معرفی کتاب

نام های جغرافیایی یا جاینام ها واژگانی هستند که از دیدگاه زبان شناسی، تاریخی، جغرافیای تاریخی و پژوهش های فرهنگی و سیاسی دارای اهمیت اند. توپونیمی یا جاینام شناسی به بررسی علمی جاینام ها از ابعاد مختلف پرداخته و آن ها را با محوریت زبان شناسی تاریخی و در نظر گرفتن اطلاعات تاریخی و جغرافیایی بررسی می کند. جاینام شناسی همچنین جاینام ها را از نظر نوع، خرد یا کلان بودن و ساختار صرفی طبقه بندی می کند. آگاهی های به دست آمده از پژوهش های جاینام شناسی، ارزش جاینام ها را آشکار می کند و ابعاد مختلف شان را می نمایاند. شناخت تاریخ خود واژه و تاریخ مرتبط با مکان جغرافیایی از نتایج مهم جاینام شناسی است زیرا هر جاینام از نظر زبان شناختی، معنی و تاریخ ویژه ی خود را دارد و هیچ جاینامی بی معنی نیست. زبان شناسی تاریخی از طریق ریشه شناسی در زمانی ما را به معنای متقدم یا معنای تاریخی جاینام ها می رساند. جاینام های تاریخی به دلیل نگهداشت اطلاعات تاریخی در خود، در زمره ی میراث تاریخی و فرهنگی بوده و پاسداشت آن ها حفظ میراث تاریخی تلقی می شود. 

نام ایران با اهمیت ترین کلان جاینام در تمدن غرب آسیا است که در عرصه های تاریخ، جغرافی، فرهنگی و سیاست مشهور است. تداوم کاربرد جاینام ایران طی دو هزاره ی اخیر در حالی که خاستگاه و ریشه ی آن را تا 3700 سال پیش می توان جستجو کرد، اهمیت تاریخی این کلان جاینام را در تمدن بشر نشان می دهد. ایرانی بودن نه از جنبه ی انتساب به کشور یا مرزهایی جدید با این نام، بلکه به عنوان مشخصه ی تمایز قومی یا فرهنگی، ریشه هایی دارد که برخی به دوران تاریخی هخامنشی و ماد، و برخی به دوران اساطیری هندو آریاییان می رسد اما تحولات دوره ی ماد و هخامنشی آغازگر پیدایش آگاهی جمعی جدیدی بود که در ایرانشهر ساسانی نمود پیدا کرد. از آغاز دوران ساسانیان، ایران در چهارچوب هویت سیاسی و مرتبط با نام کشور و حاکمیت بر قلمروی سیاسی سربرآورد و ایرانی بودن معنایی جدید و از جهاتی قابل مقایسه و نزدیک به هویت های ملی عصر مدرن یافت. احساس تعلق جمعی به مؤلفه های تمایز سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانشهر و آنچه هویت کهن ایرانی بود در سراسر دوران اسلامی به شکل های گوناگون تداوم یافت.

چگونگی پیدایش و تکوین نام ایران، معنای تاریخی واژه ی ایران و اریان، شواهد نوشتاری برجای مانده از نام ایران در منابع مکتوب و مفهوم برخی واژگاه مرتبط با آن از جمله آریا و عراق، موضوعاتی است که این کتاب به آن ها می پردازد. این کتاب پژوهشی است درباره ی نام «ایران». واژه ی ایران را از دیدگاه زبان شناسی تاریخی بررسی می کند، ریشه های چهار هزار ساله و معنی آن را می کاود و شواهد ایران و آریا را در نوشته های تاریخی اوستا و ادبیات پهلوی، کتیبه های شاهان هخامنشی، ساسانی و کوشانی، و نوشته های یونانی، عربی و ادبیات هزارساله ی فارسی ارائه می دهد.

فهرست عناوین اصلی کتاب:

1- ریشه های تاریخی نام ایران

2- آریا در ادبیات ودایی و اوستایی

3- آریا در دوره ی ماد و هخامنشی

4- آریا و ایران در دوره ی اشکانی و ساسانی

5- نام ایران در دوره ی اسلامی

6- گفتار پایانی