۳۷۴۹
۰
۱۳۹۷/۳/۲۸
دین و دولت در ایران عهد آل بویه

دین و دولت در ایران عهد آل بویه

پدیدآور: نویسندگان ناشر: نشر فرهنگ ایلیا تاریخ چاپ: ۱۳۹۶مکان چاپ: رشت

خلاصه

اثر حاضر به دنبال توضیح و توصیف نظام مند رابطه ی دین و دولت در عهد آل بویه می باشد. جستجو و نشان دادن مصادیق واقعی برای هر یک از الگوهای تعامل تعریف شده دردوره ی فرمانروایی حکمرانان آل بویه، مقصد نهایی این اثر خواهد بود. در این مسیر تلاش خواهد شد تا در نهایت به تحلیلی از نوع رابطه ی آن دو برای رسیدن به الگو یا الگوهایی از تعامل دین و دولت نائل شویم و فرضی را که در این تحقیق در صدد بررسی آن هستیم (یعنی تسلط الگوی دولت سالاری در عهد آل بویه) تأیید یا رد گردد.

معرفی کتاب

دین و نوع مناسبات انسان در قبال آن جزئی همیشگی از تاریخ عمومی بشر بوده است. انسان به نحو چاره ناپذیری به انواع شیوه ها «دینی» بوده است. دین و دین گرایی در حیات بشری، در خلاء فردی و در انزوای کامل از محیط اجتماعی و نفی ارتباط با دیگران پدید نیامده است. اساسا دین با دنیا عجین است و تنها در جامعه تجلی می یابد و در حالی که بدان رنگ خاصی می زند، از آن تأثیر هم می پذیرد. مناسبات دولت و مذهب، از یک سو براساس نیاز دولت به «حفظ ثبات و امنیت جامعه» و از سوی دیگر، بر اساس «بازی قدرت میان دو طرف» تعریف می شود. موضوع قابل طرح این است که کمتر دینی را می توان پیدا نمود که از لحاظ سیاسی خنثی باشد، زیرا هر دین و الهیّاتی نگاه خاص نسبت به جهان ماورای طبیعی، هستی و انسان دارد و تلقّی ادیان از عرصه های مذکور بر مسائل اجتماعی – سیاسی نیز اثر گذار است. با توجه به واضح بودن این مطلب در متون دینی ما، برخی از اندیشمندان غربی نیز به این حقیقت اشاره نموده اند. در حقیقت، مشروعیت پاسخی به این پرسش هاست که چرا یک گروه خاص حق حکمرانی بر دیگران می یابد. از جانب دیگر، می  دانیم که دولت در سیر تکامل وجودی خویش سیاستگذاری های وسیع را در اجتماع حق خود می داند. نهادهای اجتماعی نیز بر اساس چنین حقی شکل یافته اند. اینگونه، دولت پیوندی عمیق با حیات فردی پیدا کرده است. این رخداد با توجه به اراده مطلقی که او داراست، به واقعیت انسانی تبدیل شده است. ولی هر واقعیت انسانی در نظام ارزشی حاکم بر روابط فرد و محیط پیرامون، اقلا حقانی نیست و تا مادامی که آن واقعیت در گستره ی جهانشناسی مؤمنانه تفسیر حقانی نیابد، از ارزش دینی برخوردار نخواهد شد.

به دلیل موقعیت فرانهادی دین در جامعه ی سنتی، دین به مثابه خون در تمام اندام نظام اجتماع، از جمله سیاست در جریان است و تمام کارکردهای آن را تحت پوشش قرار می دهد. حتی درجوامع نوین، در عین تمایز ساختی و کارکردی و بسط یافتن کارکردهای نهاد سیاست، باز هم سیاست مستغنی از دین نیست و دین از کارکردهای خاصی در قلمرو سیاست برخوردار است. بسیاری از محققان معتقدند بین دین و سیاست در جامعه ی سنتی، پیوند محکمی وجود داشته است، حتی در ادیان تجزّی گرا، که از لحاظ نظری سیاست را جدای از دیانت می دانند، اما در عمل، پیوند تنگاتنگی میان دین و سیاست وجود داشته است. بر پایه ی آنچه گفته شد، باید اذعان کرد که دین و دولت، به عنوان دو مقوله ی جمعی، همواره در تعامل با یکدیگر بوده و «دستاوردی» از یک سو در ازای برآورده ساختن «نیازی» از سوی دیگر مبادله کرده اند. برخلاف تلقی رایج مبتنی بر تقابل دین و سیاست که از منشأ تاریخی – جغرافیایی خاصی هم انتشار یافته، نسبت میان دین و سیاست درگذشته کمتر طبیعت دیالکتیکی و تخاصمی داشته است. آنچه رخ داده و عموما از آن به نزاع میان دین و دولت تعبیر می شود، نوعا یا کشمکش سیاستمداران دینی برای تصاحب قدرت بوده یا جدال و رقابت موالیان مذاهب معارض به منظور تأثیر گذاری بر اقتدار حکام. البته نفی عدم تخاصم میان دین و دولت، لزوما و درهمه جا به معنی عدم تمایز میان آن دو نیست.

