا برای مطالعه و مراجعه است که در یک محل جمع می شود یا برای امتیاز و نقاشی که دارد موزه ای از آن به وجود می آید. کتابخانه مجلس شورای ملی ظاهرا هر دو سمت را دارد و مداومت بر این طریقه نیز عیبی نخواهد داشت. این کتابخانه را خاص چند قسم کتاب قرار دادن خالی از اشکال نیست. برای این که عموم از آن استفاده می کنند باید انواع کتب و اقسام مولفات از هر قسم در آن موجود باشد. در باب تحصیل کتب ممکن است اعتبار کتابخانه دو قیمت شود. قیمتی مخصوص خریداری کتب چاپی بوده قسمتی هم برای نسخه ها و کتابهای نفیس اختصاص داشته باشد. نواقص کتب خطی یا چاپی پس از رسیدگی و اطلاع بر آنچه موجود است از راه اعلان و سفارش به کتابخانه ها به تدریج تحصیل خواهد شد. ... در آخر چند جلد کتاب متعلق به کتابفروشی ابن سینا ملاحظه و از آن جمله خریداری دو جلد تاریخ مصور سرجان ملکم انگلیسی و چند کتاب آلمانی راجع به ایران تصویب و جلسه خاتمه یافت.

جلسه بعدی 24 مهر 1316 فروغی رئیس و حکیم الملک به نیابت انتخاب می شود. موضوعاتی که قرار شد در جلسات بعدی صحبت شود اینها بود:

در خصوص کتب خطی که به طبع نرسیده و مفید است

در باب کتابهای خطی خواجه چاپ شده خواه چاپ نشده که امتیاز صبغتی (ظ) دارد یعنی خط خوش یا تذهیب خوب یا تصاویر خوب یا جلد خوب دارد

خطوط و اوراق متفرقه اعم از این که خوش خط باشد یا امتیاز تاریخی داشته باشد

مسأله تقویم کتب خطی و طرز خریداری و چگونگی آن

پیدا کردن کتابهای چاپی قدیم

کتابهایی که بعد از این چاپ می شود

در همین جلسه تصویب شد از هشت هزار تومان که برای تهیه کتب داخله و خارجه اختصاص داده شده مبلغ چهار هزار تومان اسعار (فرانک و لیره) از کمیسیون اسعار تقاضا و در گرفتن آن جدیت و اهتمام به عمل آید که برای سفارش کتب خارجه باشد.

اطلاع جالب در صورت جلسه عصر روز یکشنبه 23 آبان 1316 در باره خرید نسخه بسیار مهم مجلس از التفهیم بیرونی است:

چهارمین جلسه شورای کتابخانه عصر روز یکشنبه 23 آبان 1316 منتعقد گردید. آقایان فروغی و آقای حکیم الملک و آقای مرات الممالک و آقای دکتر غنی و آقای فرهمند و آقای تربیت و اعتصامی حضور داشتند و فقرات ذیل را تصویب نمودند:

1 - خریداری کتاب التفهیم خطی بیرونی که در 538 کتابت شده تا 200 تومان

2 - خریداری دوره کتب آلمانی آقای عضد السلطنه (ملک پور) که چهار جلد اول و آخر آن موجود بود و ملاحظه شد به مبلغ چهارصد تومان با در نظر داشتن گرفتن تخفیف.

3 خریداری شرح فصل الحکم فارسی از 25 تا 30 تومان

4 - خریداری تحریر مجسطی خطی متعلق به آقای سید عبدالرحیم خلخالی به مبلغ پنجاه تا شصت تومان به اطلاع و توسط آقای تربیت.

در صورت جلسه یکشنبه هشتم اسفند 1316 با حضور فروغی و دیگران در باره فهرست نویسی نسخ خطی توسط ابن یوسف صحبت شده است:

در خصوص مذاکره و معامله با آقای ابن یوسف که در جلسه قبل مذاکره و قرار بود نتیجه قطی بدست امد. شریفی اظهار داشت که اقدام لازم شده و در نتیجه مطالعات کامل و مذاکراتی با ابن یوسف به عمل آمده و در این حدود توافق حاصل شده استکه ابن یوسف طبق قراردادی متعهد شود در مدت بیست و دو ماه الی دو سال تقریبا یک هزار و پانصد جلد از کتابهای خطی را تحت نظر مدیر کتابخانه روی زمینه جلد اول فهرستی که تهیه شده فهرست نماید به این ترتیب که رد سال اول یک جلد حاضر شده و به طبع رسیده باشد و در مقابل این مرحمت و همچنین برای پرداخت اجرت کارکنان و معاونینی که خواهد داشت در حدود قراردادی که با وزارت معارف دارد از اعتبار کتابخانه مالی دو هزار ریال جمعا به او پرداخت شود و پرداخت وجه هم به اقساطی خواهد بود که در مقابل کار انجام شده دریافت نماید و سایر شرایط که البته رعایت نکات لازم خواهد شد.

