۸۶۶۱
۰
۱۳۹۶/۰۱/۲۷

فهرست نسخ خطی متفرقه اصفهان (قسمت اول)

پدیدآور: رحیم قاسمی

خلاصه

اصفهان در طی قرون متوالی دارالعلم شرق و كانون پررونق فرهنگ و ادب و هنر بوده و ره‌آورد آن انبوهی از آثار علمی و تحقیقی است كه در سراسر قلمرو اسلامی مورد استفاده می‌باشد. بدیهی است كه چنین مركزی بشترین آثار مكتوب خطی را نیز دربر داشته باشد و تاكنون نیز كه بیشتر آكنده‌های آن پراكنده گشته است در گوشه و كنار می‌توان نفایس ارزنده‌ای را سراغ گرفت.

نگارنده كه تاكنون توفیق فهرستنگاری شش كتابخانه خصوصی این شهر را داشته: (سیداحمد روضاتی_سیدرضا ابوالبركات_سید ضیاء‌الدین علامه_ سیدمهدی شفتی_ سیدمحمدتقی شفتی و سید عبدالحسین طیب) بر آن شد كه آثار خطی پراكنده را كه از سال‌های قبل تاكنون مشاهده كرده وموفق به تهیه تصویر آن‌ها شده در قالب مقالاتی معرّفی نماید و امید می‌رود كه تعداد این نسخ به پانصد مجلد بالغ گردد. ضمن تشكر از صدیق مكرم و سرور گرامی جناب حجة الاسلام آقای حافظیان قسمت اول این فهرست را تقدیم می‌دارد.

فهرست نسخ خطی متفرقه اصفهان

1. قرآن کریم

نسخ زیبا، حبیب الله بن عبدالله فارسی، 980ق، قطع رحلی، در دو مجلّد، جلد دوم از آغاز سوره اسراء، مجدول و مطلا. (نسخه ملکی دکتر سید محمد تقی طیب).

2. قرآن کریم

نسخ زیبا، ابوبکر وحید، 1208، قطع جیبی، مجدول و مطلا، با سرلوح مذهّب زیبا. (نسخه ملکی دکتر سید محمد تقی طیب).

3. قرآن کریم

نسخ زیبا، عبدالله هروی، 990ق، قطع رقعی، مجدول و مطلا، با سرلوح مذهّب زیبا. و یادداشت وقف.

(نسخه مرحوم شیخ کاظم کلباسی که به کتابخانه آیة الله العظمی مرعشی اهداء گردید).

4. الصحیفة السجادیة

نسخه بسیار ارزشمند به خط مبارک شیخ شمس الدین محمد جباعی جدِّ پدرِ شیخ بهائی، که به تصریح محدّث نوری، نسخ شایع صحیفه كامله سجادیه به او و به خطّ مبارکش منتهی می شود.  وی بنا بر یادداشت نواده اش شیخ حسین بن عبدالصمد عاملی در آغاز همین نسخه، در سال 822 ق متولّد و در سال 886 ق وفات کرده است. این نسخه شریفه در اختیار شیخ بهائی بوده، و شاگردان وی بالأخص مولانا محمد تقی مجلسی از آن استنساخ کرده و نسخ دیگر را با آن مقابله کرده و از این راه نسخ صحیفه منتشر گشته است. علامه مولانا محمد باقر مجلسی نسخه جباعی را در اختیار داشته است. 

میر محمدحسین خاتون‌آبادی در مناقب الفضلاء می نویسد: «واعلم أنّ نسخ الصحیفة المشهورة الموجودة بنر الناس مأخوذة من النسخة البهائیة، وهی بخط جدّه العالم الزاهد صاحب الكرامات والمقامات، الشیخ محمّد بن علی بن الحسن الجباعی، رضی الله عنهما. وهذه النسخة البهائیة كانت عند شیخنا البهائی‌رحمه‌الله، فاستنسخ والد جدّی المولى محمّدتقی المجلسی طاب ثراه منها وكتب بخطّه الشریف منها نسخة وبالغ فی تصحیحها؛ ثمّ أخذ فی مباحثتها ومدارستها فی أوقات التحصیل سیما شهر رمضان؛ وجعلها منتشرة بنم الناس؛ فاستنسخوا منها وكثرت النسخ بعد ما كانت مهجورة، وشاعت؛ وكانت كلّها مأخوذة من تلك النسخة البهائیة بخطّ جدّه الزاهد؛ وكانت عنده حتّی منّ الله علی ویسّرها لی؛ فهی الان عندی».

برخی از فوائد و یادداشت های جباعی در آغاز و انجام این نسخه چنین است:

«نقلت هذه الصحیفة من خط الشیخ العالم السعید الشهید محمد بن مكی رحمه الله، وعلیها بخطه: ونقلت هذه الصحیفة من خطّ علی بن أحمد السدید، وفرغت فی حادی عشر شعبان سنة اثنین وسبعین وسبعمائة، وكتب محمد بن مكی حامداً مصلیاً. وعلی نسخة علی بن أحمد السدید ما صورته: «نقلت هذه الصحیفة من خطّ علی ابن السكون، وتتبع إعرابها عن أقصاه حسب الجهد إلا ما زاغ عنه النظر، وحسر عنه البصر، وذلك فی شهر ذی الحجة سنة ثلاث وأربعین وستمائة.

وعلی نسخة الشهید: عارضتها بأصلها المذكور، وفیها مواضع مهملة التقیید، فنقلتها علی ما هی علیه، والحمد لله وصلواته وسلامه علی سیدنا محمد وآله، وكتب محمد بن مكّی».

«وعارضتها بنسخة أخری بخط الشیخ ابن مكّی مكتوبة فی سنة ست وسبعین وسبعمائة، وهی مكتوبة من النسخة التی كتب منها الأولی، قال: وكتب العبد متتبعاً ما یحتاج إلیه سوی بعض مصطلح الكتاب من ترك لفظ الهمزة وإثبات الألف فی فعل لامه واو ونحوه».

«وعلی نسخة علی بن أحمد السدید ما صورته: بلغت مقابلة وتصحیحاً بالنسخة المنقول منها، فصحّت بحسب الجهد إلا ما زاغ عنه النظر وحسر عنه البصر، وذلك فی شهر ذی الحجة من ثلاث وأربعین وستمائة، ولله الحمد والمنة».

«وعلیها أیضاً أعنی علی نسخة علی بن أحمد السدید: بلغت مقابلة مرّة ثانیة بخطّ السعید محمد بن إدریس رحمه الله بحسب ما وصل إلیه الجهد، ولله الحمد، وذلك فی شهر ذی القعدة من سنة أربع وخمسین وستمائة، وكلّ ما علی هامشها من حكایة سین ونسخه فإنّه عن ابن إدریس، وكذلك جمیع ما یوجد بنغ السطور وعلیه سین؛ فإنّه حكایة خطّه، وأمّا ما كان نسخة بلا سین فمنها ما هو بخطّ ابن السكون، ومنها ما هو بخط ابن إدریس رحمه الله».

«صورة خطّ ابن إدریس فی مقابلته: بلغ العرض بأصل خبر الموجود، و بذل فیه الجهد والطاقة إلا ما زاغ عنه النظر وحسر عنه البصر».

«وعلی النسخة التی بخطّ علی بن السكون خطّ عمید الرؤساء رحمه الله تعالی قراءة صورتها: قرأ علی السید الأجل والنقیب الأوحد العالم جلال الدین عماد الإسلام أبو جعفر القاسم بن الحسن بن محمد بن الحسن بن مُعَیة، أدام الله علوّه، قراءة صحیحة مهذّبة، ورویتها له عن السید بهاء الشرف أبی الحسن محمد بن الحسن بن أحمد، عن رجاله المسمّین فی باطن هذه الورقة. وأبحته روایتها عنّی حسب ما وقفته علیه وحددته له، وكتب هبة الله بن حامد بن أحمد بن أیوب بن علی بن أیوب فی شهر ربیع الآخر من سنة ثلاث وستمائة، والحمد لله الرحمن الرحیم، وصلاته وتسلیمه علی رسوله سیدنا محمّد المصطفی وعلی آله الغرّ اللهامیم».

در پایان نسخه اجازه مورخه 851 ق از علی بن علی بن محمد بن طی (م: 855 ق) به خطّ او برای شیخ شمس الدین آمده است: «... وبعد، فقد قرأ علی هذه الصحیفة الكاملة... المولى المعظّم الفاضل المكرّم، مفخر الفضلاء وخلاصة الأخلاء، شمس الدنیا والدین محمد بن الشیخ العلامة أبی الفضایل زین الدنیا والدین وشرف الإسلام والمسلمین علی بن الشیخ بدر الدین حسن الشهیر بالجبعی... قراءة مهذّبة مرضیة صحیحة محرّرة ألفاظها مبینة معانیها، بنسخها المنقولة وتأویلاتها المقبولة، وكنت مستفیداً منه أعظم الله أجره أكثر من إفاداتی له. وأجزت له أدام الله أیامه أن یروی ذلك عنّی؛ فإنّی رویتها قراءة علی السید الجلیل النقیب أبی العباس تاج الدین عبد الحمید بن السید جمال الدین أحمد بن علی الهاشمی الزینبی طاب ثراه، ورواها لی عن الشیخ الأجلّ عزّ الدین شیخ السالكین حسن بن سلیمان الحلّی رفع الله درجته، بأسناده المتّصل إلى سیدنا ومولانا زین العابدین، علیه أفضل الصلاة والسلام. ورویتها أیضاً له بحقّ الإجازة عن الشیخ الجلیل بهاء الدین أبی القاسم علی، ولد الشیخ الإمام العالم المحقّق خاتم المجتهدین، أبی عبد الله شمس الدین محمد بن مكّی، عن والده المذكور، قدّس الله سرّه...

انجام: تمّت الصحیفة بقلم العبد الفقیر محمد بن علی بن حسن الجباعی، غفر الله له ولجمیع المؤمنین، فی یوم السبت أوّل شهر رمضان سنة إحدی وخمسین وثمانمائة هجریة.

نسخ: شیخ شمس الدین محمد بن علی بن حسن جباعی عاملی، جدّ شیخ بهائی، شنبه اول ماه رمضان   851 ق. با یادداشت ها و فوائدی از جباعی در آغاز و آخر نسخه، و اجازه علی بن طی به خط مجیز به وی در سال مذکور، و یادداشتی از کاتب که نسخه را به فرزندش بخشیده است بدین شرح: «للولد الأعزّ العضد قرّة العین أبی تراب عبد الصمد بن محمد بن علی بن الحسن الجباعی، نفعه الله بها، ورزقه العمل بما فیها، واستجاب دعاءه بمحمد وآله صلوات الله علیهم». و یادداشتی در تاریخ تولّد و وفات کاتب به خط شیخ حسین بن عبدالصمد در 932 ق. 57 گ، 21 سطری. (نسخه كتابخانه حجة الاسلام شیخ محمد زاهد نجفی اصفهانی)

5. إحقاق الحق وإبطال الباطل

از: قاضی نور الله مرعشی حسینی شوشتری (م: 1019 ق).

نسخ: محمد هاشم بن محمد کاظم اصفهانی، ق 11. در حاشیه تصحیح شده. نسخه را محمد رفیع بن محمد شفیع خوزانی اصفهانی در 1063 ق وقف کرده است. با یادداشتی از محمد علی بن شیخ حسین جزائری شهیر به حویزی ساکن اصفهان در 1133 ق مبنی بر مطالعه کتاب.

انجام: لکنّا نثق بلطف الله وکرمه أن یفرق کلمة أهل النفاق ولا یوفّقهم للوصول إلی ساق النفاق ولو التفّت الساق بالساق وإلیه المرجع والمساق. 158 برگ، 25 سطری. (نسخه کتابخانه مدرسه جدّه کوچک).

6. علل الشرائع والاحکام

از: شیخ صدوق ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه (م: 381 ق).

نسخ زیبا: محمد بن شمـس الدین کاتب کرمانی، 1074 ق. در حاشیه تصحیح شده با بلاغی از عبدالحسین بن حاجی منصور نجفی در 25 ربیع الآخر 1086 ق در صفحه آخر، و یادداشت وقف کتاب در 1239ق با تولیت علامة المحققین وخاتمة المجتهدین حاج محمد ابراهیم کلباسی، و یادداشت تملک زین العابدین بن محمد طاهر با خط نستعلیق زیبا. قطع وزیری 19 سطری. (نسخه کتابخانه مؤسسه احمدیه اصفهان).

7. تنبیه الخاطر ونزهة الناظر

از: ابو الحسین ورام بن ابی الفراس (م: 605 ق).

نسخ زیبا: رجب علی بن محمد، 1100 ق. امتثالاً لأمر امیر محمد هادی شیخ الإسلام. در حاشیه تصحیح شده، با مهر تملک عبدالوهاب بن محمد مهدی موسوی، و مهر کتابخانه صدرالدین کلباسی. قطع وزیری، 21 سطری.

8. الصحیفة السجادیة

نسخ: احمد بن محمد جعفر طالقانی، 1122 ق. نسخ معرب. ترجمه به شنگرف در زیر سطور. با حواشی عربی به نقل از محسن، بـ هـ، ع ل، م ح ق، م ق ر. و حواشی توضیحی فارسی.

آغاز ترجمه: روایت کرد ما را سید بزرگوار، ستاره دین، جمال بزرگی، ابوالحسن محمد پسر حسن.

با یادداشتی از آقا حسین رحمه الله در آغاز در معرفی صحیفه. قطع جیبی، 14 سطری.

9. تحفه سلیمانیه

از: محمد مسیح کاشانی (م: 1120 ق).

