۲۹۵۴
۰
۱۳۹۶/۳/۳
مدیریت شهری نوین در ایران؛ تجربه انجمن های بلدی در دورۀ مشروطیت

مدیریت شهری نوین در ایران؛ تجربه انجمن های بلدی در دورۀ مشروطیت

پدیدآور: محمد بیطرفان ناشر: نشر تاریخ ایران تاریخ چاپ: ۱۳۹۵مکان چاپ: تهران

خلاصه

انقلاب مشروطیت زمینه حضور مردم در ساماندهی قلمروهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را فراهم کرد. توده مردم بعد از قرن ها تحمل استبداد، زمینه ظهور و مشارکت خود در تعیین سرنوشتشان را فراهم کردند. این نخستین تجربه ایرانیان برای مشارکت در اداره امور شهری بوده است. همین امر موجبات فروق العاده ای فراهم آورد که مردم با اشتیاق بیشتری در انجمن ها، گروه ها و احزاب مختلف صنفی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شرکت نمایند. آنچه مشخص است هر نظم سیاسی نیازمند ابزار و وسایلی است که تحولات سیاسی توین را به منصه ظهور رساند. انجمن های بلدیّه یکی از این نوع ملزومات است که به رشد و توسعه سیاسی کمک خواهد کرد.

معرفی کتاب

انقلاب مشروطیت ایران همانند انقلاب های بزرگ دیگر زمینه ایجاد مجموعۀ بزرگی را محافل، کانون ها و انجمن های آزاد و رسمی را به وجود آورد. این نهاد ها و ارگان های دموکراتیک به دنبال مبارزه با خودکامگی و گسترش مشارکت شهروندان در سامان زندگی سیاسی و اجتماعی بودند. در این میان قانون بلدیّه به عنوان نهادی مدنی جهت آسایش عمومی و ملموس ساختن دموکراسی و مشارکت عمومی در ذهنیت عامه مردم، در صحن مجلس مطرح و پس از جلسات متعدد تنقیح و تصویب گردید. بنابراین نتیجه مهم انقلاب مشروطیت در ایران، شکل گیری ابتدائی ترین نوع جامعه مدنی بود. در این جامعه مردم به وسیله مشارکت عمومی سرنوشت خویش را رقم می زدند و به صورت غیر مستقیم در تحولات شهری دخیل بودند. هدف اصلی انقلاب مشروطیت هم توجه به نظر مردم با تکیه بر ایجاد نهادهای مدنی بود. در این میان انجمن بلدیّه به دلیل کارکرد منحصر به فردش، آرزوی روشنفکران را جهت پیاده کردن الگوهای شهرنشینی نو محقق می کرد. در واقع در مورد ابعاد سیاسی و نظری مشروطه ایران بحث و بررسی های فراوانی صورت گرفته است؛ لیکن کمتر محققی است که نگاهی به دستاوردهای اجتماعی این جنبش مبذول داشته باشد. به واقع بعد از دوره مشروطه، نهادهایی در تهران و معدودی از شهرهای بزرگ کشور مثل اصفهان، رشت، انزلی و مشهد شکل گرفت که در نوع خود بی نظیر بودند و تجربه هایی منحصر به فردی در تحولات ساختارهای اجتماعی ایران به شمار می رفتند. یکی از این نهادها که می توانست مشارکت جمعی وسیعی به همراه داشته باشد و با اتکاء به الگوهای نوین مدیریتی زندگی شهرنشینان را نظم و نسق بخشد، انجمن ها و اداره های بلدیّه بود. این نخستین تجربه ی ایرانیان برای مشارکت در اداره امور شهری بوده است. تحت تأثیر این شرایط بود که نمایندگان به ضرورت تدوین قانون انجمن بلدیّه در مجلس  پی بردند و در جلسات متعدد این قانون را تنظیم کردند. اقدامات انجمن بلدیه در بطن جامعه قرار داشت و با زندگی روزمره مردم در تماس بود و ارتباطات تنگاتنگی با نحوه برخورد مردم در امور معیشتی داشت. آنچه آشکار است فعالیت های انجمن در جهت تثبیت قیمت ها، منع احتکار، آرایش و آلایش محیط شهری، به وجود آوردن امکانات رفاهی از قبیل کشیدن برق، تسطیح خیابان ها، اقدامات حفظ الصحه و ... می توانست ذهنیت توده مردم را به شیوه ای ملموس با دموکراسی آشنا سازد.اداره های بلدیّه دردوره مشروطه جایگاه حقوقی مشخصی نداشتند، یعنی با اینکه تشکیل آن ها برای رتق و فتق امور زندگی مردم شهرنشین و براساس مصوبات مجلس شورای ملی اول انجام شد، اما هیچ گاه جایگاه حقوقی لازم را به دست نیاورد. از نظر مالی وضعیت آن نامشخص بود، در این زمینه همیشه بین وزارت داخله و وزارت مالیه کشاکش بود، بعلاوه حکام ایالات و ولایات با این انجمن ها در ستیز بودند و وجاهت قانونی آن ها را با چالش مواجه می ساختند. از همه این ها بالاتر رفتار مردم عادی بود که برخی مصوبات انجمن های بلدی را با رفتار خود نقض می کردند، زیرا این مصوبات نظم و انضباط شهری را سرلوحه کار قرار می داد و این موضوع در بین مردمی که به بی نظمی عادت کرده بودند امری غیرقابل پذیرش به شمار میآمد. بنابراین انجمن های بلدی نه تنها از سوی حکام مورد اجحاف واقع می شدند، بلکه توده های مردم با نادیده گرفتن مصوبات آنها، باعث ناکارآمدی نظام جدید مدیریت شهری می شدند و از درون این رفتارها؛ چیزی جز هرج و مرج و قانون گریزی به ارمغان نمی آمد.

نویسنده این اثر پس از مطالعه بخش اعظمی از متون دوره مشروطیت، به خصوص جراید آن عصر، دریافت که از منظر خبرگان دوره مشروطیت ایجاد نظم و انظباط شهری برای توسعه سیاسی و درونی کردن مفاهیم مشروطیت بسیار مهم است. در کتاب حاضر سعی شده است از تمامی منابع به نحو احسن استفاده شود؛ هر چند به احتمال فراوان در این میان منابع دیگری نیز وجود دارد که نویسنده یا به آن دسترسی نداشته است، یا اینکه از آن آگاه نبوده است. 

فهرست فصل های کتاب:

فصل یک: تاریخچه مناصب شهری در ایران

فصل دو: درآمدی بر قانون بلدّیه

فصل سه: انجمن بلدیّه تهران

فصل چهار: انجمن بلدیّه اصفهان 

فصل پنج: انجمن بلدیّه انزلی

فصل شش: انجمن بلدیّه مشهد

فصل هفت: انجمن بلدیّه رشت

فصل هشت: انجمن بلدیّه قزوین

فصل نه: انجمن بلدیّه تبریز

فصل ده: موانع تاریخی رشد مدیریت شهری در دورۀ مشروطیت

 

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف