معرفی کتاب

اولین کسی که در سده گذشته به این مطلب به طور جدی توجه کرد، کتانی در کتاب التراتیب الاداریه بود. این ماجرا بعد از آن یا حوالی ماجرای نگارش کتاب الاسلام و اصول الحکم بود که علی عبدالرزاق نوشت و در آن وجود نظام سیاسی اسلامی را انکار کرد. پس از آن صدها کتاب در باره نظام الحکم فی الاسلام و مشابه آن نوشت شد تا ثابت شود اسلام نظام سیاسی مستقلی برای خود دارد.
بخشی از نظام سیاسی نظام دیوانی است این که کاتبان رسول الله افراد مشخصی بودند، نامه نگاری اصول ویژه ای داشت، نوشتن نامه اصول خاصی داشت، مهر زدن نامه ها بر اساس قواعدی خاص بود و مسائلی از این دست.
اکنون با کتاب تازه ای روبرو هستم. سالها قبل مرحوم احمدی میانجی کتاب مکاتیب الرسول را نوشت. محمد حمیدالله هم الوثائق السیاسیه فی عهد الرسول را نوشت که به فارسی هم ترجمه شد. این کتاب قدری منظم تر بحث دیوان در عهد رسول الله (ص) را مطرح کرده است.
فهرست مهم ترین بحث های کتاب چنین است:
فصل اول: مباحث مقدماتی در معنای دیوان در لغت و اصطلاح.
فصل دوم: تنظیم اداری دیوان در عهد نبوی : پیدایش و توسعه
فصل سوم: کاتبان اختصاصی حضرت در دیوان بر اساس حروف الفبا (که البته از امثال معاویه هم به تفصیل یاد کرده است).
فصل چهارم: کتابهای صادره و وارده به دیوان نبوی شریف.
فصل پنجم: موضوعات و مضامین نامه های نبوی
فصل ششم: حاملان نامه های پیامبر برای ملوک و امرا
فصل هفتم: تعامل با نامه های نبوی در قدیم و جدید
فصل هشتم: فقه نامه ها و رسائل نبوی
فصل نهم: تاثیر دیوان نبوی بر دیوان های بعدی در دوره خلفا
خاتمه و فهرست منابع در پایان آمده اما فهرست راهنمایی در کار نیست.
کتاب ارزش نگاه کردن و شاید ترجمه با اضافات و اصلاحات را دارد.