ترجمه الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد شیخ مفید است که به دستور شاه سلیمان صفوی ترجمه شده است. مؤلف شاگرد و داماد علامه آقا حسین خوانساری و از ادباء و منشیان برجسته عصر صفوی است. اثر مزبور در سال 1303 ق چاپ سنگی شده است.

آغاز: ترجمه ارشاد مفید خطبه پیرایان منبر هدایت و راهنمایی و ثمره تعلیم دانش آرایان کشور معرفت و دانایی شناخت ایزد بیهمال و یگانه بی شبه و مثالی است.

نستعلیق بسیار زیبا، نسخه سلطنتی. عبارات عربی با نسخ زیبا و با خط شنگرف بر فراز آن مشخص شده است. با حواشی از مترجم عفی عنه و یادداشتی از مترجم در آغاز کتاب. در ماه رمضان 1108 ق مقابله شده. با مهر شاه سلطان حسین صفوی که نسخه را وقف کرده، و وقف نامه کتاب به قلم علامه مجلسی رضوان الله علیه در 1110 ق. و یادداشتی از محمد هادی بن ابوالحسن شریف تفرشی در 1187ق در پایان کتاب. قطع وزیری، 21 سطری. (نسخه ملکی جناب آقای مجتبی ایمانیه).

10. ترجمه إعلام الوری لاعلام الهدی

از: میرزا نظام الدین موسوی مشهدی (ق 11).

ترجمه ادبی بسیار زیبای کتاب إعلام الوری شیخ طبرسی است که در سال 1059 ق به انجام رسیده است. متأسفانه صفحه ششم کتاب که نام مترجم و انگیزه او را دربر داشته افتاده و نام مترجم از یادداشتی در آخر کتاب معلوم شد.

آغاز: الحمد لله الذی رفع أعلام الهدایة لإعلام الوری... زیباترین حمدی که مقرّبان درگاه حریم حرم لاهوت و مسند نشینان بارگاه جبروت که اعلام وری و اکابر انام و تعلیم شرایع دین و قواعد احکام مخصوص کلام معجز نظام و حدیث هدایت فرجام ایشان است در ذکر شمه و بیان شرذمه از آن زبان وحی بیان به عجز و نارسایی گشایند و گرد ناتوانی بر جبین مهر آیین سایند شایسته نثار بارگاه پادشاهیست جلّ کبریاؤه...

انجام: این است آنچه اراده بیان او درین باب کردیم از مسائل غیبت و جواب های آن و استقصای کلام و تفصیل در مسائل امامت و غیبت موجب تطویل کلام و خلاف مقصود و مرام بود بنا برین به همین قدر اکتفا نمود. بدانکه هر که تأمل درین کتاب به عین انصاف نماید طریق حق و صواب دریابد...

کاتب در پایان می نویسد: نمّقته بحمد الله تعالی فی شهر صفر عام سنه الف و ستین. الحمدلله والمنة که بنده قلیل البضاعة کسیر النفس نامق این حروف مرقومه... موفق گردید به نوشتن این کتاب به اقلام شکسته ارقام و به سعی و اهتمام حضرت عالیجاهی صورت اتمام پذیرفت و سمت اختتام یافت که از حروف فواتیح و خواتیم سطور موشحه این صفحات اربعه القاب سامی و نام نامی اوست ظهور می یابد و ذکر تاریخ اتمام نیز به طریق توشیح ادا گردید تا به صورت یقین مفهوم اولی الألباب گردد.

نسخ: محمد صادق بن حاجی محمد واعظ، 1060 ق. نسخ معرب بسیار زیبا، نسخه سلطنتی، در جمادی الاولی 1122 ق وقف شده است. در پایان اشاره شده که نسخه به خط مرحوم ملا محمد صادق برادر ملا محمد باقر مشهدی است. 366 برگ، 22 سطری. (نسخه کتابخانه سید العراقین).

11. التکملة فی شرح التبصرة

از: محمد جعفر بن محمد علی بن محمد باقر بهبهانی کرمانشاهی اصفهانی (م: 1259 ق).

شرح استدلالی تبصرة المتعلّمین علامه حلّی است.

آغاز: الحمد لله الذی تقرّب إلی جناب حضرته المتقرّبون بالقربات... وبعد فیقول العبد الجانی محمد جعفر بن محمد علی بن محمد باقر الحائری القرمیسینی الاصفهانی البهبهانی: إنّ هذا هو الجزء الآخر من التکملة شرح کتاب الهبات وتوابعها.

انجام: ویحفظان الأموال إلی أن یؤدّیآنها إلی أربابها او لا الظاهر من الأصحاب هو الأوّل فتأمّل.

نسخ زیبا، ق 13. عناوین به شنگرف. 104 برگ، 18 سطری. (نسخه کتابخانه مرحوم شیخ کاظم کلباسی).

12. شرح تجرید الکلام

از: محمد کاظم بن رضا طبری (ق 13).

شرح مقصد اول کتاب تجرید خواجه نصیرالدین طوسی است شامل مباحث وجود و عدم که به محمد شاه غازی اهداء شده است.

آغاز: سبحان من أظهر الأشیاء لکمال وجوده وأفاض علیهما سجال الآثار لغایة جوده فأوجد لکماله وأکمل لتمامه وأبدع لتبحّره وأقام لتفرّده ودنی لعلوّه وبعد لدنوّه.

انجام: هذا آخر ما أردنا من الاختصار فی کشف عبارة التجرید فی علم الکلام والحمد لله المؤمن لإتمامه کما کان موفّقا لابتدائه وصلی الله علی خیر بریته وعلی آله وأصحابه أولاً وآخراً.

نسخ: اسماعیل، 1251 ق. نسخ تحریری، 115ص، 15 سطری. (نسخه ملکی آیة الله حاج آقا حسین یزدی).

13. تحفة المبتدئین

از: شیخ علی بن حسین کربلائی اصفهانی (ق 12).

متنی موجز در علم نحو به فارسی. مؤلف مدرّس مدرسه مریم بیگم و از شاگردان علامه مجلسی بوده  و آثار فراوانی از او بر جای مانده است.

آغاز: الحمد لله رافع درجات العالمین وممیز من انتصب لإسعافهم من العالمین وخفض من أضاف إلی نفسه النصب لهم من المنافقین... وبعد چنین گوید أحوج الناس إلی عفو الله الغنی علی بن شیخ حسین الکربلائی که این رساله ایست مختصر در علم نحو مشتمل بر مهمات او به طریق توضیح و تبنی  و مسمّی گشته به تحفة المبتدئین و مرتّب شده بر مقدمه و فصلی چند و خاتمه.

انجام: ولفظ الضالین معطوف است بر لفظ غیر و جرّ او به یاست چه جمع مذکر سالم است و جمع مذکر سالم به یا مجرور می شود.

نسخ: عبدالغنی بن محمد تقی فراهانی، 1105 ق. در حاشیه تصحیح شده و دارای نشان بلاغ و مقابله است. با یادداشتی از محمد باقر بن محمد ظهیر هرندی در 1199ق در وقتی که مباحثه شرایع و شرح انموزج و شرح تصریف می کرده و یادداشت دیگری از محمد علی بن محمد رضا ذاکر هرندی در سال 1277ق هنگامی که مشغول به مباحثه شرح انموزج و شرح تصریف و ارشاد بوده و تملک آخوند محمد ظهیر بن ملا ابوالقاسم هرندی در 1167 ق. عنوان کتاب در این نسخه چنین است: هذه الرسالة مسمّی بتحفة المبتدئین من تصانیف الفاضل الکامل العالم العامل التقی النقی الزکی حاوی الأصول والفروع، جامع المعقول والمنقول أعنی شیخ علی الکربلائی سلّمه الله تعالی. قطع جیبی، 50 برگ، 17 سطری. (نسخه ملکی جناب آقای سید علی اکبر حسینی هرندی).

14. التقیة المنطقیة

از: سید معزّ الدین محمد بن أبی الحسن موسوی (ق 11).

مؤلف پس از تألیف دو رساله صدریه و شمسیه در علم نحو برای دو فرزند خود صدر الدین محمد و شمس الدین محمد، رساله حاضر را در علم منطق جهت فرزند دیگر خود محمد تقی به عربی نگاشته است. مؤلف از اعلام قرن 11 هجری و مجاور مشهد مقدّس بوده و رسالة النجاة را در سال 1043 ق در هشتاد سالگی نگاشته است. به نوشته علامه طهرانی رساله حاضر در سال 1001 ق مطابق با کلمه رضا به اتمام رسیده  و نسخه ای از آن در مکتبة الحسینیة نجف موجود است که آن را مولی علی محمد نجف آبادی وقف کرده است.

آغاز: حمدت الله بالمنطق الفصیح، وشکرته بالتصدیق الصحیح، واعترفت بالعجز عن تصوّر أدنی معرفته؛ فإنّ تصوّر کنهه ممتنع وقبیح، ووجوده یستغنی عن الحجة والتوضیح... أمّا بعد، لمّا کانت الشفقة علی الطالبین من خصائص المؤمنین، وسألنی الولد العزیز محمد تقی، أبقاه الله تعالی ورزقه حلاوة علوم الدین، حین أراد أن یقرأ رسالة فی المنطق، وألّفت لإخوانه رسالة شمسیة وصدریة فی النحو، مال البال إلی أن ألحق إلی الرسالة الشریفة الکبری المباحث التی ترکها العلامة، وأجعلها عربیة؛ لیکونوا مستعدّین لقرائة شرح الشمسیة، ویشرعون فیه بعد الفراغ منها علی وجه البصیرة.

انجام: الثانی عشر طریق التعلیم، فاحفظ فإنّه فصل آخر، وفیه فائدة أخری، کما فی رضا.

نسخ: ذی الحجه 1085 ق، کاتب نا معلوم، نسخ خوانا، عناوین به شنگرف، در حاشیه تصحیح شده است. با یادداشت تملک آقا محمد علی بن آخوند مولانا ملا ابوالقاسم بن مرحوم حاجی ظهیر اصفهانی در سنه 1183 ق. قطع جیبی، 52گ، 11 سطری. (نسخه ملکی جناب آقای سید علی اکبر حسینی هرندی).

15. إحیاء علوم الدین

از: ابو حامد محمد بن محمد غزالی شافعی (م: 505 ق).

نسخه نفیس و کهن شامل الکتاب السادس تا الکتاب العاشر من ربع المهلکات من إحیاء علوم الدین در ذم الدنیا و ذم البخل و حبّ المال و ذم الجاه والریاء و ذم الکبر والعجب و ذم الغرور.

آغاز: الحمد لله الذی عرف أولیائه غوایل الدنیا وآفاتها، وکشف لهم عن عیوبها وعوراتها.

نسخ: احمد بن محمد بن مزید اردبیلی، ق 8. نسخ معرب، قوبل و صحّح بنسخة مصححة مقروة علی المشایخ فی رمضان 706ق. از جمله 183 جلد کتاب وقفی میرزا سید محمد بن میرزا محمد حسین حسینی در 1225ق. 308 گ، 15 سطری. (نسخه کتابخانه مسجد رکن الملک)

16. مجموعه:

1. نورالعیون  (240 – 1)

از: محمد باقر شریف اصفهانی ابن محمد تقی شریف رضوی قمی (ق 12).

کتاب شامل دو باب در معرفت اهل بیت علیهم السلام در 12 تنویر و معرفت دشمـنان شیعیان در 12 تبصیر به زبان فارسی است که در سال 1179 ق تألیف شده و در آن از ملهوف و مقتل شیخ طریحی و تحفه خیرالدین خراسانی و روضة الشهداء کاشفی و بحار الأنوار و جلاء العیون استفاده شده است.

مؤلف شاگرد میرزا محمد تقی الماسی (نواده مولانا محمد تقی مجلسی) بوده، و از او و شیخ محمد بن محمد زمان كاشانی، میرزا محمد رحیم سبزواری شیخ الاسلام، شیخ محمد مهدی فتونی مجاز بوده است. پدرش میرزا محمد تقی شریف رضوی قمی نیز از مشایخ اوست که روایت می کند از «شیخه الفاضل وابن عمة والده الكامل، قدوة الأعاظم، وزبدة أرباب المكارم، المیرزا حسن القمی، مؤلف شمع الیقین و جمال الصالحین». مشارق المهتدین فی الأحكام المأثورة عن الهداة المهدیین در شرح بدایة الهدایة شیخ حرّ عاملی از آثار میرزا محمد باقر است که در آغاز آن به مشایخ خود چنانچه نقل شد تصریح کرده است.

آغاز: الحمد لله الذی أشوق فی قلوب أولیائه لتعریفه وتوحیده الأنوار وأزال عن صدور أحبّائه حتی لا یحبّوا سواه الأغیار.

انجام: و به عنایت خدا مصایب جانگداز مصطفی و مرتضی و فرزند او مجتبی و وقایع دشت کربلا در مجلد ثانی در ضمن 14 مجلس بیان می شود.

2. تقویم شرعی (272 – 247)

از: میر محمد صالح بن عبدالواسع حسینی خاتون آبادی (م: 1126 ق).

آغاز: الحمد لله... وبعد چنین گوید الراجی عفو ربّه المرتجی محمد صالح الحسینی عفی الله تعالی عن سیئاته که چون مراعات ساعات شرعی و ترک ملاحظه ساعات نجومی از لوازم ایمان و طریقه مرضیه مؤمنان است... به خاطر فاتر رسید که جداولی چند شبیه به تقاویم اهل تنجیم وضع نماید تا قاصر همّتان و مستعجلان به این جداول رجوع نموده...

