معرفی کتاب

خاطرات تجریشی از جمله دلچسب ترین خاطراتی است که از یک مبارز از دوره رژیم پهلوی انتشار یافته است.
می دانیم که سازمان مجاهدین خلق عمدتا روی دانشگاهیان سرمایه گذاری می کرد اما به دلیل آن که بسیاری از این افراد از خانواده های بازاری متدین بودند، بخش کوچکی از سازمان در بازار متمرکز شد و کسانی مانند تجریشی که خشکشویی داشت و در عین حال از کادرهای فعال سازمان بود، جذب آن شدند.
این جذب البته می توانست جنبه خانوادگی هم داشته باشد. زیرا بسیاری از افرادی که به سازمان وصل شدند یا از طریق رفاقت بود یا از طریق خویشی. و تجریشی هم به دلیل آن که مهدی غیوران دایی همسرش بود به سازمان معرفی شد.
خاطرات وی نیز به دلیل تولد وی در سال 1316 از دوران نهضت ملی و فدائیان اسلام و نهضت امام آغاز می شود تا این که به سازمان مجاهدین می رسد و به آن وصل می شود.
خودش می گوید که وقتی با او برای نخستین بار تماس گرفته شد بسیار شادمان شد. زیرا آن روزها این افتخاری بود که کسی به سازمان وصل شود.
رابط وی با سازمان حسن ابراری بود که شوهر رفعت افراز خواهر محبوبه افراز بود. این دو خواهر از اعضای سازمان بودند و دلیل پیوستگی آنان نیز مدرسه رفاه بود که از طریق پوران بازرگان و شهید رجایی در این مسیر وارد شده بودند. رفعت در ظفار به سال 54 درگذشت ومحبوبه هم در پاریس در آذر 57 کشته شد یا خودکشی کرد.
اما تجریشی همکاریش را با سازمان از طریق ابراری ادامه داده و دیدارهای مکرر و مداومی با ابراری داشته است.
این ماجرا ادامه یافته است تا آن که سازمان تغییر ایدئولوژی داده و برای آن که بچه های مذهبی پایین مارکسیست شوند ارتباطها عوض شده است. به طوری که قاعده این بوده است تا برای هر بچه مذهبی یک مارکسیست بگذارند.
از آنجایی که ابراری نیز متدین بوده است او را از کنار تجریشی برداشته و مدتی بهرام آرام و زمانی هم وحید افراخته با وی در ارتباط بوده اند.
یک بخش جالب این خاطرات مربوط به گفتگوهای افراخته با تجریشی برای بازگرداندن وی از اسلام است. وی طی چند صفحه خلاصه این گفتگوها را آورده است. این که دین مخدر است و اجازه مبارزه نمی دهد. این که اسلام علم مبارزه نیست و مارکسیسم علم مبارزه است. این که مسلمانان به قیامت اعتقاد دارند و لذا برای دنیای خود زحمت نکشیده و به محض این که موفق نشدند به آخرت دلخوش می کنند و بسیاری از استدلالهای دیگر.
مدتی بعد افراخته دستگیر شده و این شخصی که به گفته خودش مذهبی ها مقاومت ندارند همان ابتدا خود را باخته و تمام اطلاعات گسترده خود را در اختیار ساواک می گذارد. هر کجا را که از هر زمانی می شناخته به ساواک لو داده و برای بسیاری از افرادی که می شناخته تک نگاری می کند.
بر اساس همین اطلاعات است که تجریشی به همراه ابراری دستگیرشده و در اینجاست که تجریشی شرحی از شکنجه های عجیب و غریب ساواک را بیان می کند.
زمان دستگیری من آبان 1354 بود و تا آذر مرتب روی من کار می شد. هنگام بازجویی با کابل ما را شکنجه و بعد از آن آویزان می کردند. داخل دفتر کارشان یک بخاری بود که یک آتش زنه داشت. من هم برهنه بودم. آتش را زیر آلت تناسلی من می گرفت. بوی سوختگی به مشامم می خورد. اما احساس سوختگی نکردم. علت هم آن بود که درد کف پا آن قدر زیاد بود که درد سوختن معنا نداشت. بعد من را پایین آوردند و داخل حیاط بردند. حیاط گردی بود و برف سنگینی باریده بود. یک حوض وسط حیاط قرار داشت. برف را یک جا جمع کرده بودند. دو سه نفری زیر بغل من را گرفتند و وسط برف ها انداختند. بعد با پارو آن قدر برف روی من ریختند که فقط سر من بیرون بود. تمام بدنم مجروح شده و برف ها هم روی من ریخته بودند. رو به موت بودم.
از آنجایی که تجریشی با لاهوتی هم پرونده بوده و پس از وی او را دستگیر کرده بودند شرحی هم از لاهوتی و شکنجه های وی بیان کرده است. ... منوچهری گفت قبل از آن که ریش آقا را بتراشید تیغ را آورند و خشک خشک شروع به تراشیدن کردند. من خیلی سرو صدا کردم تا این که منوچهری آلتش را درآورد و با آن به صورت من ادرار کرد و گفت ریش آقا را خشک خشک نتراشید. نگذارید که ناراحت شود. ... آقای ابراری را هفت هشت ماه نگهداشتند و منوچهری آن قدر او را شکنجه کرد تا شهید شد. (ص 136 – 139).