یکی از صورت جلسات مفصل مربوط به روز سه شنبه 13 اردیبهشت 1317 است که مسائل مختلفی در باره کتابها و قیمت آنها طرح شده که بسیار با ارزش است. نکته جالب این است که تا آن وقت طبق آیین نامه اجازه استنساخ یا تصویر برداری از کتب خطی ممنوع بوده است.

از جمله در بند 4 آمده استك چون تقاضایی از طرف دکتر تورتسکی از خاورشناسان چک اسلواکی ... رسیده بود که اجازه داده شود از کتاب طریق التحقیق نسائی که در مجلس موجود است عکس برداری یا استنساخ شود آقای شریف اظهار داشت با این که با استنساخ کتب خطی برای استفاده عمومی با مراقبت و شرایط معینی کاملا موافقم ولی چون در آیین نامه کتابخانه استسناخ کتب خطی ممنوع است این است که تقاضی ایشان را به عرض آقایان می رسانم که موافقت فرمایند با نظر کارپردازی استثناءا این موضوع اجازه داده شود. در آینده هم ضمن اصلاح آیین نامه این ماده لغو گردد. بالاتفاق با این نظر موافقت گردید مخصوصا تذکر داده شد که در آیین نامه اصلاح گردد.

در جلسه روز پنج شنبه دهم شهریور ماه 1317 آمده است: در خصوص طبع و تعقیب فهرست کتب چاپی که قسمتی از آن را مرحوم اعتصام تهیه کرده بودند مذاکرات مفصل به عمل آمد و بالاخره اظهار شد چون فهرست کتب چاپی بطرز کتاب در دنیا ابدا معمول نیست عجالتا موقوف گردد و به کارهای لازم تر و مهم تر از قبیل تیه برگه ها و فیش ها و فهرست کتب خطی بیشتر توجه شود.

بیستمین جلسه شورای کتابخانه در دنبال جلسه نوزدهم به تاریخ شنبه 1/4/19 با حضور آقایان فروغی، حکیمی، صدر، هاشمی، شاهرخ، فرهنمند، شریفی تشکیل و نسبت به بقیه کتبی که از جلسه پیش مانده بود رسیدگی و در نتیجه 90 جلد کتاب خریداری شد....

جلسات پایانی کوتاه نوشته شده و به علاوه تعداد آنها بشدت کاهش یافته است. آخرین جلسات که صورت آنها در این دفتر آمده در 1/7/1324 و 4/11/ 1324 است که با حضور آقایان طباطبائی، حکیم الملک، دکتر شفق، هاشمی، نجومی، مرآت، افخمی، حشمتی و شریفی تشکیل شده و در باره برخی از کتابها تصمیم گرفته شده است.

 15-6-4-936109.jpg

15-6-4-93630011.jpg

15-6-4-9372016.jpg

15-6-4-93729021.jpg

15-6-4-93754022.jpg

15-6-4-93824024.jpg
15-6-4-93849026.jpg

15-6-4-939260222.jpg

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

مکتب درفرایند تکامل: نقد و پاسخ آن

آنچه در ذیل خواهد آمد ابتدا نقد دوست عزیز جناب آقای مهندس طارمی بر کتاب مکتب در فرایند تکامل و سپس پ

رساله در ردّ بر تناسخ از ملا علی نوری (م 1246)

به کوشش رسول جعفریان

یکی از شاگردان ملاعلی نوری (م 1246ق) با نام میرزا رفیع نوری (م 1250ق) که به هند رفته است، پرسشی در

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

چگونه دانش «کتاب شناخت» را به عنوان یک رشته جامع علمی تأسیس کنیم؟

رسول جعفریان

روز سه‌شنبه ساعت ۱۷ عصر اسفندماه سال ۱۴۰۲ با با حضور جمعی از پژوهشگران، فهرست‌نگاران و مدیران کتابخا

البدء و التاریخ مقدسی، اثری مبتکرانه در تاریخ نگاری اسلامی

رسول جعفریان

گزارشی است در باره کتاب البدء و التاریخ مقدسی که از جهاتی اثری مبتکرانه و منحصر به فرد در میان کتب ت