نسخ: محمد علی بن احمد بیدگلی کاشانی، 10 شوال 1227 ق. (کتاب اول) 1230 ق (کتاب دوم). نسخه را اقل الطلبه محمد علی بن احمد بیدگلی به حاجی ملا محمد صادق بن حاجی ملا حمزه فروخته و محمد صادق بن حاجی حمزه آن را وقف بر دو اولاد ذکور خود محمد و محمد علی کرده است. قطع رحلی، 272 گ، 22 سطری. (نسخه ملکی جناب حجة الاسلام سید نورالدین جعفریان)

17. اخلاق ناصری

از: خواجه نصیر الدین محمد بن محمد بن حسن طوسی (م: 672 ق).

نسخ: ربیع الاول 1061ق. نستعلیق تحریری. در حاشیه تصحیح شده است. عناوین به شنگرف.

این نسخه را علامة العلماء وزبدة الفقهاء حاج سید محمد بن حاج میرزا کوچک کتابفروش به مقتضای وصیت حاج میرزا جلال الدین ابن اخ مرحوم حاج میرزا کوچک مزبور در محرم 1252ق وقف کرده است. قطع رقعی، 167گ، 16 سطری. (نسخه ملکی جناب حجة الإسلام شیخ علی اصغر صالحی تبار).

18. صافی

از: خلیل بن غازی قزوینی (م: 1089 ق).

این نسخه مشتمل بر شرح کتاب ایمان و کفر از اصول کافی است که در 1068ق تألیف شده.

نسخ: محمد شریف مختاری، جمادی الثانی 1110 ق. نستعلیق زیبا. در حاشیه تصحیح شده، عناوین به شنگرف. با مهر تملک محمد باقر بن محمد نقی موسوی (حجة الإسلام شفتی). قطع رحلی، 549ص، 31 سطری. (نسخه ملکی جناب حجة الإسلام شیخ علی اصغر صالحی‌تبار).

19. تفسیر چهل سوره تورات

از: شادمان بن جعفر بن عبدالله معروف به نقّاش. (ق 11).

ترجمه چهل سوره از تورات به روایت أمیر المؤمنین علیه السلام که شادمان بن جعفر ساکن کتابخانه خاصه شریفه، حسب التماس بعضی از اخوان دینی به زبان فارسی ایراد کرده است. به جز ترجمه مترجم که در زیر سطور درج شده ترجمه دیگری نیز از سوره های مزبور در کنار صفحات کتابت شده است. در این نسخه 39 سوره نقل و ترجمه شده است.

آغاز ترجمه زیر سطور: عجب می دارم مر آن کسی را که او متیقّن است به مرگ چگونه فرحناک می شود. آغاز ترجمه کنار صفحات: خلاصه کلام آنست که حق تعالی می فرماید که در نهایت تعجب است از حال کسی که می داند به یقین که عنقریب مرگ او را در می یابد به کدام دلخوشی شاد و فرحناک می شود.

نسخ: مترجم، 14 جمادی الأولی 1092 ق. نسخ معرب زیبا، ترجمه به شنگرف در زیر سطور و کنار صفحات. 40گ، قطع رقعی، 20 سطری. (نسخه ملکی آقای سید محمد علی حجت نجف‌آبادی).

20. لوامع البینات فی شرح أسماء الله تعالی والصفات

از: فخرالدین محمد بن عمر رازی (م: 606 ق).

شرح أسماء نود و نه گانه الهی است که در زمان سلطان بهاء الدین أبو المؤید سام بن محمد بن مسعود، به نام ملک الأمراء عماد الدوله نظام الإسلام أبو حفص عمر بن الحسین نگاشته، و بر سه قسم مبادی، مقاصد و لواحق مرتّب شده است.

آغاز: الحمد لله الذی حارت الأفکار فی مبادی أنوار کبریائه وصمدیته، وتأهّب الأنظار فی مطالع عزّه وفردانیته، وشهدت ذرّات المحامد علی کمال قدرته وألوهیته.

انجام: ولمّا کان ذلک محالاً فی حقّ الله تعالی کان إطلاق العزم فی حقّه تعالی وحال ولمّا انتهی الکلام إلی هذا المقام عرض من مشوّشات القلب ما أوجب قطع الکلام وهو تعالی أعلم بالصواب.

نسخ: حسن بن محمد حسینی بحرانی، غره ربیع الأول 1117 ق. تاریخ منتسخه سنة 661  ق. نسخ زیبا، عناوین به شنگرف. نسخه را امیر محمد زاهدی طیب وقف بر شیعیان کرده و تولیت آن را پس از خود با عالی حضرت علامی فهامی مدرّس مدرسه جدید سلطانی واقع در چهار باغ دار السلطنه اصفهان قرار داده است. و صورت وقف نامه در آغاز نسخه با مهر عبده نصیر الدین در پایان آن آمده است.

ص، 21 سطری. (نسخه متعلّق به جناب حجة الإسلام سید تقی هاشمی قهدریجانی).

21. شمسیه در نحو

از: میر معزّ الدین محمد بن أبی الحسن موسوی (ق 11).

متنی فارسی در بیان قواعد علم نحو است که در یک مقدمه و سه مقصد تدوین گشته است.

«کتبه باسم ولده شمس الدین أخی صدر الدین الذی کتب باسمـه الصدریة فی النحو بالعربیة، وثالثهما تقی الدین الذی کتب باسمه رسالة التقیة فی المنطق، کما صرّح به فی أوّل رسالة التقیة المکتوبة فی حیاة المصنّف سنة 1043، وهی موجودة فی مکتبة الحسینیة التستریة فی النجف الأَشرف». 

آغاز: یا من رفع بناء الکلام نحو الإرشاد، ونصب أعلام العلماء جانب العدل والإنقاد، وخفض مرتبة الجهلاء للخل فی الإبراد... أمّا بعد، چون شایع میان طلاب خواندن کافیه است، و به واسطه عدم استعداد اکثر ایشان فهم دقایق معانی آن نکرده، از مطالب به مراحل دور افتاده اند؛ به خاطر این فقیر قلیل البضاعة معزّ الدین محمد بن أبی الحسن الموسوی رسید که مختصر فارسی در بیان قواعد نحوی مرتّب نماید تا سبب تسهیل طلبه گردد... و به شمسیه نام نهاد.

انجام افتاده: قاعده: جایز است دخول همزه وصل بر جمله اسمی و فعلی...

نسخ زیبا، کاتب نا معلوم، ق 11. با حواشی منه دام ظلّه العالی، عناوین به شنگرف، قطع رقعی، 18 سطری. (نسخه مدرسه احمدیه اصفهان).

22. وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة

از: شیخ محمد بن حسن حرّ عاملی (م: 1104 ق).

 این نسخه مشتمل بر کتاب الصلاة است.

انجام: أخرج من المدینة إلی مرو مکرهاً، والله تعالی أعلم.

نسخ: محمد حسین بن علی بغمجی، غره جمادی الأول 1124 ق. نسخ خوانا، عناوین به شنگرف. این نسخه از نماء حمام واقع در اراضی نقش جهان اصفهان از اوقاف سلطان سلیمان کتابت شده، با یادداشت وقف از میر محمد صالح بن عبدالواسع حسینی در 1125 ق. 23 سطری. (نسخه مدرسه احمدیه اصفهان).

23. مجموعه:

1. جامع السعادة  (27 – 1)

از: سید محمد بن عبد الصمد حسینی شهشهانی (م: 1287 ق).

رساله عملیه فارسی پرفائده شهشهانی از فقهای بزرگ اصفهان است. این نسخه مشتمل بر باب سوم در زکات و خمس است در دو مقصد.

2. أنیس المتّقین  (242 – 28)

از: سید محمد بن عبد الصمد حسینی شهشهانی (م: 1287 ق).

اثری است فقهی اخلاقی در بیان معاصی کبیره که در نسخه موجود 219 عنوان معصیت کبیره طبق مبانی مؤلف ذکر شده است. این اثر چاپ نشده اما گزیده آن در زمان حیات آیة الله شیخ محمد تقی آقا نجفی به نام ایشان چاپ شده و در آغاز آن تصریح شده که اصل آن از ییخ از علما است.

آغاز: الحمد لله... وبعد، چنین گوید أضعف عباد و أحوج ایشان به عفو ربّانی محمد بن عبد الصمد الحسینی الشهشهانی الاصفهانی که چون اهمّ مواعظ و أعظم نصایح تقوی می باشد... لهذا به اصرار جمعی از مؤمنین و متدینین این بی بضاعت با نهایت شکستگی بال و اختلال خیال، این مختصر را در بیان معنی تقوی و کیفیت تحصیل آن و آنچه متعلّق به آن می باشد تحریر نمودم بعد از این که تحریر بسیاری از مطالب آن را در کتاب غایة القصوی در مباحث اخبار آحاد نموده بودم... و آن مشتمل است بر مقدمه و سه باب و خاتمه.

انجام افتاده: امّا مانع شدن از ایمان پس آن در اوّل بعثت پیغمبر ما (ص) شیوع داشت...

نسخ: محمد بن حاجی محمد تقی، 13 شوّال 1284 ق. (پایان رساله اوّل). (نسخه کتابخانه مرحوم علامه سید محمد علی روضاتی).

24. مجموعه:

از: علامه میرزا یحیی بن محمد شفیع مستوفی اصفهانی (م: 1325 ق).

مؤلف در سال 1317ق به سفر زیارت عتبات مشرّف شده و با محدّث نوری صاحب مستدرک که در زمان تحصیل در نجف اشرف با او مصاحب بوده، ملاقات کرده و در کتابخانه او به سه مجموعه  برخورده که ییم مشتمل بر اجازات علماء، و دو مجموعه دیگر به خط شیخ شمس الدین جباعی جدّ شیخ بهائی از خط شهید اول کتابت شده بوده. به گفته محدّث نوری دو مجموعه اخیر نزد علامه مجلسی رضوان الله علیه بوده و برخی از مطالب آن را در بحار الأنوار آورده است. میرزا یحیی دو مجموعه مزبور را از محدّث نوری گرفته و اکثر آن را با خط زیبای نستعلیق خود در این مجموعه نقل کرده است.

قبل از مجموعه جباعی اجازات علماء به ترتیب زیر آمده است:

1. اجازه وحید بهبهانی به سید بحر العلوم.

2. اجازه احمد بن نعمة الله بن احمد بن خاتون عاملی به ملا عبدالله بن حسین شوشتری.

3. اجازه علی بن احمد بن خاتون عاملی به ملا عبدالله مزبور.

3. اجازه ملا عبدالله شوشتری به قاضی عبد المؤمن.

4. اجازه آقا محمد باقر نجفی هزارجریبی به سید بحر العلوم.

5. اجازه میر عبدالباقی خاتون آبادی به سید بحر العلوم

میرزا یحیی پس از نقل این اجازه می نویسد: «یقول مسوّد هذه الأوراق بالنقل یحیی بن محمد شفیع الاصفهانی لا یزال فائزاً بنجاح الآمال والأمانی: هذه آخر ما رقمه السید فی إجازته بخطّه الشریف وقد نقلته لجودة خطّه فی الغایة وکدّ سعیه فی هذه الإجازة بالنهایة فوجدته أهلاً لأن یعلم منه الخطّ وإن لم أشتغل به قطّ. وکان هذا أوایل تشرّفی بأرض الغری علی مشرّفها آلاف الصلوات الزاکیات عازماً علی المجاورة السعیدة وإن طالت السنین العزیزة وأسأل الله تبارک وتعالی أن لا یفارقنی من هذه الأرض المقدّس إلا لزیارة بیته الحرام ومرقد نبیه والأئمة البررة الکرام علیه وعلیهم صلوات الله والأمة إلی یوم القیام. وکان ذلک فی أواسط شهر شعبان سنة 1317 حامداً مصلّیاً مسلّماً».

6. اجازه شیخ یوسف بحرانی به سید بحرالعلوم.

7. اجازه سید بحرالعلوم به سید عبدالکریم موسوی جزائری.

8. تقریظ سید بحرالعلوم بر تتمیم أمل الآمل شیخ عبدالنبی قزوینی.

پس از آن، کتاب الأربعین عن الأربعین شیخ منتجب الدین رازی و منتخب کتاب الجعفریات از خط شیخ ثقه عدل العالم الفاضل الکامل العلامة الفقیه الجلیل، صاحب المقامات العالیة والدرجات الرفیعة، جامع مرتبتی العلم والعمل، الشیخ الأورع الأکمل، جدّ شیخنا العلامة الشیخ بهاء الدین محمد العاملی الحارثی، الشیخ محمد بن علی بن حسن بن محمد بن صالح الجباعی العاملی نقل شده، و چنانچه مؤلف در پایان تصریح کرده اکثر مطالب دو مجموعه جباعی را در این مجموعه آورده است.

دو بیت از اشعار شیخ بهائی نیز به شرح زیر در یی  از صفحات آمده است:

شرب کأس الموت یکرهه

وبعین العقل لو نظروا

        کلّ من یمشی علی الغبرا

لرأوه الراحة الکبری

وله أیضاً:

ونورین حاطا بهذا الوری

وهم تحت هذا ومن فوق ذا

        فثوراً لثریا وثور الثری

حمیر مترّحة فی القری

شکسته نستعلیق زیبا: یحیی بن محمد شفیع اصفهانی، 1317 ق. عناوین به شنگرف، 116 گ، 23 سطری. (نسخه خاندان مؤلف)

25. مجموعه:

1. کسر أصنام الجاهلیة (106 – 1)

از: صدرالمتألهین محمد بن ابراهیم شیرازی (م: 1050 ق).

ردّیه ای بر صوفیه است که به کوشش مرحوم استاد محمد تقی دانش پژوه چاپ شده است.

2. رساله سه اصل (178 – 107)

از: صدرالمتألهین محمد بن ابراهیم شیرازی (م: 1050 ق).

