۴۵۰۰
۱۵۳۹
۱۳۹۸/۳/۲۲
تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی؛ بحرین (جلد سوم)

تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی؛ بحرین (جلد سوم)

پدیدآور: محمدعلی بهمنی قاجار ناشر: مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسیتاریخ چاپ: ۱۳۹۷مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۱۰۰۰نسخهشابک: 6-44-5786-600-978تعداد صفحات: ۳۶۸ص

خلاصه

پژوهش حاضر، سومین جلد از مجموعه تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی است و مکمل دو جلد قبلی، برای فهمی جامع و فراگیر از تحولات مرزی ایران در عصر پهلوی است. در این کتاب تلاش شده تا با یاری اسناد و منابع دست اول، سیر جدایی بحرین از ایران ترسیم گردد.

معرفی کتاب

مسأله ی استقلال بحرین در سال 1350، بدون تردید مهم ترین موضوع در پیوند با تمامیت ارضی ایران در عصر پهلوی است. دولت ایران همواره بحرین را جزیی جدایی ناپذیر از خاک خود می دانست و تا میانه ی دوران ناصرالدین شاه قاجار نیز حاکمان محلی بحرین بر حاکمیت ایران بر بحرین اذعان داشتند و ایران در این جزیره راهبردی جنوب خلیج فارس اعمال حاکمیت می کرد. پس از این که طی کودتایی شیخ عیسی بن علی آل خلیفه با پشتیبانی همه جانبه دولت بریتانیا، عموی خود شیخ محمد، حاکم منصوب دولت ایران در بحرین را سرنگون کرد، بدون این که بحرین اعلام استقلال نماید و یا حتی بریتانیا مسؤولیت اشغال آن را بپذیرد، از اعمال حاکمیت ایران بر این بخش از سرزمینش جلوگیری شد و متعاقبا بریتانیایی ها مدعی شدند که بحرین تحت الحمایه ی آنان است. این تحولات هیچ گاه مورد پذیرش دولت ایران قرار نگرفت و دولت ایران کماکان بحرین را در قلمرو قانونی و مشروع خود می دانست. انگلیسی ها نیز در عمل هیچ گاه دلیل و توجیهی حقوقی برای سلب حاکمیت ایران بر بحرین ارائه ندادند و صرفا ادعای حاکمیت ایران بر این جزیره را رد می کردند. چنین وضعیتی منجر به کشاکش دیپلماتیک ده ها ساله ی ایران با دولت بریتانیا بر سر حاکمیت بر جزیره ی بحرین گردید. در سال های پایانی دهه 1960 میلادی، موضوع خروج بریتانیا از خلیج فارس مطرح گردید. در سال 1347 نیز محمدرضاشاه پهلوی در مصاحبه ای در دهلی نو به طور ضمنی از ادعای حاکمیت ایران بر بحرین صرف نظر کرد و در پی آن با ترتیباتی که بر اساس نظر و اراده ی انگلیس ها اتخاذ شده بود، سرنوشت بحرین با مداخله ی سازمان ملل متحد تعیین و در نتیجه بحرین از ایران به طور رسمی جدا و به کشور مستقلی تبدیل شد.

تلقی افکار عمومی ایران از ماجرای «استقلال» بحرین، که با تمام مواضع و رویکردهای دولت ایران تا پیش از مصاحبه ی محمدرضاشاه در دهلی نیز منطبق است، «تجزیه» ی جزیره ی بحرین از ایران است. بر این اساس بحرین جزیره ای ایرانی و استان چهاردهم ایران بوده که با دخالت انگلیس ها و همراهی و پذیرش نظام پهلوی از ایران تجزیه گردیده است. در مقابل این تلقی افکار عمومی، طرفداران نظام پهلوی تلاش می کنند تا قرائتی دیگر از ماجرا ارائه دهند. در این دیدگاه، بحرین سرزمینی است که حداقل از دوران ناصرالدین شاه از ایران جدا شده و ایران ده ها سال بود که دیگر عملا حاکمیتی بر آن نداشت و محمدرضاشاه با صرف نظر کردن از ادعای حاکمیت ایران بر بحرین در عمل راه را برای آزادسازی جزایر سه گانه و اقتدار ایران در خلیج فارس فراهم کرد.

با توجه به دو دیدگاهی که به آن اشاره شد، در این پژوهش تلاش شده است که به یاری اسناد و منابع دست اول، به این پرسش پاسخ داده شود که آیا در عصر محمدرضاشاه پهلوی، بحرین از ایران تجزیه شده است یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش صریح، باید به حقوق بین الملل و تاریخ و رویدادهای سیاسی در پیوند با مسأله ی بحرین توجه کرد. بحرین هیچ گاه قانوی و مشروع از ایران جدا نشده بود. از سوی دیگر در عصر استعمار، مناطق بسیاری از حوزه ی اعمال حاکمیت و اقتدار سرزمین مادری جدا شده بودند که با خروج استعمار، بار دیگر در اختیار سرزمین مادری قرار گرفتند.

