معرفی کتاب

معمولا گفته می شود که دانش جغرافی در جهان اسلام مورد توجه بوده و آثار جالبی در این موضوع نوشته شده است. این حرف درستی است اما این هم درست است که این دانش همانند دیگر دانش های موجود در تمدن اسلامی اوج فعالیتش در قرن چهارم و پنجم بود و تا قرن هفتم هم کر و فری داشت. بعد از آن ساده و بی مایه شد.
کار معجم البلدان جمع و جورکردن اطلاعات عمومی مربوط به شهرها تا قرن هفتم است. چنین مجموعه ای دیگر جدی گرفته نشد.
در ایران دوره قاجار در محدوده ایران کار مرآت البلدان انجام گرفت که به صورت ناقص تدوین و چاپ شد اما به هر حال کار بزرگی بود.
این در حالی است که اطلاعات مربوط به اسامی روستاها و شهرها در متون اسلامی اعم از تواریخ، شرح حال و رجال و متون ادبی و حتی جز اینها بسیار فراوان است.
کاری که اکنون صورت گرفته گردآوری اطلاعات مربوط به شهرها و اسامی جغرافیایی در متون ادبی است که البته گسترده تر از متون ادبی دنبال شده و اطلاعات فراوانی هم از معجم البلدان در آن آمده است. این کار در 1470 صفحه منتشر شده و قطعا کار مغتنمی است. البته در باره ارزیابی کار مؤلف و این که دقیق است یا نه باید یک متخصص نظر بدهد.
پیشنهاد آن است که یک موسسه جغرافیایی همین طرح را در محدوده گسترده تر دنبال کند. برای مثال اطلاعات جغرافیایی بسیار زیادی در تاریخ الاسلام ذهبی موجود است که حتی در باره ایران آن چندین مجلد می شود. می توان این طرح را در سطحی گسترده و با تحقیق انجام داد و یک دایره المعارف جغرافی برای جهان اسلام و دست کم برای حوزه ایران بزرگ فراهم آورد. این کار با اطلاعات موجود در سایت ها و نسخه های دیجتالی آثار مکتوب کهن تقریبا با سهولت می تواند انجام شود.
هرچه هست اثر حاضر و لو گردآوری باشد کاری ارجمند و ستودنی است.