به کوشش دکتر سید حسین نصر چاپ شده است.

3. آغاز و انجام (206 – 179)

از: خواجه نصیر الدین محمد بن محمد بن حسن طوسی (م: 672 ق).

نستعلیق زیبا: سید روح الله بن محمود بن مصفّی ابن سید جعفر کشفی موسوی، ربیع الأول و جمادی الأولی 1364 ق، اصطهبانات، از روی نسخه خط محمد بن عبد الله اصطهباناتی شیرازی نعمة اللهی صالحعلیشاهی که در سال 1353 ق از روی نسخه میرزا ابوالقاسم بن محمد نبی شریفی حسینی ذهبی معروفی (مکتوب در 1224 ق) کتابت شده است. (پایان رسال اول و دوم). اردیبهشت 1224 ش. (رساله سوم). (کتابخانه جناب آقای سید مهدی کشفی، فرزند کاتب).

26. کتاب دعاء

از: ؟

اثری زیبا و کهن در ادعیه مروی از ائمه اطهار؟عهم؟ است که به علّت افتادگی صفحات آغاز شناخته نشد. آغاز موجود مشتمل بر آداب شروع در نماز، تعقیبات نماز و آداب نماز شب است. عناوین ابواب موجود پس از آن از این قرار است:

باب: در یاد کردن آنچه در شب و روز آدینه و روز آدینه بجای باید آورد.

باب: در یاد کردن چگونگی سنّت روز آدینه.

باب: در یاد کردن نمازهایی که سنّت است شب آدینه و روز آدینه.

فصل دویم: در یاد کردن ماه رمضان و آنچه در بعضی از روزها بدان عمل باید کرد. و ابتدا به ماه رمضان از آن کرده شد که بزرگ ترین و فاضل ترین ماه هاست.

فصل سیم: در یاد کردن آنچه بامداد و شبانگاه باید خواند از حرز و غیر آن.

فصل چهارم: در دعاهای پراکنده و طریق زیارت دور رضا علیه السلام والتحیة.

باب: در زیارت کردن امام علی بن موسی الرضا علیه السلام والتحیة والثنا و ختم کنیم کتاب را برین.

آغاز افتاده: من لا یخیب سائله سبحان من لیس له حاجب یغشی ولا بوّاب یرشی... آنکه برخیزد و بگوید بشت از آنکه در نماز ایستد: اللهمّ ربّ هذه الدعوة التامة والصلاة القائمة.

انجام: و الحمد بخواند یک بار و هفت بار إنّا أنزلناه فی لیلة القدر خدای عزّ وجلّ هر دو را بیامرزد.

نسخ زیبا: عماد الدین بن معین الدین، 970 ق. ترجمه ادعیه به شنگرف در زیر سطور، عناوین به لاجورد و سبز. 156 گ، 18 سطری. (نسخه ملکی مرحوم شیخ کاظم کلباسی).

27. الفوادح الحسینیة والقوادح البینیة

از: شیخ حسین بن محمد بن احمد درازی آل عصفور بحرانی (1216 ق).

این کتاب به مقتل آل عصفور مشهور است. مؤلف پسر برادر صاحب حدائق، و خود از فقهای بزرگ بوده و آثار ارجمندی همچون: الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع در 14 جلد، رواشح العنایة الربانیة فی شرح الکفایة الخراسانیة در 5 جلد، السوانح النظریة فی شرح البدایة الحرّیة در 2 جلد و عیون الحقائق الناظرة در تتمیم حدائق عمویش از او بر جای مانده است. وی این کتاب را در بیست مصیبت تدوین کرده که در شب ها و روزهای دهه محرّم در مجالس عزای حضرت سید الشهداء علیه السلام خوانده شود.

آغاز: الحمد لله الذی بوّء آل الرسالة مقاعد التقی والجلالة بما أهّلهم له من سفک دمائهم بسیوف أهل الزیغ والضلالة... وبعد، فیقول الفقیر الراجی فضل ربّه ونواله... إنّی لمّا رأیت أبناء الزمان قد أکبّوا علی قرائة الکتاب المنتخب لربّ الفخر والعدالة وجعلوه فی جمیع أوقاتهم الشعار والدثار بلا سأم ولا ملالة... أحببت أن أجمع ما عسی أن یکون فی موضع القبول عند آل الرسول.

انجام: فأنشد ورثا بما یحسن لهذا المقام ویناسب وصلّی الله علی محمد وآله الأطائب. تمّ الجزء الأوّل بعون الملک الوهّاب... کتبه لمؤلّفه فرید عصره ووحید دهره العلامة الفهامة شیخنا ومولانا ومقتدانا الشیخ حسین بن المقدّس الشیخ محمد بن المبرور الشیخ أحمد الدرازی الأوالی.

نسخ: علی بن عبدالإمام بحرانی، 1206 ق. عناوین به شنگرف. در حاشیه تصحیح شده. نسخه برای مؤلف کتابت شده و نشان تملک وی در پایان دیده می شود. 262 ص، 18 سطری. (نسخه کتابخانه مرحوم حجة الإسلام شیخ محمد علی فشارکی).

28. توضیح الحساب

از: محمد تقی بن حسینعلی هروی اصفهانی (م: 1299 ق).

شرحی توضیحی بر خلاصة الحساب شیخ بهائی است که مؤلف در آغاز تحصیل نگاشته و اوّلین تألیف او محسوب می گردد. وی بعداً در آن تجدید نظر کرده و فوائدی بر آن افزوده است. آقابزرگ طهرانی درباره این اثر فرماید:

‍»ذکر تلمیذه فی نتیجة المقال أنّه أوّل تصانیفه وصرّح به نفسه أیضاً فی نهایة الآمال فی معرفة الرجال». 

آغاز: نحمدک یا أسرع الحاسبین ویا أعدل العادلین، ونشکرک یا مضعّف الحسنات یا ماحی السیئات، ونثنی علیک یا جابر العظم الکسیر... هذه فوائد فی تسهیل غوامض الخلاصة للشیخ المحقق والفاضل المدقق بهاء الملة والدین محمد بن حسین العاملی.

انجام: قد وقع الفراغ من إصلاح هذا المختصر وتهذیبه وتحریره علی ید الحقیر من مؤلف القلیل البضاعة، القاصر فی هذه الصناعة، فی سنة الف ومائتین وأحد وأربعین... فإنّ هذا أوّل تألیف وقع منّی فی ریعان التحصیل، قد اشتغلت به حین کنت قرأت الخلاصة عند الأستاد، ولم یکن عندی ما یعین به من الأسباب، مع أنّه لم یکن مقصودی منه إلا توضیح مسائلها وتسهیل مطالبها، ولکن جدّدت فیه النظر ثانیاً، وأودعت فیه جملة من الفوائد ونبذاً من الزوائد؛ لیکون تبصرة للمبتدئین وتذکرة للمتوسطین...

ن ق 13، کاتب نامعلوم، نستعلیق زیبا، عناوین نانوشته، قطع جیبی، 14 سطری. (کتابخانه فشارکی).

29. تهذیب الاحکام فی مسائل الحلال والحرام

از: شیخ الطائفة ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م: 460 ق)

این نسخه شامل کتاب طهارت تا جهاد است.

نسخ: محمد صادق بن حاجی شعبان جرفادقانی، ذی القعده 1073 ق. نسخ زیبا، در حاشیه تصحیح شده و علامت بلاغ دارد. با حواشی فراوان به نستعلیق منقول از حبل المتین و مشرق الشمسین شیخ بهائی و حواشی لأستادی ا ب سلّمه الله. عناوین به شنگرف. نسخه وقف است. (کتابخانه فشارکی).

30. الکافی

از: ثقة الإسلام ابو جعفر محمد بن یعقوب کلینی (م: 328 ق).

این نسخه مشتمل بر کتاب الأشربة تا پایان کتاب الروضة است.

نسخ: ابوالفتح بن محمد بن علی حسینی، 1052 ق. (پایان کتاب الأطعمة) 18 رمضان 1051 ق (پایان روضه). با یادداشتی از کاتب در آغاز بدین شرح: اعلم أنّ النسخ فی تقدیم هذه الکتب وتأخیرها مختلفة وهذه موافقة لأکثرها... وجمیع کتب الکافی نقسمها أربعة ونجعلها فی أربع مجلدات، ثلاث بخطّی وواحدة بخطّ والدی محمد بن علی الحسینی عفی الله عنهما». نسخ زیبا، عناوین به شنگرف، با معانی لغات در حاشیه. نسخه آسیب دیده و نیمه بالای بسیاری از صفحات از بنم رفته است. (کتابخانه فشارکی).

31. زوائد الفوائد فی أعمال السنة والاداب المستحسنة

از: سید ابوالقاسم علی بن رضی الدین علی بن طاوس

آغاز: الفصل العشرون عن الباقر علیه أفضل الصلاة والسلام قال: من أنعم الله علیه نعمة.

انجام: فصل فیما نذکره من فضل لیلة خمس وعشرین من ذی الحجة ویومها... فکان صدقة مولانا علی وفاطمة علی المسکین والیتیم والأسیر.

نسخ: دو شنبه 7 جمادی الثانی 1071 ق. کاتب نا معلوم، نسخ زیبا، عناوین به شنگرف. با یادداشتی در صفحه اول کتاب از م ها م موسوی بدین شرح: أکثر دعوات هذا الکتاب مذکور فی الإقبال لأبهف علیه الرحمة وکثیراً ما ینقل عنه العلامة مولانا محمد باقر المجلسی علیه الرحمة فی البحار لکنّه یذکر اسم الکتاب بدون رمز لقلّة رجوعه إلیه وفّقنا الله وجمیع المؤمنین بما ورد فیه. 171گ، 22 سطری. (کتابخانه فشارکی).

32. الجواهر المنثورة فی الادعیة المأثورة

از: سید محمد عبدالحسیب بن احمد بن زین العابدین علوی عاملی (م: 1121 ق).

مجموعه ای نفیس از ادعیه و احراز مجرّبه است که میر عبدالحسیب سبط میر داماد گردآوری و در آن از جدّ علامه اش بسیار نقل کرده است.

نسخ زیبا: محمد رضا بن محمد معصوم حسینی رضوی، ربیع الأول 1124 ق. مجدول، در حاشیه تصحیح شده و علامت بلاغ دارد. کاتب در پایان چند دعا از جمله دعای سیفی را از خط عالم فاضل ربّانی مولانا محمد تقی مجلسی نقل کرده است. همچنین صورت اجازه مجلسی به بعض سادات و طریق و شرط قرائت دعای مزبور به نقل از عالم نبیل و عارف جلیل مولانا محمد تقی المجلسی که کاتب آن را در ماه صفر 1136ق در بلده همدان نوشته است. قطع جیبی، 165 گ، 17 سطری. (کتابخانه فشارکی).

33. عمّان النافع فی منافع الکتاب الرابع

از: محمود بن محمد شهیر به عماد طبیب (ق 10).

آغاز: الحمد لله الذی شرّفنا بالخطاب کما قال عزّ شأنه یا بنی آدم، وخصصنا بالإنزال علینا الکتاب... وبعد، فإنّی لمّا اجتمع عندی من منافع القرآن ما لم یسعه... فی الحواشی وظهور الکتب... فأردت أن أرتّب تلک المنافع المجتمعة عندی ترتیباً یقرب من أفهام الطالبین، فدرّجتها فی هذا الکتاب.

الباب الأول: فی خواصّ التلاوة.

الباب الثانی: فیما یقوی الإنسان علی حفظ القرآن.

الباب الثالث: فی التوسل بالتفاول بعد التوکّل.

الباب الرابع: فی أدعیة الابتداء والاختتام.

الباب الخامس: فی الختمات المشهورة المأثورة لتمام الکلام ولکلّ سورة.

الباب السادس: فی الآیات المجموعة للمنافع المشروعة.

الباب السابع: الفاتحة واللایحة فی خواصّ سورة الفاتحة.

الباب الثامن: الغرر فی خواصّ السور.

الباب التاسع: الوصول إلی الغایات فی خواصّ الآیات.

الباب العاشر: المقصد الأعلی فی منافع أسماء الله سبحانه وتعالی.

الباب الحادی عشر: القول الأتمّ فی الاسم الأعظم.

الباب الثانی عشر: النهر الغزیر فی خواصّ السور والتکسیر.

فهذا اثنی عشر رسالة وکتاباً، وجعلت کل واحد منها لهذا الکتاب باباً، عنوانه عمّان النافع من منافع الکتاب الرابع، ومقصوده من هذا التألیف إظهار عنایة الله سبحانه لعباده.

انجام: ویحفظ من جمیع الآفات. هذا آخر المجموع فی خواصّ الآیات، والحمد لمبدع المبادی وفاطر الغایات علی ما استجاب دعائی وأبلغنی منای... حرّره مؤلف الحقیر الکثیر التقصیر محمود بن محمد الشهیر بعماد الطبیب فی یوم الخمیس لیلة الرغائب من رجب المرجّب من شهور سنة تسع وستین وتسعمائة فی المشهد المقدّس والمرقد المؤسس لسیدنا ومولانا أبی الحسن الرضا صلوات الله علیه.

نسخ: کاتب نامعلوم، عناوین در نیمه اول به شنگرف و پس از آن نانوشته. 131گ، 21 سطری. (کتابخانه فشارکی).

34. مجموعه:

1. سراج السالکین  (42 - 1)

از: شیخ علی بن حسین کربلائی اصفهانی (ق 12).

مختصری است در اصول عقائد شیعه که به درخواست شاهزاده مریم بیگم صفوی در سال 1097ق تألیف شده است.