با یک بررسی دقیق حقوقی می توان به این نتیجه رسید که ایران تنها از اعمال حاکمیت بر بحرین منع شده بود، اما حق حاکمیت خود را بر بحرین از دست نداده بود. فیصله ی نهایی مسأله ی بحرین و دخالت دادن ایران در مسأله ی استقلال بحرین از سوی سازمان ملل متحد، انگلیس ها و حکومت آل خلیفه ی بحرین، تأییدی ضمنی بر صحت و استواری حق حاکمیت ایران بر بحرین است. افزون بر این، ترفندها و دسیسه های نظام مند و پردامنه که منجر به صرف نظر کردن ایران از حق حاکمیتش بر بحرین شد، نیز دلیلی دیگر بر تعلق بحرین به ایران بود. هم چنین چگونگی تعیین وضعیت بحرین و اهتمام جدی انگلیس ها به عدم برگزاری رفراندوم و حتی انجام یک نظر سنجی واقعی در بحرین، نشان از نیرومند بودن هویت ایرانی مردم بحرین و اراده ی آنان برای زیست در کنار سایر هم میهنان شان در سرزمین مادری آنان داشت.

جدایی بحرین، برخلاف ادعای طرفداران نظام پهلوی، ایران را در احقاق حقوق خود در مورد جزایر سه گانه نیز یاری نداد و قدرت ایران در خلیج فارس را، اگر نه بی درنگ، بلکه پس از چند سالی به شدت تضعیف کرد و لطمه بزرگی به موقعیت راهبردی ایران در خلیج فارس زد و ایران را از داشتن پایگاهی مهم در جنوب خلیج فارس محروم ساخت؛ و مهم تر از آن قداست و مصونیت تمامیت ارضی ایران را خدشه دار ساخت. بدتر از همه ،نوع استدلال های محمدرضاشاه در توجیه جدایی این قطعه از خاک ایران بود که به جایگاه تعرض ناپذیر تمامیت ارضی کشور لطمه وارد می کرد. استدلال هایی از این دست که بحرین، نفت و مرواریدش را از دست داده و بنابراین دیگر برای ایران اهمیت ندارد. سیاست دولت پهلوی در مورد بحرین، نه تنها در سالیان نزدیک به تجزیه ی این جزیره ی ایرانی، بلکه از سال ها پیش در راستای تحقق سیاست انگلیس ها برای ایرانی زدایی از بحرین بود.

پژوهش حاضر، سومین جلد از مجموعه تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی است و مکمل دو جلد قبلی، برای فهمی جامع و فراگیر از تحولات مرزی ایران در عصر پهلوی است. در این کتاب تلاش شده تا با یاری اسناد و منابع دست اول، سیر جدایی بحرین از ایران ترسیم گردد. کتاب از نه فصل تشکیل شده است:

فصل اول/ نگاهی گذرا به تاریخ بحرین

گفتار اول: از گاه باستان تا عصر قاجار

گفتار دوم: قاجاریه

گفتار سوم: عصر پس از مشروطه

گفتار چهارم: عصر رضاشاه پهلوی

فصل دوم/ حق حاکمیت ایران بر بحرین از دیدگاه حقوق بین الملل

گفتار اول: حاکمیت تاریخی ایران

گفتار دوم: غیر قانونی بودن سلب حاکمیت ایران بر بحرین

گفتار سوم: انگلیس و مسأله حاکمیت ایران بر بحرین

فصل سوم/ مسأله بحرین در دهه 1320

گفتار اول: دولت قوام و مسأله اعمال حاکمیت ایران بر بحرین

گفتار دوم: بحرین و دولت های حکیمی و هژیر و ساعد

فصل چهارم/ بحرین و نهضت ملی شدن نفت

گفتار اول: تحولات داخلی و بین المللی در پیوند با بحرین

گفتار دوم: واکنش ایرانی به استمرار اشغالگری انگلیسی در بحرین

فصل پنجم/ استان چهاردهم

گفتار اول: جنبش اعتراضی در بحرین و واکنش ها در ایران

گفتار دوم: استان بحرین

فصل ششم/ جنبش مقاومت ملی ایرانیان در بحرین

گفتار اول: جنبش سیاسی و سازمان سام

گفتار دوم: جنبش فرهنگی و مدرسه اتحاد

فصل هفتم/ مقدمات تجزیه بحرین

گفتار اول: پایانی بر حق حاکمیت ایران بر بحرین

گفتار دوم: آخرین تلاش ها برای نجات بحرین

فصل هشتم/ تجزیه بحرین

گفتار اول: از رفراندوم تا نظرسنجی

گفتار دوم: تجزیه بحرین و جامعه سیاسی ایران

فصل نهم/ بحرین و انقلاب اسلامی

گفتار اول: بحرین در هنگامه انقلاب اسلامی

گفتار دوم: بازتاب های انقلاب اسلامی

 

 

 

 

 

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

منابع مشابه

روزشمار تاریخ معاصر ایران(جلدششم)

روزشمار تاریخ معاصر ایران(جلدششم)

نویسندگان

مجموعه کتاب های «روزشمار تاریخ معاصر ایران» تکیه گاه اصلی خود را بر دوش اسناد کاخ مرمر گذاشته است؛ ا

دیگر آثار نویسنده

جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان

جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان

محمدعلی بهمنی قاجار

این کتاب به بررسی ابعاد سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان پرداخته و تلاش می‌کند تصویری واقع بینانه

تمامیت ارضی ایران در دوره پهلوی ج 2 ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک

تمامیت ارضی ایران در دوره پهلوی ج 2 ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک

محمدعلی بهمنی قاجار

این پژوهش، به یاری انبوه اسناد نشان داده است که حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه در جهان عرب و به ویژه