۳۰۵۲
۰
۱۳۸۹/۳/۲۱
دو کتاب: مسافرت تفليس + اخبار مغولان

دو کتاب: مسافرت تفليس + اخبار مغولان

پدیدآور: ميرزا محمد تقي طبيب + قطب الدين شيرازي مصحح: سانيکيدزه - رضوي برقعي - ايرج افشار

خلاصه

دو کتابچه سودمند توسط کتابخانه آيت الله مرعشي چاپ شده است. يکي مسافرت تفليس از طبيب کاشاني و ديگري اخبار مغولان منسوب به قطب الدين شيرازي. هر دو اثر نفيس است و دومي بس نفيس تر

معرفی کتاب

 

مسافرت تفلیس یک سفرنامه بیشتر پزشکی است از یک طبیب که در سال 1288 سال قحطی ایران به تفلیس رفته و گزارشی از اوضاع پزشکی ایران و روسیه را به صورت مقایسه ای در خود جای داده است. (توجه داشته باشیم که یکی دو سال پیش کتابخانه مرعشی کتابچه ای هم در باره قحطی قم در سال یاد شده چاپ کرد که خیلی مهم بود).

میرزا محمد تقی طبیب کاشانی با پزشکی نیک آشناست و از دنیای جدید نیز آگاهی دارد و در ایام وبازده ایران با توجه به اخباری که از شهرهای مختلف به دست او می رسیده و گزارش هایی که در باره ایران در برخی از نشریات قفقاز منتشر می شده سعی می کند تحلیلی از اوضاع به دست بدهد.<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

این رساله منهای جنبه سفرنامه ای که برخی از مسائل اجتماعی و جغرافیایی را دارد، یک اثر انتقادی از اوضاع ایران نیز هست. در بخشی به اختلافات شیعه و سنی می تازد و این که سبب از بین رفتن بنیه اتحاد ملی در ایران شده است. همین طور بحث مفصلی در باره نجاست اهل کتاب دارد. این بخش یک رساله مستقل در این موضوع و بررسی آیات قرانی و احادیث در این باره است. وی می کوشد از طهارت اهل کتاب دفاع کند بیشتر با این هدف که باز هم از اختلافاتی که به قول وی باعث کاهش روابط دوستان میان اقوام مختلف شده بکاهد.

وی پس از خواندن یک گزارش از اوضاع پزشکی ایران در نشریات قفقازیه می نویسد: از خواندن ترجمه این روزنامه ها چند روز به واسطه شدت تفکر و پریشانی آسودگی برای من نبود. اتفاقا روز دیگر، یکی از صاحبمنصبان روس به هنگام نهار در کنار من واقع شد. در میان صحبت گفت: به واسطه گرسنگی اهل ایران و پریشانی و خرابی رعایای آن مملکت، زیاده از بیست هزار نفر آنها به خاک روسیه و قفقازیه متفرق شده‌اند بلکه زیاده از ده دوازده هزار نفر از سربازان ایران به تدریج به خاک روسیه فرار نموده‌اند ، چنان که خود دو سه نفر از آنها را در هنگام عبور از خاک قفقازیه مشاهده کردم. این خبر بیشتر مایه اشتعال آتش غیرت جان نثار شد. ...

در جای دیگری می نویسد: اکابر دینیه ما چنان عامه رعیت را غرق فناتیک نموده و تحریض به جهل کرده و می کنند که اکنون نتیجه بی تربیتی آنها به جایی رسیده است که از نبودن صنایع و علوم و کسب و زراعت و فلاحت و تجارت و غیره راه تعیش و زندگی برای هیچ کس متصور نیست و از شدت فقر و بی بضاعتی همگی در بیابانها و کوهستانات روسیه و قفقازیه پراکنده شده اند... چرا باید ملت ایران در میان خود با یکدیگر موافقت نداشته باشند و میان سنی و شیعه به واسطه لعن و لعن همیشه عداوت باشد و در مقام فرصت، کمال کوشش در تباهی و نیستی یکدیگر بکار برند؟ (ص 87)

این که این انتقادات به دولت بر می گردد یا اکابر دینیه جای تأمل دارد. به هر حال ایران عقب افتاده قاجاری محصول سیاست های غلطی بود که از پس از سقوط صفویه یکسره برگهای زوال را برای ایران رقم زده بود.

در اینجا وی به بحث نجاست اهل کتاب پرداخته و مثل یک فقیه و مسلط به متون فقهی و حدیثی به این موضوع پرداخته و یک رساله مستقل در این باره در دفاع از طهارت اهل کتاب نوشته است. (ص 88 – 97).

 

اخبار مغولان 

این روزها، علاوه بر مسافرت تفلیس که کتابچه ای و معرفی شد اثر کوچک دیگری هم توسط کتابخانه آیت الله مرعشی با تصحیح استاد ایرج افشار چاپ شده است که متنی است از قطب الدین شیرازی فیلسوف معروف در تاریخ مغولان.

عنوانی که به این رساله داده شده این است: اخبار مغولان در انبانه قطب. اصل نسخه بسیار کهن بوده و از سال 685 است. می دانیم که قطب از شاگردان خواجه نصیر و از اصحاب مراغه بوده است و آثار گرانبهایی از وی برجای مانده است. اما این که یک اثر تاریخی از وی مانده باشد، شگفت است. برای همین احتمال آن هست که اصل نسخه از دیگری بوده و قطب الدین تنها آن را کتابت کرده است.

آنچه در این کتابچه چاپ شده، شامل اصل نسخه به صورت عکس برگردان و نیز متن تصحیح شده آن است. چنان که در مقدمه گفته آمده رویدادهای این کتاب مربوط به سالهای 651 تا 688 است.

داستان گشودن بغداد در این رساله آمده است و عجیب که نه در واقعه تصرف الموت و نه فتح بغداد و نه بعد از آن یادی از خواجه نصیر الدین طوسی نشده است. کتاب صرفا اخبار سلطنت و جنگ است و گهگاه نکات بسیار لطیف در تحلیل روانی شخصیت هولاگو و تأثیرآن روی تصمیم گیری های وی دارد.

اما یک نکته لطیف: در وقایع سال 657 آمده است: هولاگو شحنه و حاکم به دمشق علاءالدین جاستی و قاضی شمس الدین قمی فرستاد [یعنی دو شیعه از جاسب و قم]. و عجب آن که اهل دمشق اکثر و اغلب یزیدی باشند و این هر دو شیعی قمی، اهل دمشق ایشان را چنان خوش داشتند که هرگز لحظه ای غباری به این دو بزرگ نرسید. (اخبار مغولان: 35).

هرچه هست این اثر بسیار اصیل و در ثبت وقایع و روزها قابل اعتماد است، هرچند اظهار نظر بیشتر در این باره باید توسط متخصصان دوره مغول باشد.

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

منابع مشابه بیشتر ...

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

محسن رفعت

کتاب پیش رو تلاشی است برای فهم روش تفسیری ابن ابی الحدید و می کوشد روش تعامل او با حدیث و روایت را د

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

دیوید مک لین

کتاب حاضر با تکیه بر منابع و اسناد دست اول، دورنمایی از جایگاه ایران در رقابت روس و انگلیس در اواخر