معرفی کتاب

اندرز به معنی وصیت، توصیه، پند و نصیحت است و اندرزنامه ها در زمره ی ادبیات شفاهی به شمار می آیند که با کمی تغییرات از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته اند. به همین دلیل تعیین مولف و تاریخ تالیف برای ان آثار کاری دشوار و محال است. اجرای درست آداب و رسوم دینی، شیوه ی مملکت داری، راست گویی، درست کرداری و در نهایت روش های درست زندگی از جمله پندهای اندرزنامه هاست. اندرزها در اصل باید ها و نبایدهایی هستند که ریشه در تجارب پیشینیان دارند و از جهت ساختار ظاهری به تعالیم دینی بسیار شبیه اند. اندرزنامه ها از لحاظ دستوری اغلب دارای سبک روان و ساده با جملاتی کوتاه و روشن هستند.

با نگاهی به تاریخ ایران و حضور آریایی ها و با تشکیل حکومت های سیاسی می توان دریافت که اندرزنامه نویسی دارای تاریخی به قدمت تشکیل حکومت های سیاسی یا حتی آغاز اختراع خط بوده است. چنان که در کتیبه های شاهان هخامنشی، عبارات و جملات اندرزی، گاهی مستقیم و در بسیاری موارد غیر مستقیم به چشم می خورد. همچنین تمامی نصایح دینی و حتی عملی و تجربی که در گوشه گوشه ی اوستا آمده است؛ نشان از اهمیت اندرز و اندرزنامه نویسی در کتاب دینی زردشتیان دارد. در دوران اشکانیان نیز این سنت کماکان ادامه داشته و در زمان ساسانیان و به خصوص در دوره ی انوشیروان به اوج خود رسیده است. حجم گسترده ی خدای نامه ها، آیین نامه ها و اندرزنامه های بسیاری که از این دوران برجای مانده شاهدی گویا بر این مدعاست. این نوشته ها بیشتر حاوی مطالبی در ستایش خردورزی، دانش اندوزی، پرهیزکاری و پرهیز از صفات ناپسند و نیز ناسپاسی خداوند است و به عنوان حکمت عملی و تجربی از آن ها می توان یاد کرد.

آثار اندرزی را به لحاظ موضوعی به دو دسته دینی و حکمت عملی - تجربی می توان تقسیم کرد و بیشتر اندرزها معمولا در یکی از این دو دسته جای می گیرند.

پژوهش حاضر در دو بخش به بررسی اوضاع اجتماعی سه دوره ی باستانی هخامنشی، اشکانی و ساسانی پرداخته و ادبیات و اندرزهای آن دوران، تفاوت در سبک نگارش اندرزها و تأثیر جامعه بر نوع آن ها را مورد مطالعه قرار داده است.