معرفی کتاب

موضوع روابط تاریخی و مدنی جهان در زمان ما از اهمیت به سزایی برخوردار است و در عین زمان یکی از موضوعات تحقیقی و کار علمی، مناسبات و همکاری بین المللی می باشد. این همکاری در تمام دوره های تاریخی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و نقش برازنده ای را بازی نموده است. روابط مدنی و علمی در میان مردمان جهان مخصوصا در زمان ما گسترش و توسعه ی بیشتری پیدا کرده و در سطح جهان جایگاه مهمی را احراز می نماید. بنابراین، کار روی روابط مدنی و ادبی ماوراء النهر و بدخشان با ادبیات فارسی هندوستان در سده های 16، 17 و 18 نیز دارای اهمیت ویژه ای می باشد. زیرا ادبیات فارسی هندوستان با ادبیات فارس و تاجیک قرابت خیلی نزدیک داشته و بر اساس همین ادبیات به میان آمده است. از آن جایی که ادبیات فارسی هندوستان و ادبیات فارس و تاجیک با یک زبان و با یک شکل و نوع دیرینه ی ادبی عرض وجود کرده اند، کار روی آن تا اندازه ای به کار در مورد ادبیات سده های 16و 17 و 18 تاجیک یاری می رساند.

بدخشان سرزمین بلندترین کوهسار دنیا می باشد. در دامنه ی هر کوه و ساحل او مردمان دارای زبان های مختلف، عرف و عادات و طرز زندگی مخصوص خودشان بوده و آن را از گذشته تا زمان ما نگاه داشته اند. بر اساس منابع تاریخی و ادبی، آخرین پادشاهان بدخشان دوام سلاله ی خود را بیشتر از 3 هزار سال می دانند. تا سال های پسین، زندگی بیشتر از 50-40 نفر در یک خانواده، نمایان گر حفظ رسوم و عادات و زبان های خیلی قدیم شغنانی، واخانی، اشکاشمی، منجی و یزغلامی می باشد. عنعنه های مدنی و هنردوستی نیز از خصوصیات برجسته ی مردمان آنجاست. ادبیات شفاهی مردم، هم به زبان فارسی و هم به زبان های محلی در آن ولایت، به درجه ی معینی پیشرفت نموده است. سرودسرایی، رقص و بازی، مطربی و هنرمندی های دیگر، وظایف دوست داشتنی اهالی آن دیار است. اما ادبیات خطی و شعر و شاعری در این سرزمین به تاریخ عمومی ادبیات فارس و تاجیک هم خوانی دارد.

بدخشان از نظر جغرافیایی و واحد اداری تاریخ خیلی قدیمی دارد که در این باره سرچشمه های زیاد تاریخی و ادبی معلومات داده اند. ولی تنها همین قدر باید گفت که بدخشان نسبت دوری و موقعیت جغرافیایی خاص - موقعیتش در بین سلسله کوه ها- دارای ویژه گی های خاص خود می باشد. از این معلومات برمی آید که بدخشان تا قرن 15 یک ولایت مستقل بوده و حاکمیت سیاسی خود را داشته است. از اینجا دانسته می شود که این استقلالیت باعث شده تا در دربار حاکمان و شهر و دهات آن ولایت، شاعران و فاضلان نیز عمر به سر برده و حوزه های ادبی آن سرزمین را تشکیل دهند. از سوی دیگر در سرزمین هندوستان، پس از تشکیل دولت بزرگ تیموریان، محیط ادبی آن چنان قوت گرفت که اکثر شاعران و فاضلان ایران، خراسان، ماوراء النهر، افغانستان و دیگر جاها بویژه بدخشان را راهی هندوستان کرد. چون راه تجارتی و رفت و آمد از بدخشان مخصوصا به هندوستان نسبت به ولایت های دیگر نزدیک بود و این نزدیکی نیز یکی از اسباب پیدایش روابط اقتصادی و مدنی بین بدخشان و هندوستان گردیده بود. در نتیجه ی همین مناسبات نزدیک بود ک در زبان های پامیری بدخشان برخی کلمات و نام های اشیا به نظر می رسند که از زبان های هندوستانی گرفته شده اند. علاوه بر آن این مناسبات، برای تأمین روابط ادبی و مدنی بین هندوستان و بدخشان زمینه ساز خوبی بوده است. در بین اهالی بدخشان، به کارگیری لباس های قشنگ و زیبای هندوستانی، شنیدن موسیقی هندوستانی، در فلکور مردم، توصیف مردم هندوستان، در زبان های هندوستانی موجودیت کلمات و عبارات فارسی و مثل این ها گواه زنده ی روابط نزدیک و همیشگی این دو سرزمین بوده است. پیدایش سبک هندی، تذکره نویسی، پیدایش داستان های دل انگیز، قصه ها و حکایت های دل فریب، غزل های شیرین و اشعار شورانگیز، نتیجه ی گسترش و پیشرفت محیط ادبی از هندوستان به بدخشان بوده است. در این کتاب تنها محیط ادبی سده های شانزده، هفده و هجده بدخشان و روابط آن با محیط ادبی فارسی زبان هندوستان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.