شیعیان بحرین و احساء از سقوط عباسیان تا سقوط عثمانیان
خلاصه
سرزمین بحرین قدیم، وسعتی از بصره تا عمان را شامل میشد، اسلام با حب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ وارد این سرزمین شد. در این کتاب سعی شده اوضاع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این منطقه شیعه نشین طی حدود 700 سال یعنی از سقوط عباسیان تا سقوط امپراتوری عثمانی بررسی شود.معرفی کتاب
سرزمین بحرین قدیم، وسعتی از بصره تا عمان را شامل میشد، اسلام با حب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ وارد این سرزمین شد.
از حیث موقعیت جغرافیایی، بحرین کهن یا هجر یا هگر به محدوده واقع در بین بصره تا عمان اطلاق میشد. این نحوه کاربرد تا قریب قرن نهم معتبر بود و شامل نوار ساحلی شمال شرق و شرق عربستان به علاوه جزایر سی و هفت (هشت) گانه بحرین کنونه اطلاق میشد. جدایی اسم بحرین کهن در منابع قرن هشتم مثل سفرنامه ابن بطوطه مشهود است. حاکمیت سیاسی بحرین پیش از اسلام تحت لوای امپراتوری ساسانیان بود. از قرن چهارم به بعد، حاکمان ولایات فارس و جنوب ایران بر این نواحی تسلط داشتند و دولتهای شکل یافته در آن خراجگزار این حکام بودند. عثمانیان در سال 958 ق با ورود به این مناطق نواحی شمال شرق و ساحل شرق عربستان را تحت تصرف خویش درآوردند و حاکمیت این قسمت را از جزایر بحرین جدا کردند. با وجود این، اقتدار سیاسی ایران در عصر صفویه بر جزایر بحرین ادامه داشت تا این که با تضعیف قدرتهای مرکزی ایران در روزگاری نه چندان دور، چهار سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در یک نظرسنجی صوری، حاکمیت ایران بر این جزایر قطع شد.
بیشتر ساکنان بحرین و احساء از عربها بویژه بنی عبدالقیس و بنی تمیم بودند. در اثبات قدمت تشیع در اینجا، همین بس که جارود بن معلی در سنة الوفود از نام جانشیان پس از پیامبر پرسش میکرد و آن حضرت به او پاسخ دادند و همو مانع ارتداد قومش شد.
بحرین از جمله سرزمینهای دارای عقاید شیعی بود که به سبب موقعیت خاص جغرافیاییاش به دور از چشم نامحرمان توانست در فضایی نسبتا امن، زندگی شیعیان را توسعه بخشد، اگر چه با وجود استعداد تشیع و مهرورزی به اهل بیت ـ علیهم السلام ـ برخی فرصتطلبان همچون صاحب زنگ و ابوسعید قرمطی توانستند تا مدتی از این بستر به نفع خویش سوء استفاده کرده، عدهای را به سوی خود جذب کنند. لیکن در مقابل ریشههای مقاوم شیعیان نتوانستند به ادعاهای دروغین خود ادامه دهند.
نخستین دولت مقتدر شیعه در اواخر خلافت عباسیان با نام آل عیون تأسیس گردید؛ دوتلی که در تمام ابعاد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مروج عقاید شیعه بود، به گونهای که حتی گروههای شیعی آل عصفور و بنی جروان وامدار این حکومت شدند.
در این عصر، در تمام محدوده بحرین کهن شیعیان توانستند در اوج عظمت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی قرار گیرند. اما به سبب عدم تمرکز حاکمیت شیعیان، مالکیان بنی جبور به کمک حکام جنوب ایران که بر سرزمین بحرین و احساء مسلط بودند، قدرت را در اختیار گرفتند. با حضور نخستین استعمارگر غیر مسلمان، پرتغال، ویرانی به مناطق تحت هجوم آنها رو آورد و شیعیان در اوج ناامیدی، عثمانیان را به یاری طلبیدند و با ورد آنها حاکمیت سیاسی جزایر بحرین از ناحیه شرق عربستان (احساء و قطیف و اطراف آنها) جدا شد. ادامه حیات شیعیان نوار ساحلی فراز و فرودهای فراوانی را با حاکمیت عثمانیهای سنی مذهب و نیز با ظهور وهابیت متحمل شد که در نهایت، منجر به فقدان قدرت سیاسی، اقتصادی و ضعف فرهنگی آنها گردید.
در این کتاب سعی شده اوضاع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این حاکمیتها و سپس افول و اقتدار آنها و تأثیرشان بر زندگی مردمان این مناطق هفتصد سال اخیر طی چهار فصل بررسی گردد.
نخستین فصل شامل آشنایی اولیه با سرزمینهای بحرین و احساء و بلاد مرتبط با آنها و رخدادهای واقع شده در این مناطق تا اواخر خلافت عباسیان است.
فصول دوم، سوم و چهارم دربردارنده مباحث اصلی است. ابتدا اوضاع سیاسی شیعیان بحرین و احساء و سپس وضعیت اقتصادی شیعیان این سرزمین و در نهایت اوضاع فرهنگی شیعیان این منطقه مطالعه میشود.
هر یک از سه فصل اخیر، سه دوره اصلی را شامل میشود: در دوره اول، حاکمیت مشترک در بحرین و احساء برقرار بود. دوران دوم حاکمیت مختص جزایر بحرین، جدا از حاکمیت سرزمین احساء و قطیف را دربر میگیرد که از تاریخ ورود عثمانیان به احساء تا سقوط آنها در سال 1343 ق را شامل میشود
دوره سوم عصر حاکمیت اختصاصی در احساء، قطیف و اطراف آنها را شامل میشود که با حضور امپراتوری عثمانی در این سرزمین آغاز و با انقراض آنها پایان یافت.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
فصل اول: بحرین و احساء تا سقوط عباسیان
فصل دوم: وضعیت سیاسی شیعیان بحرین و احساء از سال 656 ـ 1343 ق
فصل سوم: وضعیت اقتصادی شیعیان بحرین و احساء از سال 656 ـ 1343 ق
فصل چهارم: وضعیت فرهنگی شیعیان بحرین و احساء از سال 656 ـ 1343 ق
نتیجهگیری
فهرست منابع
پیوستها
پربازدید ها بیشتر ...
ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر
محمد پورکياناين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و
شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی
زهرا علیزاده بیرجندیبر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف
منابع مشابه بیشتر ...
تاریخ اجتماعی شیعه؛ سیری در مؤلفه های سبک زندگی اهل بیت علیهم السلام و شیعیان
سیدمحمدمهدی موسوی نیادر این نوشتار تاریخ اجتماعی شیعیان در عصر حضور اهل بیت علیهم السلام بررسی شده است؛ چنان که به زوایای
فلسفه تاریخ در قرآن
جواد سلیمانی امیریدانش فلسفه نظری تاریخ به پرسش های مهم بشر درباره مسائلی چون ماهیت، قانونمندی و عوامل محرک تاریخ، ادو
نظری یافت نشد.