آغاز: الحمد لله الذی شرح صدورنا بالإسلام... وبعد، چنین گوید أقلّ العباد عملاً وأکثرهم خطأ وزللاً... که بعد از فراغ از تألیف رساله معراج السالکین إلی الحقّ المبین که به زبان عربی سمت تحریر یافته... فرمان لازم الإذعان نواب مستطاب خورشید احتجاب قمر رکاب عصمت و خدارت مآب... شاهزاده عالم و عالمیان مریم بیگم... عزّ اصدار یافت که اعتقادات فرقه ناجیه امامیه علیهم الرضوان والتحیة را با اعتقادات مشهوره مخالفان ایشان، یعنی حکما و صوفیه و معتزله و اشاعره، از یکدیگر جدا ساخته، هر یک را بر وجه کافی و طریق شافی بیان کند... و این رساله را مرتّب ساختم بر مقدمه و فصلی چند و خاتمه.

انجام: ختم الله لمن کان السبب فی تألیف هذه الرسالة بالحسنی ولنا ولجمیع المؤمنین...

2. مقالید القصود وموالید العقود  (114 - 43)

از: سید بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی مختاری نائینی (ق 12).

آغاز: الحمد لله شارع شوارع العقود وواضع روادع العهود... أمّا بعد، فهذه مقالة وجیزة ورسالة عزیزة وشجرة أصیلة أنیع علیها عنقود العقود، وثمرة جلیلة من أقواع إیقاع القصود، فی شرح صیغ العقود والإیقاعات وبعض أحکامها، وما یجب علی العاقد والموقع العلم به من أقسامها، أجبت بها بعض فضلاء أحبّائی من البلاد الفارسیة، وکتبتها علی وفق إرادته باللغة الفارسیة...

انجام: پس جایز باشد قبول قول واحد محفوف به قرائن چنانچه از اخبار و روایات شواهد و ملایمات نیز دارد. والله یعلم...

3. مرار الجنان للناظرین من الاخوان (240 - 115)

از: محمد جعفر بن محمد باقر شریف سبزواری (م: 1135 ق).

رساله ای است در بحث صلات جمعه در ردّ رساله ییا از شاگردان پدرش محقّق سبزواری صاحب کفایة الأحکام و ذخیرة المعاد.

آغاز: الحمد لله الذی برء النسم وعمّهم بالإکرام بعطیة ولقد کرّمنا بنی آدم... فیقول الفقیر الحقیر المحتاج إلی رحمة ربّه الباری محمد جعفر بن محمد باقر الشریف السبزواری: إنّی قد سمعت من بعض تلامذة والدی الماجد طاب ثراه أنّه قد ألّف رسالة فی تحقیق مسألة الجمعة، محتویة علی تدقیق کاللمعة، علی وجه لا یبقی الریب والشک المشهور من ذوی الأعلام... فانبعث بذلک منّی الشوق إلی مطالعتها... فلمّا رأیتها وجدتها مشتملة علی تحقیقات شریفة وتدقیقات لطیفة من والدی العلامة... وأضاف إلیها بعض ما هو کسراب بقیعة یحسبها الظمآن ماء... فأردت أن أذکر بعض ما یتعلّق بتتمیم المرام... ورتّبته علی مقدمة وثلاث مقاصد وخاتمة.

انجام: وأمثال تلک الأحادیث أکثر من أن یحصی وفیما ذکرناه کفایة...

نسخ: محمد نجیب، 12 رمضان المبارک 1142 ق، با حواشی منه سلّمه الله، (کتاب اول) 1143 ق. با حواشی منه سلّمه الله، (کتاب دوم) نستعلیق تحریری، 22 سطری. (کتابخانه مرحوم حجة الإسلام سید جعفر آیت میردامادی).

35. ترجمه اثنی عشریة

از: ؟

ترجمه رساله طهارت از اثنی عشریات خمس شیخ بهائی است که به دستور شاه سلطان حسین صفوی ترجمه شده است.

آغاز: الحمد لله عظیم النوال، سنی الجلال والجمال، والصلاة علی سید من هدی عن الضلال وأوضح الحرام والحلال، وآله الأماجد خیر آل، زنة الجبال وعدد الرمال. وبعد، چون از مرکز دایره عظمت و اقبال... شاه سلطان حسین الصفوی الموسوی بهادر خان... اشاره علیه شرف نفاد یافت که رساله طهارتیه شیخ کامل عالم عامل نادرة الزمان بهاء الدین محمد العاملی که به لغت عربی سمت تحریر یافته متلبّس به کسوت فارسی شود... امتثالً لأمره الأعلی اقدام بر این مقصود شد.

انجام: حضرت فرمودند که این فعل مکروه است و شیر و گوشت آن باکی ندارد.

نسخ: 1142 ق، نستعلیق تحریری، با حواشی منه. 32 گ، 19 سطری. (کتابخانه میردامادی).

36. معراج العارفین

از: میر سید احمد بن زین العابدین علوی عاملی (م: 1063 ق).

آغاز: بسم الله الرحمن الرحیم ونستعین بالعلیم الحلیم. أحمدک علی جزیل آلائک یا واجب الوجود، وأشکرک علی جمیل نعمائک یا مفیض الخیر والجود. إلیک الرغبوت، ومنک الرهبوت. اجعلنی بفضلک ممّن لا ینظر إلا إلیک، ولا یرغب إلا فیما لدیک... أمّا بعد، فیقول أفقر عباد الله إلی رحمة ربّه الغنی أحمد بن زین العابدین العلوی: إذ قد وفّقنی الله تعالی لتحریک القلم فی أکثر الفنون المنقولة والمعقولة، فبعض أجلّة الإخوان وأعزّة الخلان قد التمس وألحّ علی لأن أتصدّی لشرح متن متین، وهو کالدرّ الثمین فی علم الفقه وأصول الدین، لبعض أماجد زماننا وأکابر أواننا، لا زال کاسمه ماجداً، أدام الله تعالی مجده أبداً، ولشأنک إنّه اجتهد فی ذلک کلّ الاجتهاد فی تسهیل سبیل الرشاد، من غیر تطویل یورث اللام... مع إشارات إلی أحادیث واردة فی جمیع الأحکام فی باب الطهارة والصلاة، وفّقنی الله لإسعاف مسئولهم وإنجاح مظنونهم فی نقل تلک الأحادیث التی أشار إلیها علی التمام؛ لیکون الکتاب کالبدر التمام، وکالشمس فی إفادة الخاصّ والعام... ولمّا جاء هذا الشرح بعونه وحسن توفیقه علی منهج السالکین الواصلین فسمّیته بکتاب معراج العارفین. والحال حال الافتتاح، والآن آن الانشراح، والتوفیق من الله الفالق الإصباح.

انجام: قد نظمت هذه اللؤلؤة الفریدة والجواهر الخریدة التی خرجت بها ألسن السنن ونطقت بها آیات الکتاب المبین، فجاءت بحمد الله مثمرة یوم الحساب لجمیل الثناء وجزیل الثواب للطالبین من أولی الألباب... جزی الله خیراً من تأمّل ضیعتی وقابل ما فیها من السهو بالعفو. قد ألّفه بیمناه... العلوی العاملی عفی عنهما.

نسخ: مؤلف، نسخه اصل، با خط خوردگی و اضافات فراوان، عناوین به شنگرف. 103 گ، سطور مختلف. با یادداشت تملک محمد رحیم بن سید مرتضی حسینی از اعقاب مؤلف در 1165 ق. (کتابخانه میردامادی).

37. إظهار الحق ومعیار الصدق

از: میر سید احمد بن زین العابدین علوی عاملی (م: 1063 ق).

رساله ای است در بیان سوء حال ابومسلم خراسانی به فارسی، که به نوشته سید محمد عبدالحسیب علوی فرزند مؤلف، در تأیید سید میرلوحی نگاشته شده است.

آغاز: بعد حمد الله علی آلائه... چنین گوید افقر عباد الله إلی رحمة ربّه الغنی احمد بن زین العابدین العلوی العاملی که در سنه ثلاث وأربعین وألف بعضی از اخوان صفا و خلان وفا سؤال نمودند از حال ابومسلم مروزی... إیجاباً لملتمسهم این کمینه متوجّه رساله درین باب شده، موسوم به اظهار الحق ومعیار الصدق گردانید، مشتمل بر مقدمه و معیاری و خاتمه.

انجام: نعوذ بالله من هذا النمط الغیر السدید، کما لا یخفی علی من له قلب أو ألقی السمع وهو شهید.

نسخ: سید محمد علی روضاتی، 2 رجب 1391 ق، نسخ و نستعلیق زیبا، عناوین به شنگرف. 8 گ، 15 سطری. (کتابخانه مرحوم میردامادی).

38.  ظفرنامه نوشیروانی

از: ؟

آغاز: الحمد لله... اما بعد، چنین گویند که روزی انوشیروان عادل رحمة الله علیه ابوزرجمهر حکیم را طلب فرمود و گفت: ای حکیم زیرک فطن فرزانه سخن هایی بدیع مرا بیاموز که در هر دو جهان مرا کار آید.

انجام: گفتم ای حکیم زیرک با چند گروه نیکی نباید کرد؟ گفت: با کاذب و ناکس و طامع. تمّت بالخیر...

نستعلیق بسیار زیبا: رضا قلی ادیب، 1322 ق. مجدول، عناوین به شنگرف. قطع جیبی، 7 گ، 5 سطری. (کتابخانه مرحوم میردامادی).

39. زیارة النبی والائمة؟عهم؟ فی أیام الاسبوع

منقول عن رضی الدین ابن طاوس رحمه الله.

آغاز: زیارة النبی ص فی یوم السبت. اشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له.

انجام: دعاء التوسل بصاحب الزمان صلوات الله وسلامه علیه لأجل الخلاص من القتل: اللهم إنی أسألک بحق ولیک وحجتک علی عبادک وبقیتک فی أرضک... وسمّـیتها بالاثنی عشریة لأنّ کلّ فقرة منها بدون حرف العطف اثنی عشر حرفاً  والحمد لله تعالی وحده...

نسخ بسیار زیبا: 1010 ق. کاتب نامعلوم، نسخه سلطنتی و موقوفه شاه صفوی که نام او محو گردیده، مجدول و مطلا، عناوین به شنگرف. قطع جیبی، 14 گ، 9 سطری. (کتابخانه مرحوم میردامادی).

40. اجازات الحدیث

اجازات روایی مرحوم حجة الإسلام والمسلمین سید جعفر آیت میردامادی ساکن تهران است از آیات عظام قم، تهران، کاشان و نجف اشرف بدین شرح:

1. وصل الاسناد إلی السادة الامجاد،

از: آیة الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی. اجازه مبسوط روایی که در سال 1374ق برای مرحوم آیت میردامادی در 41 ص به قطع جیبی نگاشته شده است.

2. اجازه آیة الله شیخ محمد مهدی امیری مازندرانی، 1370ق.

3. اجازه آیة الله شیخ عبدالنبی نجفی اراکی، 1373ق.

4. اجازه آیة الله سید هبة الدین شهرستانی، 1374ق.

5. اجازه آیة الله محمد رضی بن محمد حسن تبریزی، 1371ق.

6. اجازه آیة الله سید حسین بن هبة الله رضوی کاشانی، علم الهدی، 1371ق.

7. اجازه آیة الله سید صدرالدین صدر، 1370ق.

8. اجازه آیة الله شیخ آقا بزرگ طهرانی، 1374ق.

9. اجازه آیة الله سید احمد حسینی زنجانی، 1373ق.

10. اجازه آیة الله سید احمد خوانساری.

11. اجازه آیة الله میر سید علی یثربی کاشانی.

12. اجازه آیة الله سید عبدالهادی شیرازی، 1371ق.

13. اجازه آیة الله سید محمد تقی خوانساری، 1371ق.

14. اجازه آیة الله سید جمال الدین گلپایگانی، 1374ق.

15. اجازه آیة الله سید محمود شاهرودی، 1374ق.

16. اجازه آیة الله سید محسن حکیم، 1374ق.

17. اجازه آیة الله میرزا مهدی حسینی شیرازی.

18. اجازه آیة الله سید ابوالقاسم خوئی 1374ق.

19. اجازه حضرت امام خمینی 1388ق.

20. اجازه آیة الله سید محمد رضا گلپایگانی 1400ق. (دو اجازه اخیر حسبیه است).

41. مجموعه:

1. الاربعون حدیثاً (116 - 1)

از: ملا اسماعیل بن محمد حسین خواجوئی اصفهانی (م: 1173 ق).

آغاز: الحمد لله العلی العظیم الواهب الکریم الحنان المنان... وبعد، فإنّی قد علّقت فیما مضی من أیام عمری بتوفیق الله وتأییده وإلهامه وتسدیده علی جمل من الأحادیث المرویة... ما خطر بخاطری الملیل وحضر لذهنی القاصر الکلیل فأردت فی هذه الأوان إن ساعدنی الزمان وأسعفنی الدهر الخوان أن أجمع منها بعون الله الملک المنّان فی صحیفتی هذه أربعین حدیثاً من الأحادیث الواردة أغلبها فی العبادات وخاصّة فیما یتقدّم أو یقارن بالصلوات.

انجام: وتعجّبه منه بقوله: سبحان الله ینافی هذا التأویل.

2. شرح مشیخة الفقیه (275 - 118)

از: مولانا محمد تقی بن علی مجلسی (م: 1070 ق)

آغاز: الحمد لله... وبعد، فیقول أحوج المفتاقین إلی رحمة ربّه الغنی محمد تقی بن علی الملقّب بالمجلسی إنّه لمّا وفّق الله تبارک وتعالی لإتمام الشرح علی کتاب من لا یحضره الفقیه أردت أن أوضح الفهرست الذی أضافه رئیس المحدّثین.

