معرفی کتاب

بنای معرفی فهرست در این سایت را نداریم اما این فهرست متفاوت با بقیه است و این تفاوت در آن است که بیش از نود درصد از کتابهایی که در آن معرفی شده در تاریخ وجغرافی است.
از قضا نخستین کتابی که در این فهرست معرفی شده است کتاب انقلاب الاسلام بین الخواص و العوام است که خود بنده سالها پیش آن را تصحیح و چاپ کردم و اثری گرانقدر است.
این کتابها متعلق به احمد صارم الدوله پسر ظل السلطان است و ما معمولا ظل السلطان را به حاکمی نیرومند و در عین حال مستبد می شناسیم که سالها در اصفهان و فارس حکومت کرد. پسرش صارم الدوله نیز شخصیت مقبولی ندارد اما هم پدر و هم پسر در کارهای فرهنگی هم پیشگام بودند و ظل السلطان در پیشگامی فرهنگی خود بانی و باعث ترجمه تعداد زیادی کتاب از زبان های فرنگی و ترکی به فارسی بود کاری که دارالترجمه پدرش نیز انجام می داد. در واقع نسخه های موجود در این فهرست به مقدار زیادی شبهات به نسخه های اصلی موجود در کتابخانه ملی و گاه سلطنتی دارد.
در این کتاب مجموعه ای قابل ملاحظه از کتابهای تاریخی را به که دستور ظل السلطان ترجمه شده است مشاهده می کنیم. جمعا 224 نسخه در این فهرست معرفی شده است.
حجم قابل ملاحظه ای از این نسخه ها ترجمه هایی است که از روزنامه های وقت فرنگ و هندوستان و عثمانی صورت می گرفت و هدف آنها به طور روزانه در اختیار گذاشتن اخبار و گزارشهای مهم جهت ظل السلطان بوده است.
در بخش تاریخ، تاریخ جنگهای بزرگ، کشورها و دولتها و همین طور در جغرافی تاریخ مناطق مختلف جزو موضوعاتی است که کتابهایی در آن باره ترجمه شده است.
تاریخ مغولها از هانری هورف انگلیسی که به دستور فریدون میرزا پسر ظل السلطان انجام شده است.
ترجمه اقوام المسالک فی معرفه احوال الممالک که اصل آن از خیرالدین پاشای تونسی است و فخرالادباء میرزا حیدرعلی اصفهانی آن را ترجمه کرده است. ترجمه کتاب قیاصرة ناصره همایونی از علی منشی نائینی که کتابی کهن به لاتینی بوده و بعدا به فرانسه درآمده و سپس در دارالترجمه همایونی به فارسی درآمده است.
محمد عارف منشی که مترجم همان کتاب انقلاب الاسلام است آثار ترجمه ای زیادی دارد که غالب آنها در همین فهرست معرفی شده است. این شخص معمولا از ترکی به فارسی ترجمه می کرده است.
کتاب اطلاعات فنیه راجع به ولایت بغداد از آثار مفصلی است که توسط همین محمد عارف منشی از ترکی به فارسی درآمده است و 413 برگ است.
ظل السلطان به ترجمه برخی از متون کهن هم علاقه مند بود از جمله ترجمه مروج الذهب که باز همان میرزا حیدر علی فخرالادباء ترجمه کرده است.
تعدادی سفرنامه نیز به فارسی درآمده که از آن جمله سفرنامه دکتر هانری است که به سمت ترکستان روس و بخارا رفته و مربوط به سال 1299 ق است.
برخی از نسخه های مذهبی نیز وجود دارد که یا به نام ظل السلطان تألیف یا استنساخ شده است. مثلا کتاب ادیان و عقاید مختلفه و اثبات دین حنیف اسلام که برای ظل السلطان تألیف شده است.
به هر حال باید گفت این فهرست به دلیل آن که مشتمل بر نسخه های نفیسی است، یکی از بهترین فهرست هایی است که منتشر شده است. این نسخه ها غالبا اسکن شده و مجمع ذخائر اسلامی آنها را در اختیار دارد و گویا در ازای مبلغی در اختیار می گذارد.