معرفی کتاب

دوره پرفراز و نشب تاریخ معاصر ایران، صحنه‌ها و عرصه‌های شگرف، رجال با ارج و بی ارج، جنبش‌ها و دگرگونی‌های سیاسی و اجتمایع بسیاری پدید آورده است که از این بابت کمتر دورانی از تاریخ دیرپای کشور ما با آن در خور قیاس است.

سال‌های میان شهریور 20 تا 32 یکی از پرتنش‌ترین ادوار تاریخی مملکت به شمار می‌رود. به دلیل اهمیت و تأثیرگذاری خاص این برهه از تاریخ کشور، تا کنون اسناد، خاطرات و کتب متعددی درباره آن منتشر شده است. ظهور و سقوط دولت‌های قوام، هژیر، حکیمی و ساعد، در این زمان تا آمدن رزم‌آرا هر کدام نشان دهنده نابسامانی اوضاع سیاسی و اجتماعی این دوره است.

ایران همزمان با روی کار آمدن رزم‌آرا وضعیت بسیار حساسی داشت. جنگ جهانی دوم و تحولات بین المللی جدید، رقابت قدرت‌های بزرگ، وضعیت خاصی را در جهان و منطقه به وجود آورده بود. اشغال ایران توسط نیروهای متفقین و مشکلات ناشی از آن و همچنین بی ثباتی سیاسی و اوضاع ناگوار اجتماعی و اقتصادی باعث شده بود تا نگرانی از گسترش نارضایتی عمومی گسترده، خطر انقلاب اجتماعی، فروپاشی حکومت و تجزیه احتمالی روز به روز تشدید شود. ایجاد دولتی قدرتمند برای جلوگیری از انقلاب اجتمای یک ضرورت اساسی و فوری بود که هم از داخل احساس می‌شد و هم تبدیل به برنامه قدرت‌های خارجی شده بود. در مجموع این شرایط و ضرورت‌های یاد شده باعث روی کارآمدن رزم آرا شد تا از یک سو به عنوان التیامی بر دردها و نابسامانی‌های داخلی باشد و از دیگر سو، نیرویی در راستای تأمین منافع قدرت‌های خارجی.

این کتاب وقایع این دوره و وضعیت ایران، مقارن روی کار آمدن رزم آرا تا پایان کار او را بررسی و تحلیل می‌کند تا به نتیجه مشخصی جهت پاسخگویی به سؤالاتی برآید که شاید در ذهن خیلی از مخاطبین به مانند نویسندگان این تحقیق در ارتباط با دوره و وقایع مورد نظر وجود داشته است.

فهرست مطالب:

مقدمه

رزم آرا کیست

موقعیت سلطنت پس از سقوط رضاشاه

مسئله نفت

حوادث آذربایجان و کردستان

مجلس شورای ملی (دوره‌ها سیزدهم تا شانزدهم)

موقعیت کابینه‌ها

حادثه 15 بهمن 1327 و پیامدهای آن

اوضاع داخلی ایران در آستانه روی کارآمدن رزم‌آرا

زمینه‌های خارجی به قدرت رسیدن رزم آرا

به قدرت رسیدن رزم آرا

هیئت دولت

برنامه و اقدامات دولت

رزم آرا و دربار

جبهه ملی

حزب توده

فرار رهبران حزب توده از زندان

حزب توده و ملی شدن صنعت نفت

نیروهای مذهبی

فداییان مسلمان

مجمع مسلمانان مجاهد

دولت رزم آرا و مطبوعات

رزم آرا و نفت

رزم آرا و قرارداد الحاقی نفت

کمیسیون نفت مجلس

حمایت رزم آرا از لایحه نفت

ملی شدن نفت

روابط خارجی ایران در دوره دولت رزم آرا

آمریکا

برنامه هفت ساله

اصل چهار ترومن

سردی روابط با آمریکا

انگلستان

شوروی

امضای قرارداد بازرگانی

رزم‌آرا؛ موافقان و مخالفان داخلی

مخالفت‌ها

موانع و دشواری‌ها

تلاش مخالفان برای از بین بردن رزم آرا

دیدگاه‌ها و ابهامات در مورد قتل

ابهامات

بازتاب خارجی قتل رزم آرا

اهمیت سیاسی ترور رزم آرا

سخن پایانی

منابع و مآخذ