انجام: قد وقع الفراغ فی شهر الله الأصبّ رجب لسنة أربع وستّین بعد الألف من الهجرة علی ید مؤلفه...

نسخ: سید علی بن سید رضا طباطبائی، 1223 ق. (کتاب اول) 1224 ق. (کتاب دوم) در اصفهان. عناوین به شنگرف. با مهر تملک محمد باقر بن محمد نقی موسوی حجة الإسلام شفتی. این نسخه در سال 1296 ق بر حسب وصیت مرحوم بهرام بیک وقف گردیده، با مهر محمد جعفر بن محمد باقر الموسوی. 275 گ، 22 سطری. (نسخه کتابخانه فرهنگ اصفهان).

42. الغرة الحنفیة فی شرح الدرّة النجفیة

از: سید ابوالحسن بن محمد ابراهیم شهشهانی اصفهانی (ق 13).

شرح مفصّل منظومه درّه سید بحرالعلوم در فقه است که با مقدمه ای ادیبانه و زیبا نگارش یافته و به ناصرالدین شاه تقدیم شده است. مؤلف پسر برادر فقیه بزرگ اصفهان سید محمد بن عبدالصمد شهشهانی است و در آغاز نسخه تقریظ زیبای او به خطّ مبارکش آمده که در سال 1261ق نگاشته شده است. مؤلف همچنین اشعاری عربی از خود در متن آورده است.

آغاز: الحمد لله مطلع من اختاره من عباده الأبرار علی خفایا الأسرار ومودع قلوب أصفیائه من لطائف المعارف ما تحار فیه البصائر والأبصار... وبعد فیقول العبد الغریق فی بحر العصیآن... ابوالحسن الاصبهانی عفی عنهما الرحیم الرحمان ما الدرر فی أسلاکها تتحلی بها الخضائب والنحور ولا الدراری فی أفلاکها تتجلّی بها غیاهب الدیجور بأزهی من فضائل تتزین بها صدور الصدور من دلائل تسفر فی أفق سمائها أسفار البدور إلا أنّ علم الفقه واقع منها موقع البدر من الکواکب... ورسمت فی أیام التحصیل علی أکثر کتبها أرقاماً کثیرة تهدّ للناظرین فیه بصیرة ومنه الدرّة النجفیة... فالتمس منّی بعض المتردّدین إلی المشتغلین بقرائته لدی أن أجعل لها من الأرقام المتعلّقة بها شرحاً.

انجام: ویتلو هذا المجلد الکلام فی الوضوء وأحکامه وفّقنا الله لإتمامه والنیل إلی سعادة اختتامه بحقّ أمنائه علی وحیه وإلهامه علیهم آلاف الصلاة وسلامه...

نسخ بسیار زیبا، 1261ق. (تاریخ تقریظ). در حاشیه تصحیح شده و نشان بلاغ دارد. با مهر بزرگ وقف شرعی بر طلاب علوم دینیه اصفهان از نماء املاک موقوفه مرحوم حاجی ملااحمد قهبایه به تولیت آقا میرزا محمود خان قهبایه و نظارت شرعی شریعتمدار حاجی میرزا محمد حسن حکیم باشی و آقا علی اکبر قهبایه. 253 گ، 19 سطری. (نسخه کتابخانه فرهنگ اصفهان).

43. المناهج السویة فی شرح الروضة البهیة

از: فاضل هندی، شیخ بهاء الدین محمد بن حسن اصفهانی (م: 1135ق).

شرح مفصلی است بر کتاب الروضة البهیة معروف به شرح لمعه از شهید ثانی رضوان الله علیه. این نسخه مشتمل بر شرح کتاب های زکات، خمس و صوم از شرح لمعه است که به ترتیب در سال های 1093ق، 1094ق و 1095ق تألیف شده است. شارح علامه ییل از فقهای طراز اول شیعه و در عین حال ادیبی برجسته بوده و جملات پایانی شرح هر یک از کتب ذکر شده که با عبارات ادبی بسیار زیبا نگاشته شده دلیل بر آن می باشد.

آغاز: کتاب الزکاة وهی اسم علی فعلة کالصدقة. وقال المصنّف فی الشرح والدروس والبیان إنّه مصدر.

انجام کتاب الزکاة: فهذا نصاب زکاة المناهج السویة مما زرعته الفطرة بتأییدات سمـاویة وسقطته هواطل أقلام کسحایب صیفیة، فانفق منه ولا تخف اقتاراً، فقد أرسلت علیک سمـاء الفوائد مدراراً. واتّفق تمام النصاب وبلوغ أجل الکتاب علی ید مؤلفه الفانی محمد بن حسن الاصفهانی فی لیلة ضحی من سنة ألف وثلاث وتسعین، والحمد لله الذی لا شریک له ولا معین، والصلاة علی خیر خلقه أجمعین، وعلی آله وعترته الوازعین.

انجام کتاب الخمس: ولنقتصر من خمس المناهج علی ما قولناه ونقلناه؛ فقد أوفینا الکتاب حقّه وکملناه، وفصّلنا القول فیه ورسلناه، وحوّلنا القلم ما یحول وحوّلناه، وخملنا القرطاس ما عمله وجمّلناه. واتّفق الفراغ ضحوة أول نقل ثانیة جمادی ألف وأربع وتسعین، والحمد لله وصلاته علی رسوله وآله سادات الخلق أجمعین، وکتب بیمناه مؤلفه محمد بن الحسن الاصفهانی، زوّجه الله الحور العین، وسقاه من ماء معین.

انجام کتاب الصوم: فلیصم الآن قلمی من الصیام عن الوشی والتحلیة، فقد فاز بالسبق منّی عکفت له سوابق الأقلام مصلیة، وافز لعمری من بکائه عن درر القلوب عن الشکوک مجلیة، ولصدر الصدور بجواهر التحقیق والتدقیق محلبتة. واتّفق الوصول إلی الغایة والانتهاء فی کشف العمایة فیه الی النهایة بید مؤلفه محمد بن الحسن الاصفهانی، عفی الله عنهما وبلّغهما الأمانی، من شعبان فی الثانی والعشرین، ومن الهجرة فی ألف وخمس وتسعین، والشمس فی کبد السماء، والعنان مثنی الی الحمد والثناء، والصلاة علی سید الانبیاء وآله وعترته خیرة الأصفیاء، صلوات الله علیهم أجمعین ما سبحت الأملاک وسبحت الأنجم فی الأفلاک.

نسخ: ق13. کاتب نا معلوم، عناوین به شنگرف. این نسخه را علامه فقیه حاج محمد جعفر بن محمد صفی آباده ای در سال 1278ق بر اولاد ذکور خود وقف کرده است. 225 گ، 27 سطری. (نسخه کتابخانه فرهنگ اصفهان).

44. النجاة فی شرح الرسالة فی فرض الصلاة

از: ؟

شرحی است بر الفیه شهید اوّل در واجبات نماز.

آغاز: الحمد لله الذی شرع الإسلام فسهّل شرایعه لمن ورده وأعزّ أرکانه علی من غالبه فجعله أمنا لمن عقله وسلماً لمن دخله... أمّا بعد، فإنّی لمّا وقفت علی کتب بعض الفقهاء الإمامیة... أحببت أن أشرح الرسالة الوجیزة المشهورة بالألفیة فی فرض الصلاة الیومیة... لما فیها من المسائل العربیة والدقائق اللطیفة والنکات العجیبة قد خلت منها أکثر المطوّلات... وسمّـیته بکتاب النجاة فی شرح الرسالة فی فرض الصلاة... ورتّبتها علی منهاج أصلها من مقدّمتها وخاتمتها وفصولها والله المستعان ومنه المنّ والإحسان.

انجام: بخلاف النذر المطلق فإنّ القضاء لا یطلق بها حقیقة ولا مجاز...

نسخ زیبا، ق 12. با چند حاشیه از مولانا سعد الله محمد شاهی در آغاز. در حاشیه تصحیح شده است. با تملک عبد الله اصفهانی که کتاب را به فرزندش میرزا احمد بخشیده است و مهر او «الراجی لعفو الله عبد الله» است. در آغاز یادداشتی بدین شرح آمده: شرح الألفیة الشهیدیة للشهید الثانی وهو الشرح الوسیط له فلاحظ. با مهر بزرگ وقف شرعی بر طلاب علوم دینیه اصفهان از نماء املاک موقوفه مرحوم حاجی ملا احمد قهبایه به تولیت آقا میرزا محمود خان قهبایه و نظارت شرعی شریعتمدار حاجی میرزا محمد حسن حکیم باشی و آقا علی اکبر قهبایه. 101 گ، 15 سطری. (نسخه کتابخانه فرهنگ اصفهان).

45. مجموعه:

1. الانوار البهیة فی شرح الاثنی عشریة  (185 - 1)

از: سید نورالدین علی بن علی بن حسین بن أبی الحسن موسوی عاملی (م: 1068 ق).

شرح استدلالی به طریق مزجی بر رساله صلاتیه از اثنی عشریات خمس شیخ بهائی که در زمان حیات او به سال 1024 ق نگاشته شده است. شارح از بزرگان شیعه و برادر سید محمد صاحب مدارک است.

آغاز: نحمدک یا من جعل الحمد مفتاحاً لاجتلاب إفضاله وکرمه، ونشکرک یا من أوجب بالشکر دوام إحسانه ونعمه ونصلّی علی نبیک المبعوث رحمة للمؤمنین وهدایة للعالمین وأهل بیتـه الأئمة الطاهرین معادن الشرف والدین وسلّم تسلیماً کثیراً. وبعد، فإنّی لمّا وقفت علی المقالة التی ألّفها مولی الأنام ومرجع الخاص والعام من إلیه انتهی الفضل والتحقیق والکمال والتدقیق أطال الله أیامه ورفع فی الدارین مقامه فی أحکام الصلوات الخمس الوافیة فی بابها بإیضاح الحقّ وکشف اللبس أحببت أن أعلّق علیها شرحاً یبرز مخدّرات أبکارها ویوضح دقایق أسرارها.

انجام: واتّفق الفراغ من تعلیق ما تیسّر أیراده فی هذا الشرح علی حسب الحال مع ضیق المجال وکثرة شواغل البال والقلب مغمور بجراح المصائب والفکر معمور بکفاح النوائب...

2. صیغ العقود (226 - 186)

از: ؟

آغاز: الحمد لله رب العالمین... وبعد، فهذه عندقیة کریمة فی الصیغ العقودیة تحتوی علی الکتب. کتاب التجارة وصیغة البیع بعتک هذه العین بمائة دینار مثلاً.

انجام: وتعتد الأمة من فراق مولاها حیاة وموتا بحیضة أو بخمسة وأربعین یوماً. تمّت المقدمة والحمد لله ربّ العالمین.

3. الرسالة الرضاعیة (237 - 227)

از: محقق ثانی شیخ علی بن حسین کرکی (م: 940 ق).

آغاز: الحمد لله کما هو... اعلم وفّقک الله أنّه قد اشتهر علی ألسنة الطلبة فی هذا العصر تحریم المرأة علی بعلها برضاع من سنذکره.

انجام: وذلک غیر مقتض للتحریم بوجه من الوجوه والله أعلم.

4. البیان

از: شهید اوّل شیخ محمد بن مکی عاملی (م: 786 ق).

آغاز افتاده: الوجوب تحت ظلّ ویلین أصابعه برفق... الحکم الثالث التکفین.

نسخ: سراج بن خلیفة بن احمد بن صلبوخ حالی، 27 جمادی الثانی 1051 ق. من نسخة نسخت من الأصل التی هی بخط المصنّف وقرأت علیه. عناوین به شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نشان بلاغ دارد. (کتاب اول)  122 گ، سطور مختلف.

46. مجموعه:

1. شرح المنظومة

از: ملا هادی بن مهدی سبزواری (م: 1288 ق).

آغاز: یا واهب العقل لک المحامد.

انجام: ختامها کبدوها الخلافة. فهذا المصرع الأخیر مادة تاریخ الشروع فی تألیف المنظومة وهو أربعون ومائتان بعد الألف...

2. رسالة فی نسبة أعظم الجبال إلی قطر الارض

از: شیخ بهاء الدین محمد عاملی (م: 1030 ق).

شرح مبحث فوق از شرح محقق رومی بر چغمینی است که علامه ذوفنون شیخ بهائی در سال 995ق در اصفهان آن را تصنیف کرده است.

آغاز: نحمدک یا من جعل الأرض مهاداً والجبال أوتاداً.

3. جواب مسائل أبوریحان البیرونی

از: شیخ الرئیس ابو علی سینا (م: 428 ق).

آغاز: هذه رسالة للشیخ الرئیس... إلی أبی ریحان محمد بن أحمد البیرونی فی جواب مسائل أنقذها إلیه من خوارزم. حاطک الله مغبوطاً بنیل ما تهواه.

انجام: فإنی لا اتمن علیها الفقیه المعصومی إذا حدثنی بالفراغ عن نسخها کما هذه المرة وبالله التوفیق وعلیه التکلان.

4. مقالة فی الاثار المتخیلة فی الجوّ

از: حسن بن سوار

آغاز: هذه المقالة مقالة حسن بن سوار فی الآثار المتخیلة فی الجو من البخار المائی وهو الهالة والقوس والشموس والقضبان.

انجام: نصّ کلام ارسطاطالیس بعد أن نقله من اللغة السریانیة إلی اللغة العربیة نقلاً نتوخی به تأدیة المعنی وحفظه بعون الله تعالی وحسن توفیقه.

