معرفی کتاب

این بنده خدا چندین بار گزارشهایی در باره جُهیمان نوشته است. همان جُهیمان عُتیبی که در اول روز از ماه محرم سال 1400 در مسجد الحرام قیام کرد و تحت پوشش ادعای ظهور مهدی و در حالی که شوهر خواهرش را مهدی معرفی کرده بود، ماجرای خونباری را رقم زد، ماجرایی که طی آن صدها نفر کشته شدند و حرمت حرم خدا هم شکسته شد. داستان این مهدی دروغین و عجیب و غریب، اولین و آخرین از این سلسله ماجراها نبوده و نیست، اما مهم این است که این جریان از دل جریان سلفی در آمد و به نوعی در تولد سلفیه جدید و القاعده با رویکرد شورش و انقلاب علیه دولت های حاکم بر سرزمینهای اسلامی نقش داشت.  

در باره حادثه جهیمان چندین کتاب نوشته شده که یکی از مفصل ترین آنها کتاب «ایام مع جهیمان:‌کنت مع الجماعة السلفیة المحتسبة» است که در سال 2011 از ناصر الحزیمی منتشر شد. وی هشت سال با این ها در زندان بود و از پیش با آنها در ارتباط بود.

بعد از آن همین ناصر حزیمی همراه احمد عدنان کتابی با عنوان «قصة و فکر المحتلین للمسجد الحرام» را نوشت که آن هم در همان سال انتشار یافت.

پیش از آن یک روزنامه نگار امریکایی با نام یاروسلاو تروفیموو با اجازه از مرکز الملک الفیصل للبحوث و الدراسات توانست گزارش های مختلف مربوط به این حادثه را بررسی کرده و با شاهدان آن گفتگو کند و نتیجه آن کتابی شد با عنوان «حصار مکة: الانتفاضة المنسیة فی اقدس بقعة اسلامیة و ولادة القاعده». کتاب یاد شده با جلد فاخری در سال 2007 با عنوان مزبور چاپ شد. سال بعد با عنوان «حصار مکه: انتفاضة عام 1979 فی اقدس بقعة اسلامیة.

از عنوان اول چنین بدست می آید که حادثه جهیمان آغاز ماجرای القاعده بوده است.

اما اکنون کتاب مهم تر و مفصل تر و تحلیلی تری چاپ شده و این بار هم دو پژوهشگر اروپایی آن را پدید آورده اند.

این دو نفر یکی توماس هیگ هامر و دیگری ستیفان لاکروا است و کتابشان با عنوان The Meccan Rebellion: The Story of Juhayman al-Utaybi Revisited  منتشر شده است.

این اثر به عربی ترجمه  با عنوان «حتی لایعود جهیمان:‌ حفریات ایدئولوجیه و ملاحق وثائقیة نادرة» توسط حمد العیسی منتشر شده است.

محمد حامد الاحمری در مقدمه کوتاهی اشاره به ظهور دو فکری و جنبشی در آغاز قرن پانزدهم دارد که یکی متعلق به الالبانی است و دیگری جهیمان. اولی فکری است و از مدینه درآمد و دومی حرکتی و جنبشی است که آن هم از مدینه درآمد. این کتاب سال 2013 سه بار تجدید چاپ شده است.

فصل اول کتاب تمرد مکه: قصة جهیمان قراءة جدیده. پس از آن در سه بخش به تاریخ این رویداد، تفسیر آن و میراث جهیمان تا صفحه 65 پرداخته شده است.

فصل دوم تأثیر ناصرالدین البانی در تشکیل سلفیه معاصر پرداخته شده و موج های فکری مختلف موجود در آن وقت و تولد سلفیه جدید مورد بحث قرار گرفته است.

از ص 101 به بعد چندین پیوست به کتاب ضمیمه شده است:‌بخشی از کتاب «السعودیون داخل المملکة‌الصحراویه». بخشی از کتاب «حصار مکة». مصاحبه ملک فهد پس از پایان ماجرای جهیمان با نشریه السفیر لبنان. مصاحبه نایف در این باره در همان روزنامه. بیانیه هیئة‌ کبار العلماء در این باره. اسناد دیپلماتیک امریکایی ها از حادثه مکه. تصاویر این رویداد.

عنوان کتاب که حتی لایعود جهیمان است بدین معناست که این گزارش به هدف روشنگری برای جلوگیری از بازگشت این قضایاست!

کشور ما هم مانند دیگر کشورهای اسلامی، همواره و همیشه آبستن این گونه حوادث بوده و هست کما این که در قرن سیزدهم روی داد. اما مع الاسف کارهای جدی و علمی درباره ریشه های این قبیل رویدادها اندک است.

رسول جعفریان