مکاتبات تجاری حاج محمد حسن کتابفروش در فاصله سال های 1325 تا 1330 هجری قمری، یعنی سال های مقارن با انقلاب مشروطه است. آنچه این مکاتبات را از بسیاری از منابع متمایز می گرداند، سهم آن در روشن ساختن وجهی از تحولات آن روزگار است که معمولا در منابع و مآخذ متعارف تاریخی توجه چندانی به آن ها مبذول نم شود، یعنی تاثیر فراز و نشیب های سیاسی بر داد و ستد های تجاری و فعالیت های بازرگانی کشور از یک سو و احیانا تاثیر مقتضیات برپا ماندن این فعالیت ها بر تحولات سیاسی وقت از سوی دیگر.
از دیگر مکاتبات تجاری حاج محمد حسن در سال های بعد از مشروطه ، یعنی از نوع نگرش وی به تحولات ایران در سال های جنگ اول جهانی و دوره پرآشوب آن در سال های بعد نمونه ای در دست نیست، ولی همین مکاتبات موجود و شک و تردید نهفته در آنها نسبت به کل وضع، خود می تواند معیار و محکی به دست دهد از آن که چگونه با تداوم و حتی تشدید جین وضعیتی مغشوشی، بخش وسیعی از طبقات متوسط جامعه – از جمله تجار و بازرگانان کشور- اعتقادات خود را به مشروطیت و نظام پارلمانی از دست دادند و در نهایت شرایطی فراهم آمد که شکل گیری استبداد پهلوی را تحصیل کرد.
حضور اجتماعی و نفوذ سیاسی صنف بازرگان و تاجر در تحولات ایران معاصر یکی از مضامین مهم و شناخته شده تاریخ کشور است. ولی این شناخت و معرفت هنوز تا گشت سر گذاشتن پاره ای از مباحث و ارزیابی های کلی و بعضا نادقیق مانند حکایت پشتیبانی بی قید و شرط تجار و بازرگانان از نهضت مشروطه ... راه درازی در پیش دارد.گزارش هایی که در این مجموعه فراهم آمده است خود گام کوچکی است در این جهت.

سید علی صالحی امیری