معرفی کتاب

انتشار کتابی تازه در باره زندگی ایرج افشار توسط کتابخانه مجلس

این روزها، یکی از دوستان نزدیک آقای ایرج افشار کتابی در زندگی نامه آن مرحوم با تأکید بر کارهای علمی و پژوهشی و انتشاراتی وی منتشر کردند.
استاد فرید قاسمی، یکه تاز میدان تاریخ مطبوعات که سالهای متمادی با مرحوم افشار همنشین و همراه بودند، مجموعه از نوشته های خود را در باره ابعاد مختلف زندگی علمی استاد افشار در کتابی با نام کتاب ورز اطلاع رسان منتشر کردند.
در این کتاب کامل ترین سالشمار زندگی مرحوم افشار با تاکید بر اطلاعات دقیقی که از منابع مختلف و همین طور به صورت شفاهی از آن مرحوم گرفته شده ارائه شده است.
بخشی از این کتاب خاطراتی است که خود آقای فرید قاسمی از آن مرحوم داشته و در موارد مختلف از وی در باره مسائل مختلف شنیده‌اند.
در این کتاب به طور جزئی و ریز می توان با فعالیت های علمی مرحوم افشار در مراحل مختلف زندگی آشنا شده و در عین حال، به برخی از تجربه های مهم پژوهشی در کشورمان در طول بیش از هفتاد دهه آشنا شد.
عناوین این کتاب عبارت است از:
سرگذشت کتاب ورزی
شناختنامه مطبوعاتی
گردشگر نامه نویس
یادمانده
شنیده ها
این کتاب همراه با پی نوشت ها، تصاویر و نمایه عام در 267 صفحه توسط کتابخانه مجلس منتشر شده است.
آثار کتابخانه مجلس را می توان در انتشارات توسط و طهوری و مولی و برخی از دیگر کتابفروشان پایتخت بدست آورد.
مقدمه ریاست کتابخانه مجلس بر این کتاب که حاوی گفتاری در باره آن مرحوم نیز هست، بدین شرح است:
از دست دادن آقای ایرج افشار برای کشور ما یک خسارت بود. از این بابت سخت متأثر و متأسف شدیم، اما خوشحالیم که وی در طول عمر خویش توانست کارهای علمی سترگ و درخوری در خدمت به فرهنگ ایران عزیز داشته باشد و اگر امروز جسمش در میان ما نیست، روح و نام و یادش میان ما زنده است.
مرحوم افشار ویژگی هایی داشت که جمع آنها را به طور یکجا در کمتر کسی می توان سراغ گرفت. طی ماه های گذشته در باره بسیاری از این ویژگی ها سخن گفته شد، اما به بهانه این مجموعه ارزشمند و تنها در حد یادآوری به چند تای آنها که مورد نظر هست اشاره می کنم.
مهم ترین ویژگی افشار این بود که صرفا به کار علمی می اندیشید و این اندیشیدن تنها نوعی غصه خوردن و کار نکردن نبود، بلکه، به جای حرف زدن، تلاش می کرد در هر عرصه ای که توانی از خود سراغ دارد، کاری ارائه دهد. کم نیستند کسانی که مرتب اظهار نظر کرده و حرف می زنند و از این و آن انتقاد می کنند و از نقص ها و کمبودها سخن می گویند، اما خود دست به کاری نمی برند و از توانایی ها و امکانات خویش به درستی بهره نمی گیرند.
نکته دیگر این که افشار از کسانی بود که عمر خود را تلف نکرد، به عکس از هر فرصتی برای تولید یک مقاله، کتاب، یادداشت، معرفی کتاب، راهنمایی دیگران، و نیز مدیریت یک کار فرهنگی بهره می برد و به همین دلیل، ذخیره با ارزشی از خود برجای گذاشت که با کمتر کسی در این حوزه ها قابل مقایسه است. برخی اگر نتوانند کتاب بنویسند گویی کار دیگری نمی توانند انجام دهند. اگر یک باب بسته شود، گویی باب دیگری را نمی توانند باز کنند. افشار مرد همه میادین فرهنگی برای پژوهش، گزارش، معرفی کتاب و نشر و انتشار مجله و جز اینها بود و از هر فرصتی برای نگارش چیزی که در همان فرصت ممکن و مقدور بود استفاده می کرد.
یکی دیگر از ویژگی های افشار این بود که همیشه در دستگیری از دیگران برای انجام کارهای پژوهشی پیشگام بود. به همین دلیل در اطراف خود جمعی از پژوهشگران را داشت که در عین پاسخگویی به پرسشهای آنان، کارهای مشترکی نیز با آنان انجام می داد. کم نبودند جوانانی که با حمایت های معنوی استاد افشار وارد عرصه پژوهش شدند یا اگر بودند، امیدوار به انجام کارهای بیشتر شدند.
نکته دیگر این که افشار محل اعتماد بود و به همین دلیل، بسیاری از خانواده های قدیمی که دوستدار نشر اسنادشان بودند و یا به دنبال محلی مطمئن برای نگهداری آنها، به ایشان مراجعه می کردند. همین امر سبب شد تا آقای افشار توفیق بیشتری در نشر برخی از آثار داشته باشد.
مرحوم افشار هر کار تصحیحی یا تألیفی که داشت، با پیگیری و همراهی ناشران و دوستانش، به چاپ رساند و جز چند کار که در شرف نشر و چاپ بود، چیزی برای بعد از درگذشت خویش نگداشت. این رفتار درست، عبرت برای کسانی است که کارها را نگاه داشته و بسیاری از آنها به دلیل مرور زمان و بی توجهی به دست فراموشی و حتی نابودی سپرده می شود.
سه دهه آخر آقای افشار، یعنی از زمانی که کارهای اداری وی کم شد، یکسره به کار پژوهش و جستجو گذاشت و و جزو بهترین دوره های زندگی آقای افشار شد. دور شدن از شرایط اداری و سیاسی را همیشه نباید بد دانست، گاه برای برخی از اشخاص که استعداد انجام کارهای پژوهشی و علمی دارند، این وضعیت بهترین است. این تجربه ای است که برای بسیاری از رجال فرهیخته ایرانی رخ داده و نمونه شاخص آن دهخداست.
در طول ماه هایی که از درگذشت ایشان گذشته، دوست عزیز و دانشمند پرکار جناب سید فرید قاسمی مقالات چندی در باره استاد نوشت که در ویژه نامه های مختلف چاپ شد. این مقالات با اصلاحاتی در اینجا به صورت یک جا به دوستداران مرحوم افشار ارائه شده است. کتابخانه مجلس که مرحوم افشار سابقه همکاری با آن را داشت، می بایست دین خود را نسبت به آن مرحوم ادا می کرد. اکنون خوشحالیم که توانستیم این مجموعه را در باره آن دانشمند از دست رفته منتشر کنیم.