معرفی کتاب

«فلسفه علم»، سیستم مطالعاتی است که جنبه های نظری علم را در بستر فلسفه مطالعه می کند. «علم» واژه ای به ظاهر ساده و روشن، اما در اصل مفهومی پیچیده و مبهم است. علم از شناخت ما به طبیعت نشأت می گیرد، اما هر شناختی که منشأ آن «طبیعت» باشد، علم نیست. شناخت علمی بر مبنای روشی خاص حاصل می شود که در حیطه علوم تجربی به «روش علمی» معروف شده، و عبارت از «مشاهده و تجربه» است. اما هر مشاهده و تجربه ای، علمی نیست، بلکه،مشاهده و تجربه علمی دارای ویژگی هایی است که این دو را از مشاهده و تجربه عادی و روزمره متمایز می سازد.

نویسنده در این کتاب کوشیده است علم را از جنبه های گوناگون بررسی کند. تلاش وی این بوده که نشان دهد چه چیزی علم است و چه چیزی علم نیست. به عقیده او اگر خواننده ای پس از اتمام مطالعه کتاب حاضر به این نتیجه برسد که هر آنچه در کتاب های درسی و غیر درسی نوشته می شود، و هر موضوعی که در آموزشگاه های گوناگون تدریس می شود، و هر آنچه که در رشته های متعدد دانشگاهی تحقیق و بررسی می شود، علم نیست، بلکه علم ویژگی های خاص خود را دارد که از مطالب غیر علم آن را متمایز می سازد، آنگاه در تلاش اش موفق بوده و پاداش زحمات خود را دریافت نموده است.

بنابراین به نظر نویسنده نباید چنین پنداشت که هر موضوعی که در دانشگاه ها تدریس می شود، و یا هر سیستم مطالعاتی که با واژه علم شروع می شود پس علم است. ذکر این نکته اینجا ضروری است که شاید طرفداران «علمیت علوم اجتماعی، به ویژه جامعه شناسی»، در طول مطالعه این نوشتار بارها مولف را متهم هب عدم درک دقیق طبیعت علوم اجتماعی، و به ویژه جامه شناسی نمایند، اما محض اطلاع باید گفته شود که نویسنده خود تحصیلکرده فلسفه و جامعه شناسی است. بنابراین نباید اینطور تلقی شود که هدف ناسازگاری با علوم اجتماعی و به ویژه جامعه شناسی است. بلکه مبین این مطلب است که جامعه شناسی به سبب کمبودهای ذاتی که دارد نمی تواند به مقام «علم» در معنای دقیق کلمه نایل آید. چون علم چیزی جز آگاهی انسان نسبت به روابط علی نیست و در روابط اجتماعی انسان ها هیچگونه رابطه علت و معلولی مشاهده نمی شود، چرا که روابط اجتماعی انسان ها «علت پذیر» در مفهوم علمی این اصطلاح نیستند.

فهرست عناوین اصلی:

بخش اول: فلسفه علوم تجربی

1. شناخت

2. علم چیست؟

3. روش شناسی

4. علیت

5. روش استقراء

6. تبیین در علوم

7. قانون و نظریه در علوم

8. فلسفه علم

9. فلسفه علم - بعد از پوزیتیویسم منطقی

بخش دوم: فلسفه «علوم» اجتماعی

1. مشروعیت علمی «علوم» اجتماعی

2. روشهای تحقیق در «علوم» اجتماعی

3. تبیین و پیش بینی در «علوم» اجتماعی

بخش سوم: نگاه اجمالی به زندگانی فلاسفه علم

الف- فلاسفه علم به تفکیک قرون

ب- شرح حال برخی از فلاسفه علم