5. رسالة فی استخراج جیب درجة واحدة

از: ؟

آغاز: أحمد الله علی جزیل إنعامه وجمیل إکرامه... أما بعد فهذه رسالة فی استخراج جیب درجة واحدة بإعمال مؤسسة علی قواعد هندسیة وحسابیة قد ألهم بها الأخ الأعزّ وحید زمانه المولی الأعظم غیاث الملة والدین جمشید الکاشانی تغمده الله بغفرانه.

انجام: ولنتخم الکلام ههنا حامدین لولی الحمد... ومحرّر هذه النسخة الشریفة هو النحریر المحقق والفاضل المدقق قاضی زاده رومی حشره الله مع أحبّته.

6. تکملة عیون الحساب

از: علی محمد بن محمد حسین اصفهانی (م: 1293 ق).

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فیقول المحتاج إلی رحمة ربّه الفانی علی محمد بن محمد حسین الاصفهانی: إن هذه رسالة مسمّاة بتکملة العیون فی استخراج خمسة وعشرین مسألة من المسائل الجبریة ستة منها مشهورة.

انجام: طلبنا عشراته وآحاده وصورة العمل فی الصفحة الآتیة.

نسخ: محمد بدیع بن سید مصطفی موسوی رضاتوفیقی اصفهانی درب امامی، 7 ربیع الأول 1277 ق. وقد استنسخه من نسخة قوبلت مع نسخة مقروة عند المصنّف أدام الله تأییده. (کتاب اول) 1275 ق (کتاب دوم تا پنجم) 1272 ق. (کتاب ششم). نسخ زیبا، عناوین به شنگرف. 177 گ، 21 سطری.

47. مجموعه:

1. حاشیة مدارک الاحکام  (31 - 1)

از: ملا اسماعیل بن محمد حسین مازندرانی خواجوئی اصفهانی (م: 1173 ق)

بخشی از آغاز جلد اول حاشیه مفصّل محقق خواجوئی بر کتاب فقهی مدارک الأحکام است. از این حاشیه تنها جلد دوم آن موجود است.

از: آغاز: الحمد لله الذی منّ علینا بشرایع الإسلام... وبعد، فهذه فوائد علّقتها علی ما صنّفه السید الأجلّ الأمجد أفضل المتقدّمین والمتأخرین وأعلم العلماء الراسخین السید محمد صاحب المدارک أعلی الله درجته.

انجام: ولیس لأحدها ترجیح عقلاً علی الآخر حتی یحکم بأصالته فتدبّر فإنّه دقیق.

2. رسالة فی أنّ ید المتصرّف قوی إذا کان المال سابقاً فی ملک الآخر (46 - 32)

از: ملا اسماعیل بن محمد حسین مازندرانی خواجوئی اصفهانی (م: 1173 ق)

آغاز: مسألة لو وقع التشاحّ فی عین کانت فی ید أحد الخصمین فهل یحکم بها لذی الید اللاحقة أم السابقة»

انجام: ولقد درّ صاحب الکفایة قدّس الله نفسه الزکیة حیث تفطّن بما هو الحقّ والصواب والله أعلم فی کلّ باب... فلم أر أحداً من الأصحاب استوفی الکلام فی تحقیقها وتنقیحها والحمد لله...

3. آداب المناظرة  (70 - 47)

از: میر فخرالدین محمد بن حسین حسینی (ق 10).

آغاز: الحمد لله الحکیم الوهاب... فهذه خلاصة ما لابدّ منه فی مسائل المناظرة.

انجام: ولنختم الکلام مستعیناً بالمفیض العلام مصلّیاً علی النبی وآله الکرام وصحبه العظام.

4.  لغت (137 - 71)

از: ؟

آغاز: حمد و ثنا مبدع بی مثال و مخترع بی زوال را و درود فراوان بر سید انبیا... امّا بعد بدان که این لفظی چند است از مفردات و مرکّبات که بر زبان ها متداول است و در نام های فارسی مستعمل و مبتدی چون این قدر یاد گیرد و در استعمال آورد عبارت او در محاورت و مکالمت منقّح و مهذّب گردد.

5. الاعتقادات (183 - 138)

از: شیخ صدوق ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه قمی (م: 381 ق)

6. خواص أسماء الحسنی (190 - 185)

از: ؟

آغاز افتاده: ... خاصیت اسم بیست و ششم این است که خواننده اسم را چندان مال و نعمت خدای دهد که بسیار خلق محتاج او شوند و قطعاً در مال وی حساب نگنجد.

در پایان، باب چهارم در نقل فرق اسلام و مقالات ایشان از نسخه تبصرة العوام عن تألیف شیخ ابوالفتوح و برخی ادعیه و ختومات نقل شده، از جمله ختمی به نقل از خطّ استادی واستنادی وملاذی ملا عبدالرشید و ملاذ مشار إلیه نقل من خط استنادی میر شرف الدین علی سلّمه الله تعالی آمده است.

نسخ، ق 12، با تملک محمد کاظم بن حیدر علی، و یادداشت وقف بر طلاب از نماء مزرعتین موران و طهران چی در سال 1313 ق. 123 گ، سطور مختلف.

48. مجموعه:

1. السؤال والجواب  (18 - 1)

از: محقّق ثانی علی بن عبدالعالی کرکی (م: 940 ق).

آغاز: مسائل متفرقة سمعتها من حضرة شیخنا ومقتدانا ومجتهد زماننا علی بن عبدالعالی رحمه الله وأنا السائل من الله من علمه... فضل الله الحسینی.

انجام: ولا یحتاج إلی قبول المتمتع المدة لیس له الرجوع.

2. رسالة فی جواز السفر فی شهر رمضان (23 - 19)

از: ؟

آغاز: بعد حمد الله تعالی علی نعمه الباطنة والظاهرة... فإنّی ممتثل ما أمرت به من واجب الطاعة وإمام الجماعة أدام الله ظلّه من بحث هذه المسألة معتمداً بما صدر عن فکری الفاتر.

انجام: استحال ثبوت التحریم ثبت الإباحة إذ لا واسطة، والله أعلم. تمّت هذه الرسالة التی صنّفها الشیخ العالم الفاضل الماجد الشیخ حسن المجتهد...

3. الرسالة النفلیة (74 - 25)

از: شهید اوّل شیخ محمد بن مکی عاملی (م: 786 ق).

4. آداب المتعلّمین (92 - 78)

از: خواجه نصیر الدین محمد بن محمد بن حسن طوسی (م: 672 ق)

5. العقد الطهماسبی (144 - 93)

از: شیخ عزّ الدین حسین بن عبدالصمد حارثی عاملی (م: 984ق).

آغاز: الحمد لله الذی أنزل من السماء ماء طهوراً.

انجام: وفّقنا الله لذلک وللعمل بما یحبّ ویرضی إنّه جواد کریم.

6. الرسالة الصومیة (147 - 145)

از: ملا عبد الله بن حسین شوشتری (م: 1021 ق)

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فیقول المذنب المحتاج إلی رحمة الله عبد الله الشوشتری إنّ الصوم لمّا کان عبارة عن الکفّ عن أمور مخصوصة.

انجام: کالقضاء عن الأبوین إن قلنا بوجوب القضاء عنهما علی الولی. وقد وقع الفراغ من تسویده علی ید مؤلف المذنب عبدالله فی أواسط شهر رجب المرجب سنة ثمان وعشرة والف وکان ذلک فی بلدة اصفهان...

7. رسالة فی أفعال الحجّ (152 - 148)

از: ملا عبد الله بن حسین شوشتری (م: 1021 ق)

آغاز: بعد حمد الله تعالی... یقول أقلّ خلق الله وأحوجهم إلی رحمة الله تعالی... إنّ هذه رسالة وجیزة قد رتّبتها فی أفعال الحجّ علی الإجمال.

انجام: فی القران وعدمه فی الإفراد. قد وقع الفراغ من تألیفه علی ید مؤلفه... السابع عشر من شهر رجب المرجّب سنة سبع عشرة والف فی بلدة اصفهان...

8. الحبل المتین (161 - 154)

از: شیخ بهاء الدین محمد عاملی (م: 1030 ق).

آغاز: الباب الثالث من المنهج الرابع من الحبل المتین فی المواریث.

9. رسالة فی استخراج سهام المیراث  (183 - 162)

از: ملک محمد بن سلطان حسین اصفهانی

شرح فصل ثالث از مقصد ثالث از کتاب میراث ارشاد الأذهان علامه حلّی در سهام است.

آغاز: من أمالی الفقیر إلی الله الغنی ملک محمد... المقصد الثالث من کتاب المیراث من إرشاد الأذهان فی السهام وهی ستة.

انجام: عدد الذخوة والجدول هذا.

10. رسالة فی الکرّ  (197 - 184)

از: شیخ بهاء الدین محمد عاملی (م: 1030 ق).

آغاز: نحمدک یا من ملأ حیاض قلوبنا بماء ولاء النبی والآل.

11. حلّ عبارة القواعد  (202 - 197)

از: شیخ بهاء الدین محمد عاملی (م: 1030 ق).

آغاز: حمداً لک یا معین وصلاة علی نبیک وآله أجمعین. یقول الفقیر إلی الله الغنی بهاء الدین محمد العاملی هذا حلّ لطیف لعبارة معضل فی قواعد الأحکام قد أعیت الفحول الأعلام قادنی إلیه قائد التوفیق وأوقفنی علیه رائد التحقیق.

انجام: ولا یجوز له التعیین لعدم براءة ذمّته. والله ولی التوفیق.

نسخ: محمد مطیع بن عبدالحمید هرندی، 1031 ق (رساله اول) 1034 ق در بلده اصفهان (رساله دوم) 1030 ق (رساله نهم و دهم و یازدهم). بدیع الزمان بن ابواسحاق، 1044 ق لأعزّ الأولاد محمد رحیم، فی بلد یزد (رساله پنجم). با یادداشت وقف بر حسب وصیت مرحوم بهرام بیک در 1303 ق. و یادداشتی مبنی بر خرید این کتاب با 52 جلد دیگر به واسطه جناب آخوند ملا علی میرزا از نماء مزرعتین موران وطهرانچی به جهت موقوفه مرحوم بهرام بیک. این نسخه را فقیه نامدار اصفهان حاج محمد جعفر بن محمد صفی آباده ای در 1279ق به فرزند خود عبدالجواد صلح کرده است.  107 گ، سطور مختلف.

49. اجازات الحدیث

مجموعه ای از اجازات علمای اصفهان است که مرحوم سید مصلح الدین مهدوی غالباً از روی اصل اجازات استنساخ و در این مجموعه گرد آوری نموده و فهرست آن بدین قرار است:

1. اجازه علامه سید حسن صدر به علامه شیخ محمد رضا نجفی اصفهان، 1333 ق.

2. اجازه آیة الله سید ابوالقاسم دهکردی به میرزا محمد تقی یزدآبادی اصفهانی، 1334 ق.

3. اجازه آیة الله شیخ الشریعه اصفهانی به آیة الله حاج میرزا رضا کلباسی، 1339 ق.

4. اجازه آیة الله ملا محمد حسین فشارکی به میرزا محمد علی معلّم حبیب آبادی، 1352 ق. به نقل از کتاب کشف الخبیئة مرحوم معلّم.

5. اجازه آیة الله سید محمد کاظم یزدی به آیة الله حاج میرزا رضا کلباسی.

6. اجازه آیة الله میرزا ابوالهدی کلباسی به شیخ عبدالحسین گروسی، 1338 ق.

7. اجازه آیة الله شیخ محمد باقر بیرجندی به معلّم حبیب آبادی، 1338 ق. به نقل از کتاب عراضة الإخوان معلّم.

8. اجازه شیخ محمد مهدی قمبوانی به سید محمد حسن موسوی اصفهانی جدّ مؤلف، به نقل از اول مجلد ثانی مهجة الفؤاد موسوی، 1252 ق. مرحوم مهدوی در باره مجیز می نویسد: «کان عالماً عاملاً فاضلاً کاملاً محققاً مدققاً من تلامذة السید بحرالعلوم الطباطبائی ساکناً باصفهان وله تألیفات. توفّی فی لیلة الجمعة ثالث شهر رجب المرجب من شهور سنة 1255 باصفهان ودفن عند الفاضل الهندی الاصفهانی بتخت فولاد».

9. اجازه سید صدرالدین عاملی به سید محمد حسن موسوی اصفهانی، به نقل از ظهر مجلد ثالث مهجة الفؤاد، 1247 ق.

10. اجازه فاضل ایروانی به آیة الله سید محمد شریف ونکی طهرانی، به نقل از ظهر کتاب مرآة الآیات فی الناسخ والمنسوخ ونکی.

11. اجازه سید رضا بحرالعلوم طباطبائی به سید محمد حسن موسوی اصفهانی، به نقل از جلد سوم مهجة الفؤاد، 1251 ق.

12. اجازه میرزا محمد مهدی نایب الصدر اصفهانی به سید محمد حسن موسوی، به نقل از ظهر جلد رابع مهجة الفؤاد، 1252 ق. نسب مجیز چنین است: میرزا محمد مهدی بن سید محمد کاظم بن علی نقی بن علی رضا بن سید محمد باقر عاملی اصفهانی.

13. اجازه آیة الله میرزا ابوالحسن بروجردی اصفهانی به حاج شیخ محمد ابراهیم کلباسی، نقل از ظهر کتاب الفوائد السنیة کلباسی، 1341 ق.

14. اجازه شیخ احمد احسائی به حاج محمد ابراهیم کلباسی بزرگ، به نقل از امالی معلّم حبیب آبادی.

15. اجازه حاج میرزا محمد تقی یزدآبادی اصفهانی به معلّم حبیب آبادی، به نقل از ظهر کتاب رشحات السمائی معلم، 1332 ق.

