زرافشان: فرهنگ اصطلاحات و ترکیبات خوشنویسی، کتاب آرایی و نسخهپردازی در شعر فارسی
خلاصه
این فرهنگ معرّف اصطلاحات هنرهای نسخهپردازی و کتابآرایی ایرانی و انعکاسشان در شعر پارسی است.معرفی کتاب
خوشنویسی، کتاب آرایی و نسخه پردازی مجموعه از هنرهاست که سبب تهیه هزاران نسخه خطی و مرقع شده است؛ مجموعهای از هنرها همچون وراقی، کاغذسازی، کتابت، رنگ سازی و رنگ آمیزی، نقاشی، تزیینات متن و حاشیه، صحافی و جلدسازی و هنرهای وابسته به هریک. گستره این هنرها و فنون سبب می شود تا میان آداب این هنرها و بسیاری از اصطلاحات دبیری و دیوانی، ارتباط نزدیکی برقرار شود و از این رو مرزهای مشترک فراوان داشته باشند.
اصطلاحات و ترکیبات این هنرها همچون بسیاری از دیگر نمودهای فرهنگ و هنر ایران، بیش از هرجا در ادبیات و به ویژه شعر تجلی یافته و ثبت شده است. درست است که اصطلاحات تخصصی بسیاری از رشته ها مانند موسیقی، گیاه شناسی و نجوم نیز در شعر فارسی ثبت و ضبط شده و امروزه مطالعه آن سودمند است؛ ولی هنرهای کتابت و کتاب آرایی و حضورشان در ادبیات فارسی مهم تر و عمیق تر از دیگه شاخه هاست.
خامه و صفحه مسطر زده میگوید فاش
که ره و رسم هنر جاده اهل سخن است
(تأثیر)
بسیاری از ادیبان و شاعران، کاتب، دبیر و یا منشی بودهاند و همچنین بسیاری از خوشنویسان و نگارگران نیز از سخنوران بنام دوره خویش شمرده میشوند. این ویژگی از ابن مقله و ابن بوّاب تا دوره معاصر جریان داشته و در برخی ادوار همچون سده نهم تا یازدهم به اوج رسیده است. در نتیجه شاعران بیش از هر هنری با اهل کتابت و کتاب آرایی سرو کار داشتهاند و دست کم بر کتاب و نسخه پردازی دیوان خویش نظارت میکردند و از این رو غالبا با اصطلاحات نسخهپردزای به میزان کافی آشنا بودهاند. اطلاعات و اصول و اصطلاحات کتابت و کتابآرایی، همزمان با رسالات آموزشی و تذکرهها، در بینابین ابیات شعر فارسی، جای گرفته و ثبت شده است. کاربرد اصطلاحات نسخهپردازی در شعر، سابقهای 1150 ساله دارد و حتی در آثار سخنوران پیش از رودکی نیز دیده میشود.
این کاربرد حتی پس از پیدایش چاپ در قرن سیزدهم نیز ادامه یافت و در شعر سخنوران معاصر همچون ملک الشعرای بهار و پروین اعتصامی دیده میشود.
امروزه بسیاری از هنرمندان از انعکاس اصطلاحات این هنرها در ادبیات آگاهی چندانی ندارند و همچنین بسیاری از اهل ادب نیز با چگونگی این هنرهای ارزشمند ایرانی بیگانهاند و با همخوانی و همگانی آنها آشنایی لازم را ندارند.
این فرهنگ معرّف اصطلاحات هنرهای نسخهپردازی و کتابآرایی ایرانی و انعکاسشان در شعر پارسی است و همچنین شناساننده گوشهای ناشناخته از شعر و همچنین گستردگی و قابلیتهای سخنوری است و در نتیجه مرجعی بینارشتهای است که سبب بهتر دیدن یکی از شاخسارهای زیبای شعر پارسی میشود و از طرفی روشنگر ظرایف و نکاتی است که همراه با اصطلاحات نسخهپردازی در بیتهای شاهد آمده است.
این فرهنگ دربرگیرنده بیش از 5000 سرمدخل از اصطلاحات و ترکیبات کتابت، کتاب آرایی و نسخه پردازی است که 4200 سرمدخل دارای توضیح و شاهد هستند و همچنین 800 سرمدخل نیز به مدخل های دیگر ارجاع شده است؛ افزون بر توضیح و معنای هر سرمدخل، بیش از 12000 بیت شاهد از رودکی تا قاآنی شیرازی در این اثر جای گرفته است. بنابراین تمام سرمدخل ها با شاهدهایی از شعر پارسی همراهند و تمام توضیحات با ارائه منبع و مأخذ آمده است و همچنین هیچ شاهدی بدون نام سراینده معرفی نشده است. (مقدمه)
فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:
دیباچه
راهنمای استفاده از فرهنگ
اختصارات
گزارش کار
متن کتاب
کتابنامه
مقالات
نسخههای خطی
پایاننامهها
پربازدید ها بیشتر ...
دانشنامه ی هزاره (جلد اول)
زیر نظر شورای علمیدانشنامه یا دایرة المعارف، به کتابی گفته می شود که به ترتیب الفبایی یا موضوعی، درباره ی رشته یا رشته
منابع مشابه بیشتر ...
نامه های محمدعلی فروغی
محمدافشین وفایی، مهدی فیروزیاندر این کتاب با تفحص در کتاب ها، مجلات و اسناد مجموعه های خصوصی و عمومی، 130 نامه از محمدعلی فروغی به
در سرزمین امام باره ها: مطالعۀ انسان شناختی فرهنگی اسلامی و تشیع مردمی در هند
جبار رحمانیموضوع بخش های مختلف این کتاب، فرهنگ اسلامی با تأکید بر شیعیان در سرزمین هند است.
دیگر آثار نویسنده
خواجه اختیار منشی(زنده در 975ق)
حمیدرضا قلیچ خانیخواجه اختیار منشی گنابادی، مشهورترین و نامدارترین خوشنویس تعلیق به شمار می رود و همین نکته سبب شده ت
نظری یافت نشد.