معرفی کتاب

تاريخ‌نگاري در عهد باستان مبتني بر مشاهدات مورخان يا براساس شنيده‌هاي آنان از راويان بوده است. نوع نگاه آنان حوادث تاريخي را براي آيندگان شکل مي‌داد، از همين‌ رو در روايت تاريخ‌ نقش مهمي ايفا مي‌کردند و بخشي از تاريخ‌نگاري مبتني بر مشاهدات و تجربيات شخصي آنان بود. <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

نويسندگان سفرنامه‌ها افرادي دقيق، جزئي‌نگر و داراي حافظه و تخيلي قوي بودند، چراکه آنچه آنان از مشاهدات سفر مي‌نگاشتند، حاوي تصويرسازي فوق‌العاده‌اي بود.

مسلمانان در سفرنامه‌نويسي شهرتي بسزا دارند و ايرانيان نيز ازجملة آنان بوده‌اند. سفرنامه‌هاي انديشمندان مسلمان، ابن‌خردادبه، ابن حوقل، ناصر خسرو، ابن‌فضلان و ابودلف از قديمي‌ترين سفرنامه‌ها نگاشته شده است.

بعدها پس از چندين سده با گسترش ارتباط با غرب و رفتن ايرانيان به ديار فرنگ، سفرنامه‌نويسي در ميان رجال رواج يافت تا آنجا که ناصرالدين شاه قاجار به شرح سفر خود به فرنگستان پرداخت.

سرزمين ايران از عهد باستان همواره مورد توجه سياحان شرق و غرب بوده است. گويا نخستين سياحي که از دنياي غرب از ايران بازديد کرده، حکيم نامدار يونان، فيثاغورث، بوده است که در سفرنامه‌اش با دقت و ظرافت شوش و تخت جمشيد را توصيف کرده و مراسم تاجگذاري داريوش را شرح داده است. پس از اسلام در دوره صفويه براي اولين بار ايران به‌طور مشخص در سفرنامه‌هاي سياحان خارجي مورد توجه قرار گرفته است.

در اين ميان هنر و جلوه‌هاي هنري اصفهان در سفرنامه‌هاي بيگانگان حکايتي ديگر دارد. به‌طوري که از زمان انتقال پايتخت به اصفهان توسط شاه‌عباس اول تا هنگام سقوط اين شهر توسط افغانهاي مهاجم دوره‌اي از شکوه هنري به وجود آمد که اين دوره به دورة اصفهان يا مکتب اصفهان شهره است. مهم‌ترين جلوة اين دوره، ابنيه و آثار معماري است که در ساختمان مساجد، بازارها، عمارات سلطنتي، تفرجگاه‌ها، و پل‌ها جلوه‌گر شده است.

از دورة صفويه تا پايان قاجاريه سفرنامه‌هاي بسياري به رشتة تحرير درآمده است. بر اين مبنا نگارندگان تعداد زيادي از آنها را که به شمارگاني در حدود صد سفرنامه مي‌رسد مورد بررسي قرار داده‌اند که از ميان آنها سفرنامه‌هاي مورد استفاده در اين کتاب به‌طور مشخص به ابنيه و آثار هنري اصفهان پرداخته‌اند.

با آنکه سفرنامه‌هاي بسياري از دورة پايتختي اصفهان تا اواخر قاجاريه وجود دارد، تعدادي از آنها با يدگاهي زيباشناسانه به شرح و توصيف جلوه‌هاي هنر اصفهان پرداخته‌اند. در کتاب حاضر سعي شده است علاوه بر کنار هم قرار دادن شرح‌هاي گوناگون از يک اثر که ديدي جامع از آن به‌وجود مي‌آورد، سير تحول و سرگذشت آن اثر در طول زمان آورده شود.