معرفی کتاب

بررسی آیین های عاشورایی شیعیان ایران از مقطع تاریخی برآمدن آل بویه در سال 320 ق تا پایان سال 454 (دهه ی سوم قرن چهارم تا دهه ی پنجم قرن پنجم هجری) از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ زیرا بررسی این موضوع علاوه بر نشان دادن چگونگی گسترش و نفوذ تشیع در ایران، گوشه هایی از تاریخ اجتماعی و مذهبی شیعیان ایران را روشن خواهد کرد. مهم تر اینکه آیین های مذکور هنوز در میان توده های مردم ایران نفوذ دارد. بدین روی نیازمند تحلیل و پژوهش است.

آیین عاشورایی که مد نظر این پژوهش است، مجموعه ای از اعمال، رفتارها، آداب و رسومی است که مستقیم یا غیر مستقیم با انقلاب امام حسین علیه السلام ارتباط یافته است. این اعمال در شکل گیری تاریخ اجتماعی مردم و سبک زندگی شیعیان ایران نقش و تأثیر بسزایی داشته است. همچنین اهتمام عالمان، امرا و حاکمان شیعی مذهب آل بویه به برگزاری مراسم عاشورایی و آیین های مذهبی شیعی، همچون سیاهپوشی در ایام ماه محرم، عزاداری در ایام محرم،عزاداری زنان در ایام محرم، روضه خوانی، سخنرانی های مذهبی، مرثیه سرایی، سینه زنی، زنجیر زنی، اربعین امام حسین علیه السلام، مقتل خوانی، مقتل نویسی، سجده بر مهر تربت امام، قمه زنی، تعزیه (شبیه خوانی)، شمایل گردانی، سوزاندن پیکره ی قاتلان امام، استفاده از آلات موسیقی در عزاداری، به کارگیری بیرق و علم، اطعام و اشراب عزاداران، استفاده از حیوانات، برگزاری هیأت های عزاداران محلات و ایجاد ارتباط میان حوادث روزانه ی زندگی با رویدادهای مربوط به قیام امام حسین علیه السلام و ایجاد پیوند معنوی و روحانی با آن حضرت و احیای فرهنگ ایثار و شهادت، از دیگر تأثیرات آیین های عاشورایی در تاریخ اجتماعی شیعیان ایران در ادوار مذکور است که درپژوهش حاضر بررسی شده است.

اهتمام این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسی آیین های عاشورایی، ریشه و خاستگاه این آیین ها و سیر تطور تاریخی و بازتاب آن ها در دوره ی زمانی تعریف شده، شناسایی و تحلیل شود. بنابراین اهداف عمده ی پژوهش پیش رو  شناخت آیین های عاشورایی با انگیزه ی حفظ، استمرار و پایداری میراث شیعه و شناخت انحرافات و آسیب شناسی آن برای جلوگیری از کجروی های احتمالی در اعصار بعدی است. 

مطالب این کتاب در چهار فصل ارائه گردیده است: فصل اول تاریخچه ی آل بویه را مورد بررسی قرار می دهد. فصل دوم به آیین های عاشورایی عصر آل بویه می پردازد. در فصل سوم، به عوامل فرهنگی و سیاسی رواج و تداوم آیین های عاشورایی عصر آل بویه پرداخته می شود و در فصل چهارم و پایانی، عوامل اجتماعی و اقتصادی رواج و تداوم آیین های عاشورایی عصر آل بویه مورد بررسی قرار می گیرد.