معرفی کتاب

چندین تک نگاری در باره کعب الاحبار نوشته است اما اثر حاضر از یک یهودی مستشرق است که نزد یک نویسنده عرب لائیک یعنی معروف الرصافی درس خوانده و دکترایش را با طه حسین در سال 1927 م گرفته است. وی روی اخبار یهودیان در دنیای اسلام کار کرده و این اثر او نیز در باره کعب الاحبار با همین گرایش صورت گرفته است.
مقدمه کتاب درباره شخصیت های یهودی مسلمان شده معروف در دوره پیامبر (ص) و خلفای اول و آثار و احادیث آنهاست. عبدالله بن سلام که سال 43 درگذشت و احمد فرزندش که تا زمان هارون الرشید بود! و آثاری از اهل کتاب را به عربی درآورد. محمد بن کعب قرظی که شهرت زیادی دارد. وهب بن منبه و بسیاری دیگر که احادیث آنها در در متون حدیثی است. به گفته وی تردیدی نیست که این افراد حلقه وصل فرهنگ یهودی و اسلامی در قرن اول هجری بوده اند.
کعب الاحبار از نظر لغت شرح داده شده و سپس در باره نسب حمیری او بحث شده و این که حمیری های یمن چگونه به آیین یهودیت پیوستند و برابر مسیحیان مقاومت کردند. کعب الاحبار کی مسلمان شد؟ این مطلبی است که در ادامه از ان بحث شده است. دلیل مسلمان شدن او در روایاتی که در طبقات ابن سعد آمده به خاطر مطالبی است که او در تورات در باره پیامبر (ص) یافته است. وی سال 32 و در روایتی 35 درگذشته است. اما صحابه و تابعین چه نظری به کعب داشتند؟ به نظر وی غالبا دیده احترام می نگریستند هرچند دیده شده است که مثلا ابن عباس از این که او هنوز مطالب یهودی را باور دارد و می خواهد میان مسلمانان وارد کند، بر او خشم گرفته است.
یک بحث بیست صفحه ای در باره رابطه کعب الاحبار با عمر دارد. در باره ارتباط وی با عثمان یک صفحه بحث کرده است. صفحاتی هم در باره رفت و آمد و کعب الاحبار به شام نزد معاویه بحث شده است.
میراث کعب در فرهنگ اسلامی بحثی است که در ادامه آمده، از رابطه کعب با ابن عباس و نیز رابطه وی با ابوهریره بحث شده که جالب است. همین طور نقش وی در قصص انبیاء که در تفسیر ثعلبی آمده در ادامه مورد بحث قرار گرفته است. نزاعی که سبب تضعیف موقعیت کعب شد رأی او مطابق میراث یهودی در این باره بود که اسحاق ذبیح ابراهیم است. مسلمانان تمایلی به این سخن نداشتند و حتی یک یهودی مسلمان شده در اواخر قرن اول، ذبیح را اسماعیل معرفی کرد. این مطلب در قرن دوم منازعه ای را پدید آمد که به تضعیف کعب منجر شد.
اهمیت کعب و روایات وی در میان قصاص در ادامه بحث شده و از رشد علم قصص در قرن دوم تا پنجم در ادامه بحث شده است. مولف مقایسه ای میان روایات قصصی کعب در باره انبیاء میان آنچه طبری و ثعلبی از کعب آورده‌اند کرده که جالب است. کعب در فرهنگ شیعه، اندلس و آثار دیگر در ادامه آمده و کتاب در 150 صفحه تمام شده است.