معرفی کتاب

شناخت درست اخبار تاریخی در تواریخ اسلامی نیازمند تخصصی دقیق است. بخش مهمی از این تخصص مربوط به بازشناسی متون نقل شده به لحاظ سند و منبع است و این کار تنها با ممارست و دقت فراوان و تتبع کافی در متون تاریخی با عنایت به بحث سند شناسی و منبع پژوهی پدید می آید. یکی از این مراحل تفکیک نقلها و متونی است که در قرون متاخر با درهم آمیختن کتابها و نقلهای کهن پدید آمده است. در مواردی این کار آسان و در مواردی هم دشوار است. برای مثال کتابچه های چندی در باره امام حسین (ع) در قرن دوم تا چهارم نوشته شده که در روزگاران بعد یا فراموش شده یا تنها نقلهایی از آنها برگرفته و در متون متاخر درج شده است. امروزه بازشناسی ان متون کهن از نهایت اهمیت برخوردار است.
کار تازه ای که توسط محقق برجسته و دوست عزیز ما جناب عبدالرزاق حرز الدین ـ فرزند شیخ محمد حسین حرزالدین از مورخان زبده نجف و مؤلف معارف الرجال ـ صورت گرفته کاوش در متون زیدیان در باره امام حسین علیه السلام است. وی آنچه را که در باره امام حسین در دو کتاب امالی کهن بوده جدا کرده و به صورت یک کتاب مدون ساخته است.
نخست امالی امام ابوطالب یحیی بن الحسین که کتاب مهمی با نام تیسیر المطالب دارد و دیگری امام المرشد بالله یحیی بن الحسین بن اسماعیل در کتاب الاثنینیه و الخمیسیه.
امام ابوطالب متولد آمل در سال 340 بود. امام زیدیه در دیلم بود و به سال 424 درگذشت. تیسیر المطالب او مواد زیادی را در باره رویدادهای صدر اسلام در خود حفظ کرده است. المرشد بالله نیز عالم زیدی در ری و جریان و دیلم و بل بود و مرتب برای یافتن احادیث به شهرهای مختلف سفر داشت وی در 15 ربیع الثانی 479 درگذشت.
جمعا 106 روایت کوتاه و بلند بر اساس منابع پیشگفته در این کتاب فراهم آمده است. هر رویت مسند یعنی همراه با سند است و برخی از آنها مطالب تازه و قابل توجهی دارد. یکی از آنها از قول عمار دهنی از امام باقر علیه السلام، روایتی طولانی است که عمار از امام می خواهد تا کربلا را برای وی روایت کند. حضرت نیز داستان کربلا را از اول تا اخر نقل کرده است (صص 80 ـ 87).
متن رساله فضیل بن زبیر رسان نیز که اسامی کامل شهدای کربلا را به نقل از امام زید بن علی، یحیی بن ام طویل و عبدالله بن شریک عامری شنیده، یکی از روایاتی است که مرشد بالله آورده و در این کتاب درج شده است. سابق بر این رساله فضیل رسان توسط استاد جلالی در مجله تراثنا منتشر شده بود. اکنون باید اینها مقایسه شود که آیا دو نسخه چه تفاوت هایی با یکدیگر دارد. در این رساله از 107 شهید کربلا یاد شده است.
روایت اعمش از زیارت جابر و عطیه عوفی از قبر امام حسین علیه السلام نیز در زمره روایاتی است که امام ابوطالب در تیسیر المطالب آورده است.
استاد حرزالدین، روایات منابع پیشگفته را مبوب کرده اما با آوردن سند و ارجاع دقیقا نشان داده اند که از کدام یکی از آثار ابوطالب هارونی یا المرشد بالله است. به علاوه، منابع و مصادر دیگری را هم برای هر حدیثی نقل کرده اند.