معرفی کتاب

کتاب حاضر يک سفرنامه از يک عالم يمني است که در سال 1286 ق (1852) درگذشته است. نام وي يحيي بن مطهر بن اسماعيل است و متأسفانه با همه نفاستي که اين چاپ و جلد آن دارد تاريخ درگذشت وي را روي جلد 817 هجري (1618 ميلادي) ثبت کرده که قطعا اشتباه است.

وي فاصله صنعا تا مکه را با کشتي آمده و تلاش کرده است تا افزون وصف آنچه در دريا و خشکي ديده، به مباحث علمي و مسائل حج و شرح حال علما و بسياري از نکات فقهي و تاريخي ديگر هم بپردازد. وصف وي از دو شهر مکه و مدينه در اواخر قرن سيزدهم هجري که عصر دوم عثماني و در واقع قرن آخر دولت آنان است، بسيار مبسوط است. اين زمان دولت عثماني دستگاه عريض و طويلي در حرمين داشت و تسلطش بر اين دو شهر بسيار بسيار بيش از گذشته بود. وي در باره کارگزاران عثماني هم در اين دو شهر اطلاعاتي به دست داده و ازخدمات آنان ياد مي کند. از برخي از موارد کتاب بر مي آيد که وي سفرنامه عبدري را که مربوط به قرن هشتم هجري است در اختيار داشته و مطالبي از آن نقل کرده است. شرحي در باره انواع کشتي ها (29 – 34)، در باره صيد بحري و انواع آن و برخي از احکام فقهي (51 – 45) چندين نقشه ساده از نقاط مختلف در مکه و مدينه به خصوص حرم مکي (46، 47، 60، 61، 65، 66) ، شرح مقامات اربعه و اين که عباسيان آن بدعت را ايجاد کرده اند (68)، اطلاعاتي در باره حجاج عجم و اين که آنان صحابه را سب مي کنند (79) و اين که ادعا شده است که در دوران يکي از ائمه زيدي يمن هم به نام مولانا المهدي العباس بن حسين (1131 – 1189) در صنعا هم همين طور بوده است (79) ياد از محمل مصري، وصف مکه و عرفات و ديگر مشاعر مقدسه، بحث از توتون، قهوه و بردقال! (103) و پس از بازگشت از حج رفتن به زيارت پيامبر (ص) و مسائلي که در زيارت مطرح است (132 به بعد) نقشه ابتدايي از حرم نبوي (141)، شرحي در باره اهل مدينه و علماي برجسته آن در آن وقت (157 – 162) مفاضله مکه و مدينه (179 – 182) محمل شامي (185 – 188) و بازگشت به صنعا (198) به عنوان آخرين بحث. تعداد زيادي شرح حال به ويژه از علماي يمني معاصر وي در اين کتاب درج شده است.

اين سفرنامه هم در زمره دهها سفرنامه اي است که انتشارات السويدي چاپ کرده و به عنوان طرح موسوعة الرحلات از آن ياد کرده است. براي بهترين آنها جائزه اي هم به عنوان جائزه ابن بطوطه گذاشته است.<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />