۳۹۸۷
۰
۱۳۹۷/۰۹/۰۴

تلفات هفتصد هزار نفری در محاصره اصفهان توسط افاغنه قندهاری در سال 1135

پدیدآور: رسول جعفریان

خلاصه

کتاب «زبدة التواریخ» اثر محمد حسن مستوفی که خود در محاصره اصفهان حضور داشته، آمار بالا را به عنوان شماره کشته ها و مرده ها در جریان این محاصره یاد کرده است. وی می گوید خود افغانها این سرشماری را انجام داده و مجموعه کسانی را که مرده و دفن شده و یا هنوز جنازه های آنها در اطراف دهات و قلعه ها و سرسیبه ها بود، شمارش کردند. کشته شدن هفت صد هزار نفر از شهری مانند اصفهان، که بسا آن زمان یک و نیم تا دو میلیون جمعیت داشته، می توانسته اساسا این شهر را از لحاظ تمدنی نابود کرده باشد.

 کتاب «زبدة التواریخ» اثر محمد حسن مستوفی که خود در محاصره اصفهان حضور داشته، آمار بالا را به عنوان شماره کشته ها و مرده ها در جریان این محاصره یاد کرده است. وی می گوید خود افغانها این سرشماری را انجام داده و مجموعه کسانی را که مرده و دفن شده و یا هنوز جنازه های آنها در اطراف دهات و قلعه ها و سرسیبه ها بود، شمارش کردند. کشته شدن هفت صد هزار نفر از شهری مانند اصفهان، که بسا آن زمان یک و نیم تا دو میلیون جمعیت داشته، می توانسته اساسا این شهر را از لحاظ تمدنی نابود کرده باشد.

متن یاد شده، در کتاب به این شرح است:
از بابت مقتول و متوفى ايام محاصره كه اين فقير بى‏بضاعت [به موجب اين دفتر] از ابتداء محاصره، خود در اصفهان‏ عامل ديوان بوده كه محمود مردود پسر مير ويس افغان غليجايى در سنه 1134 ق/ 1722 م هزار و يك‏صد و سى و چهار از هجرت از قندهار آمده و اصفهان را محاصره نموده، نه ماه اصفهان محصور بوده. در اصل شهر قحط شده به مرتبه‏اى كه جانوران حلال و حرام آنچه بوده خورده‏اند و بعد از آن گوشت ميته. و چند نفر از زنان را گرفتند كه اطفال را غافل گرفته مى‏كشته‏اند و قورمه و يخنى مى‏ كرده مى‏ فروخته‏ اند.
و در روز سيزدهم محرم سنه 1135 ق/ 1722 م امان الله وزير اعظم محمود طرف عصرى با جمعى از افاغنه داخل اصفهان گرديده، بعد از ورود به شهر كه اصفهان را به تصرف درآورده پادشاه را در عمارت آينه خانه كه هميشه خلوت پادشاه بوده محبوس نموده. كشيكچيان افغان قرار داده‏ و مقررى به جهت پادشاه نمودند و از تالار چهل ستون عمارت پادشاهى مجلس كرده، تمامى سركردگان و رؤساى افاغنه را و امراى قزلباشيه را در مجلس نشانيده و شيلان كشيده، بعد از شيلان سياهه اموات را كه از گرسنگى مرده بودند كه دفن نشده و كشته‏هايى كه در سر سيبه‏ها در دور شهر قلعه‏دارى و شهربندى بوده افغان به قتل رسانيده بود، حسب الفرموده آن مردود شماره و سياهه نموده بودند، به نظر شقاوت اثر آن ملعون مطعون دنيا و عقبى رسانيده، يعنى آنچه در ابتداء محاصره در شش ماه اول كه مردم را جانى بوده و اموات خود را دفن مى‏ نمودند و جمعى كه از شهر فرار كرده در عرض راه دهات به قتل رسيده و برطرف شده بودند: هفتصد هزار نفر. [زبدة التواریخ، ص 185 ـ 186)
متن بالا در نسخه چاپی آمده، اما در نسخه خطی دیگری از این کتاب، عبارت بالا به این شکل خلاصه آمده، اما آمار دقیق تر یاد شده است.
الاضافه: از بابت آنچه در آیام ورود محمود پسر خودسر میرویس افغان که در سنه هزار و صد و سی و چهار اصفهان را محاصره نموده، به سبب محاصره قحط شده که این بی بضاعت خود در اصفهان بوده. بعد از نه ماه که محمود داخل شهر شده و مرده و کشته های سرسیبه ها را شماره، و سیاهه آن را به نظر محمود رسانیده اند. آنچه که در ابتدا که مردم را حالتی بوده و اموات خود را دفن می‌نموده اند و دور دهات و و قلعه ها و عرض راه ها بر طرف شده که به قلم نیامده: 693 هزار نفر. (نسخه مجلس، ش 8020، برگ آخر).
گفتنی است که بخش مهمی از این کتاب، تاریخ قدیم به علاوه تاریخ اسلام و ایران و نیز تاریخ روم و فرنگ است که مصحح، بدلایلی که خود در مقدمه یادآور شده، از تصحیح و چاپ آن خود داری کرده است.
@jafarian1964

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

رساله در ردّ بر تناسخ از ملا علی نوری (م 1246)

به کوشش رسول جعفریان

یکی از شاگردان ملاعلی نوری (م 1246ق) با نام میرزا رفیع نوری (م 1250ق) که به هند رفته است، پرسشی در

مکتب درفرایند تکامل: نقد و پاسخ آن

آنچه در ذیل خواهد آمد ابتدا نقد دوست عزیز جناب آقای مهندس طارمی بر کتاب مکتب در فرایند تکامل و سپس پ

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

نسخه خوانی 13

رسول جعفریان

نسخه خوانی، مروری بر چند نسخه خطی است. متن مقاله در مجله آینه پژوهش شماره 172 چاپ شده و می توانید فا

ارزش «سوال» در علم. یادداشتی برای دانشجویانم

رسول جعفریان

در دانش، و همین طور در درس خواندن و درس دادن، امهم است که در هر زمینه و هر بحثی، بدانیم «مسأله» ما چ