مطالعه ی تعامل دین و سیاست طی سال های اخیر به عنوان حوزه ای جذاب و رو به گسترش، علاقمندان متعددی را به خود مشغول نموده است. از این منظر، یکی از مباحث همواره مطرح در پیرامون درک اشتمالات ابتنایی حکومت، تعیین تکلیف و شناسایی جایگاه دین و دولت در ارتباط با هم می باشد. توجه به این نکته حائز اهمیت است که جامعه ی ایرانی یکی از کهن ترین جوامع مذهبی مشرق زمین است و نظامات پایدار زندگی مبتنی بر عقاید دینی در کنار یک قشر صاحب نفوذ و قدرت با نام «علمای دینی» در آن ریشه ی کهن داشته است. در طول تاریخ ایران، جامعه ی ایران به عنوان یک جامعه ی دینی مطرح بوده است با این تفاوت که برخلاف جوامع دیگر، دین در جامعه ی ایران در طول تاریخ یک نهاد نبوده است، یک فرانهاد بوده است. به این معنا که دین صرفا در تمایز ساختاری و نهادین به تفاوت و فاصله از نهادهای دیگر مانند نهادهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تعریف نمی شده است بلکه دین، فرانهادی بوده است که خود را در تمام نهادهای دیگر سرریز می کرده است.  بنابراین، ضرورت این مطالعه را می توان در دینی بودن حیات اجتماعی جامعه ی ایران جستجو کرد. با توجه به این شرایط مذهبی و نیروهای مؤثر اجتماعی در هر دوره ی تاریخی، دستگاه سیاسی گرایش دینی متناسب با فضای عمومی جامعه را درجهت اداره قلمرو خود در پیش می گرفت. این قاعده در رابطه با سلسله ی آل بویه به گونه ای ویژه قابلیت بررسی می یابد. یعنی ظهور دولتی شیعی مذهب در بستر عمومی تحت اراده ی مذهبی خلافت اهل تسنن. می توان گفت که در طول دوران پس از اسلام در ایران، دوران آل بویه در مقام نقطه ی اوج سیاست ها و اهداف این حکومت، یکی از پیچیده ترین و پرتنش ترین دوره ها بوده است. یکی از نشانه های این پیچیدگی ها، آغاز و تعمیم مباحثات و موضوعات مختلف کلامی در میان فرق گوناگون و امکان یا امتناع تعامل دین با دولت از دید فقهای شیعه در این دوره است. اختلافات مذهبی میان گروه ها و فرقه های متعدد، شکل گیری مکاتب مختلف فکری، سربرآوردن اندیشمندان و صاحب نظران از میان این مکاتب و سیاست های حکومتی از عوامل موثر در شکل گیری نوع نگاه حکومت به جریانان مذهبی بود. بر این اساس، اثر حاضر به دنبال توضیح و توصیف نظام مند رابطه ی دین و دولت در عهد آل بویه می باشد. جستجو و نشان دادن مصادیق واقعی برای هر یک از الگوهای تعامل تعریف شده دردوره ی فرمانروایی حکمرانان آل بویه، مقصد نهایی این اثر خواهد بود. در این مسیر تلاش خواهد شد تا در نهایت به تحلیلی از نوع رابطه ی آن دو برای رسیدن به الگو یا الگوهایی از تعامل دین و دولت نائل شویم و فرضی را که در این تحقیق در صدد بررسی آن هستیم (یعنی تسلط الگوی دولت سالاری در عهد آل بویه) تأیید یا رد گردد.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

منابع مشابه بیشتر ...

ملوک الکلام: دربارۀ نسب و سرگذشت فتحعلی شاه قاجار

ملوک الکلام: دربارۀ نسب و سرگذشت فتحعلی شاه قاجار

فتحعلی شاه قاجار

نوشتار پیش رو اثری است که فتحعلی شاه قاجار (1250- 1186 ق) آن را در آخرین سال زندگی اش تقریر کرده تا

بهار کردی: نقشۀ جدید خاورمیانه

بهار کردی: نقشۀ جدید خاورمیانه

دیوید ال. فلیپس

این کتاب حاصل تجربیات بیست سالۀ نویسنده به عنوان یک متخصص و پژوهشگر حوزۀ مسائل کردی است.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

ایران در آتش: از حملۀ بلشویک ها به انزلی تا عهدنامۀ 1921 ایران و شوروی (مجموعه ای از اسناد و گزارش ها)

ایران در آتش: از حملۀ بلشویک ها به انزلی تا عهدنامۀ 1921 ایران و شوروی (مجموعه ای از اسناد و گزارش ها)

نویسندگان

اسنادی که در این مجموعه ارائه می شود، اسناد و گزارش هایی است دربارۀ یکی از مهم ترین و پرمخاطره ترین

معماری خانقاه در خراسان سده ی پنجم

معماری خانقاه در خراسان سده ی پنجم

نویسندگان

معماری خانقاه از مواضع ابهام در تاریخ معماری ایران است؛ چننان که گویی بخشی از حافظه ی معماری ما محو