معرفی کتاب

سرانجام موج اصلاحات سیاسی و اجتماعی میخائیل گورباچف که از سال 1985 در اتحاد جماهیر شوروی آغاز کرده بود گریبانگیر رهبران جمهوری دمکراتیک آلمان نیز شد و دیوار برلن در نهم نوامبر 1989 فرو ریخت. بقایای رهبری حزب توده که خطر فروپاشی آلمان شرقی را به خوبی دریافته بود تظاهرات گستردۀ مردم آلمان شرقی را توطئه امپریالیسم و ساخته و پرداختۀ آلمان فدرال خواند. با اضمحلال جمهوری دمکراتیک آلمان، حزب تودۀ ایران یکی از تکیه گاه های اصلی خود را که از حمایت مادی و معنوی آن بهره مند بود، برای همیشه از دست داد. جمهوری دمکراتیک آلمان پس از کودتای 28 مرداد 1332، محل اقامت و مرکز اصلی فعالیت رهبری و کادرهای حزب تودۀ ایران بود. انتقال رهبری حزب توده از مسکو به شهر لایپزیگ آلمان شرقی به توصیه و صلاحدید اتحاد جماهیر شوروی صورت گرفت. دولت شوروی که رژیم شاه را پایدار می دانست، در پی بهبود روابط خود با آن بود و از این رو فعالیت حزب توده در کشور خود را به زیان منافع اقتصادی و سیاسی اش می دانست. با ورود رهبری حزب توده به جمهوری دمکراتیک آلمان و برخورداری از امکاناتی که این کشور در اختیارش گذاشته بود، فعالیت تشکیلاتی و تبلیغاتی حزب نیز جانی تازه یافت. اما با گذر زمان و آشکار شدن همکاری برخی از توده ایها با ساواک، حزب توده برای آلمانی ها تبدیل به معضلی امنیتی شد. این ماجرا را باید چون نقطۀ عطفی در تاریخ روابط حزب توده و حزب سوسیالیست متحد آلمان دانست، چرا که از آن پس مقامات آلمانی دیگر به «حزب برادر ایرانی» اعتماد چندانی نداشتند و حزب  توده تحت مراقبت کامل ارگان های امنیتی آن کشور قرار گرفت. سازمان امنیت آلمان شرقی برای جمع آوری اطلاعات از درون حزب توده ایران به بارگیری از کادرها و اعضای آن حزب پرداخت و به مرور زمان، اطلاعات جامعی از کادرها، طرز تفکر، شیوۀ سیاست گذاری و فراکسیون های درون حزبی جمع آوری کرد. حتی دیگر زوایای زندگی خصوصی اعضای حزب توده نیز از چشم ارگان های امنیتی آن کشور پنهان نماند. بررسی دوران مهاجرت حزب توده در جمهوری دمکراتیک آلمان بدون پرداختن به روابط پنهان و گاه آشکار برخی از کادرها و رهبران حزب توده با سازمان های امنیتی کشورهای میزبان میسر نیست.

در میان کتاب هایی که در سال های اخیر دربارۀ حزب تودۀ ایران انتشار یافته است، به جز اشارات کلّی و گذرا، کمتر نوشته ای به مهاجرت رهبران و کادرهای این حزب به جمهوری دمکراتیک آلمان، اقامت طولانی آن ها در آن کشور و رابطه با حزب برادر یا حزب سوسیالیست متحد آلمان پرداخته است. بررسی دوران مهاجرت حزب توده در جمهوری دمکراتیک آلمان بدون مطالعۀ بایگانی های آن کشور ناقص به نظر می رسد. خوشبختانه با وحدت دو آلمان بایگانی های جمهوری دمکراتیک آلمان نیز برای محققان گشوده شد. کتابی که در دست دارید بر اساس اسناد موجود در بایگانی های جمهوری دمکراتیک آلمان و به انگیزۀ شناسایی حزب تودۀ ایران در دوران مهاجرت در آن کشور نوشته شده است.

فهرست مطالب:

1. حزب تودۀ ایران و مهاجرت به جمهوری دمکراتیک آلمان

2. حزب تودۀ ایران و همکاری حسین یزدی با سازمان امنیت ایران

3. جمهوری دمکراتیک آلمان و مشکلی به نام حزب تودۀ ایران

4. «اطلاعات» رفقا

5. حزب تودۀ ایران و رضا روستا

6. حزب تودۀ ایران و مناقشات ایدئولوژیک میان احزاب کمونیست چین و اتحاد جماهیر شوروی

7. رادیو پیک ایران

8. روابط بازرگانی و دیپلماتیک ایران و جمهوری دمکراتیک آلمان

9. مسافرت شاه به جمهوری دمکراتیک آلمان و اشغال سفارت ایران در برلن شرقی

10. کیانوری و اخراج شهناز اعلامی از جمهوری دمکراتیک آلمان

11. «احزاب برادر» و دستگیری رهبران حزب تودۀ ایران