16. اجازه آیة الله حاج میرزا رضا کلباسی به معلّم حبیب آبادی، به نقل از رشحات السمائی معلّم.

17. اجازه آیة الله حاج میرزا ابوالحسن بروجردی اصفهانی به سید محمد باقر نحوی.

مجاز فرزند عالم جلیل حاج سید مهدی نحوی فرزند سید محمد حسن موسوی اصفهانی است. مؤلف شرح حال مختصری از او نگاشته و می نویسد: «اعلم أنّ المجاز هو ابن عمّی... ولد فی رجب 1304 فی اصفهان وقرأ عند أخیه الفاضل الکامل الحاج میرزا سید محمد حسن النحوی صهر الآقا میرزا محمد باقر الخوانساری صاحب الروضات والمجاز من الآقا میرزا محمد باقر وأخیه الآقا میرزا محمد هاشم... قرأ السید محمد باقر زماناً عند العالم الفاضل الشیخ مرتضی الریزی اللنجانی والمولی محمد حسین الکرمانی الاصفهانی والحاج میرزا ابوالحسن البروجردی والمولی عبدالکریم الجزی والسید محمد باقر الدرچه اللنجانی الاصفهانی وغیرهم... وللسید محمد باقر تألیفات، منها ما جمع من تقریرات بحث أستاده الدرچه فی الأصول فی مبحث الاستصحاب، ومنها ستّین مجلساً فی الموعظة والأخلاق وغیر ذلک. وتوفّی... سنة 1351 ق، ودفن عند والده الشریف بتخت فولاد».

18. اجازه آیة الله ملا محمد حسین فشارکی به سید محمد باقر نحوی، 1347 ق.

19. اجازه علامه شیخ محمد رضا نجفی اصفهانی به سید ریحان الدین مهدوی برادر مؤلف، 1354 ق.

20. اجازه آیة الله میرزا محمد هاشم چهارسوقی به سید محمد باقر بن سید محمد علی ابطحی سدهی اصفهانی، 1315 ق. به نقل از خط معلم حبیب آبادی.

21. اجازه علامه شیخ محمد رضا نجفی اصفهانی به بانو امین، 1357 ق. به نقل از خط علامه میر سید علی نجف آبادی.

22. اجازه آیة الله شیخ محمد کاظم شیرازی به بانو امین، 1354 ق.

23. اجازه آیة الله سید ابراهیم حسینی شیرازی اصطهباناتی به بانو امین، 1354 ق. به نقل از خط علامه نجف آبادی.

24. اجازه علامه شیخ آقا بزرگ طهرانی به معلم حبیب آبادی، 1357 ق.

25. اجازه حجة الإسلام سید محمد باقر شفتی به آقا محمد کلباسی، به نقل از ظهر کتاب أنوار النزول فی فقه آل الرسول کلباسی.

26. اجازه حاج محمد ابراهیم کلباسی به فرزندش آقا محمد، 1260 ق. نقل از انوار النزول.

27. اجازه شیخ حسن بن جعفر نجفی به آقا محمد کلباسی، نقل از انوار النزول.

28. اجازه شیخ جعفر کاشف الغطاء به حاج محمد ابراهیم کلباسی، به نقل از خط جدّ مؤلف.

29. اجازه فخر المحققین به سید محمد بن اسحاق، به نقل از خط مجیز در ظهر کتاب ارشاد الأذهان موجود نزد حاج شیخ محمد حسن نجف آبادی.

30. اجازه آیة الله میرزا حبیب الله رشتی به آیة الله شیخ ابوالفضل ریزی اصفهانی، عن خطّ المجیز.

31. اجازه آیة الله فاضل ایروانی به آیة الله حاج میرزا ابوالقاسم بن میرزا محمد باقر بن حاج سید علی نقی زنجانی اصفهانی، 1298 ق عن خطّ المجیز.

32. اجازه آیة الله میرزا حبیب الله رشتی به حاج میرزا ابوالقاسم زنجانی اصفهانی،  عن خطّ المجیز.

33. اجازه صاحب جواهر به میرزا محمد باقر زنجانی اصفهانی، عن خطّ المجیز علی بعض رسائل المجاز.

34. اجازه آیة الله شیخ مهدی نجفی کاشف الغطاء به میرزا محمد باقر زنجانی اصفهانی، عن خطّ المجیز.

35. اجازه آیة الله شیخ مرتضی انصاری به میرزا محمد باقر زنجانی اصفهانی، عن خطّ المجیز.

36. اجازه آیة الله میرزا محمد هاشم چهارسوقی به میرزا ابوالقاسم زنجانی، 1316 ق عن خطّ المجیز.

37. اجازه آیة الله شیخ الشریعه اصفهانی به میرزا ابوالقاسم زنجانی، 1322 ق عن خطّ المجیز.

38. اجازه سید کاظم رشتی به سید محمد حسن موسوی اصفهانی جدّ مؤلف، 1251 ق. از خط مجیز که اصل آن نزد دوست فاضل دانشمند آقای آقا میرزا محمد علی روضاتی است.

39. اجازه علامه میرزا محمد باقر خوانساری صاحب روضات به آیة الله آخوند ملا محمد حسین کرمانی اصفهانی جدّ امّی مؤلف، 1293 ق. به نقل از خط سید هدایة الله موسوی فرزند مجیز.

نسخ: سید مصلح الدین مهدوی اصفهانی، 1373 ق، نسخ تحریری، 178ص، 18 سطری.

50. مجموعه:

1. روح الایمان

از: ملا زین العابدین گلپایگانی (م: 1289 ق)

آغاز: الحمد لله الذی خلقنا بقدرته لمعرفته وعبادته... وبعد، فإنّ تمام السعادة وکمال الفضل الخوض فی أخبار النبی ص وعترته الطاهرین... لا سیما ما یحتوی علی فضیلة من فضائلهم السنیة... فبالحری لطلاب السعادات وبغاة الدرجات الاجتهاد فی تحصیل هذه التشریفات... وفّق الله سبحانه بلطفه الجسیم وفضله العظیم فی عنفوان الشباب حین سنی مجاورتی فی... مدفن سیدنا ومولانا... أبی عبدالله الحسین علیه السلام لتألیف رسالة فی هذا الشأن قد أودعت فیها من جواهر الحقایق... فخلد فی خلدی وجلد فی خاطری بعد ذلک بأعوام العود إلی ذلک وترصیف مصنف أبسط ومؤلف أفید... وقد أذن الله تعالی لنا بما أجراه علی لسان بعض الأعیان من الإخوان أن أسمّـیه بروح الإیمان فأسمّـیه به وبروح الإیقان ونور العرفان ونور الجنان والله المفضل والمنان.

انجام: فزیارته أجمع لتضمنها لزیارة الباقین کما تقدّم والحمد لله... أبد الآبدین.

2. الاربعین فی أصول الدین

از: ابو حامد محمد بن محمد غزالی شافعی (م: 505 ق).

آغاز: کتاب الاربعین فی أصول الدین وفیه القسم الثالث من کتاب أقسام الجواهر وهو قسم اللواحق... فمن شاء أن یکتبه مفرداً فلیکتب فإنّه یشتمل علی زبدة علوم القرآن. القسم الأول فی جملة العلوم وأصولها وهی عشرة.

انجام: فاطلبها من کتاب المحاسبة والمراقبة فإنّ هذا الکتاب لا یحتمله والله تعالی یوفّقنا وإیاک بفضله وجوده.

3. شرح منازل السائرین

از: کمال الدین عبد الرزّاق کاشانی (م: 735 ق)

آغاز: الحمد لله الذی خصّ العارفین بمعرفة ما لا یعرفه إلا هو.

انجام: اللهم اعطنا نوراً واجعل علینا نوراً وزدنا نوراً وأعظم لنا نوراً. صورة خط الشارح رض: ثمّ إنّ الفقیر لمّا شرع فی شرح هذا الکتاب وأمعن النظر فیه... فإنّه کتاب فاق کلّ ما صنّف فی هذا الطریق والله ولی التوفیق.

نسخ: اسماعیل بن عبدالله، 1297 ق. (کتاب اول و دوم) 19 رجب 1287 ق (کتاب سوم). با یادداشتی از محمد بن حاج عبدالله خوانساری در 1301 ق. و مهر کتابخانه صدرالدین کلباسی. 252 گ، 20 سطری.

51. مجموعه:

چهار رساله از تألیفات میرزا محمد تقی بن عبدالرزاق موسوی احمدآبادی (م: 1348 ق) بدین شرح:

1. بساتین الجنان فی علمی المعانی والبیان  (47 - 1)

شرحی است بر منظومه شیخ محمد در علم معانی و بیان که در ماه صفر 1319 ق تألیف شده است.

آغاز: الحمد لله الذی بنم لنا ببیان انیته معانی الإیمان وأعطانا ببدی, کرمه فصاحة اللسان وفهم القرآن... أما بعد... قد هدانی الله تعالی شأنه فی عنفوان الشباب مع تشتت البال وقلة الأسباب إلی منظومة وجیزة ودرة عزیزة تنسب إلی العالم الکامل المسدّد المولی محمد علیه الرحمة من الله الصمد أبحاث فنون الفصاحة فیها مجتمعة لکن لا تزاد أشعارها علی مائة... ولمّا کانت من کثرة الإیجاز تعدّ من الألغاز سنح لی أن أصنّف لها شرحاً یکشف عن المراد.

آغاز منظومه:

الحمد لله وصلی الله

محمد وآله وسلّما

فی علمی البیان والمعانی

أبیاتها عن مائة لم تزد

فصاحة المفرد فی سلامته

        علی رسوله الذی اصطفاه

وبعد قد أحببت أن أنظما

أرجوزة لطیفة المبانی

فقلت غیر آن من حسد

من نفرة فیه ومن غرابته

انجام منظومه:

براعة استهلال انتقال

        حسن اختتام وانتهی المقال

انجام شرح: ربّنا اکشف عنّا العذاب إنّا مؤمنون إنّا موقنون.

2. محاسن الادیب فی دقایق الاعاریب  (95 - 48)

شرحی است بر کلمات رساله قبل که در ماه جمادی الاخری 1319ق تألیف شده است.

آغاز: الحمد لله المتفرّد بالقدم. أمّا بعد فیقول العبد الجانی محمد تقی الموسوی الاصفهانی إنّی لمّا فرغت من تألیف کتاب بساتین الجنان... سنح لی أن أصنّف رسالة فی أعاریب کلماته کاشفة عن نقاب مخدّراتها.

انجام: وتذکروا مؤلفه الفقیر بالدعاء فإنّ به قامت الأرض والسماء...

3. توضیح الشواهد (128 - 96)

شرحی است فارسی بر اشعاری که مؤلف در کتاب بساتین الجنان بدانها استشهاد کرده است.

آغاز: ستایش بی منتها دانای یکتایی را سزد که شواهد ربوبیتش را به توضیح انبیاء و مرسلین بر بندگان هویدا فرمود... اما بعد چنین گوید نامه سیاه بندگان و ضعیف ترین شرمندگان... که چون از تألیف کتاب بساتین الجنان و محاسن الأعاریب فراغت حاصل نمودم به خاطر فاتر چنین خطور کرد که فهم اشعاری که در مقام استشهاد در کتاب بساتین الجنان ذکر نموده ام از برای مبتدی دشوار است رساله ای بنگارم در بیآن معانی و مراد از آن اشعار شاید مبتدی را به کار آید.

انجام: خدای اجر دهد هر که شد بر او غمخوار.

4. ترغیب الطلاب  (159 - 130)

آغاز: الحمد لله... أما بعد فإن العبد المحتاج إلی الله القوی... یقول إنّ هذه یا إخوانی رسالة وجیزة ودرة عزیزة تشتمل علی شرافة علم النحو وفضله... وتشتمل علی ثلاثة أبواب.

انجام: هذا آخر ما جری به القلم عند کمال الحزن والألم بید مؤلف راجی رحمة ربّه القوی... 1319ق.

نسخ: مؤلف، 1319ق. نسخ زیبا، عناوین به شنگرف. با حواشی نستعلیق زیبا از مؤلف. 162 گ، 16 سطری. (نسخه کتابخانه مرحوم حجة الاسلام سید محمد فقیه احمدآبادی).

52. مجموعه:

1. المفصل فی صنعة الاعراب (82 - 1)

از: ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشری (م: 538 ق).

انجام افتاده: کالقود والقصوی عنده وعند الأخفش قیاس.

2. کتاب فی النحو (100 - 86)

از: ؟

آغاز افتاده: وأتحفته بحضرة السید الکبیر الکریم العفیف النظیف العمید السعید قرة عین الرسالة ودرّة بحر السفارة... رکن الحقّ والدین حسین بن علی الحسنی جعله الله للمتقین إماماً... وهو الذی یعلم قدره ویطلع من أفق القبول بدره وممّا حذانی إلیه ودادی لأهل بیت الرسول وانجذاب فؤادی إلی أفلاذ کبد البتول... النحو علم بأصول یعرف بها أحوال اللفظ العربی.

انجام افتاده: العاطفة الواو والفاء وثمّ وحتی... وقد یجیء لترک الشیء إلی الأهمّ.

3. توضیح الالغاز (112 - 101)

از: میرزا علی محمد بن محمد علی شریف اژه‌ای (م: 1332 ق).

آغاز: الحمد لله الذی جعل العربیة مفتاح الکلام... وبعد فیقول العبد الضعیف النحیف علی محمد بن محمد علی الشریف عقی الله عن ذنوبهما بلطفه اللطیف لما کان من الکلمات ما لا یدرک معناه بأوّل إلمام بل ینبغی التعمّق فیه لکونه من مشکلات الکلام... صرفت عنانی فی قلّ من زمانی نحو ذلک أی جمعت ألغازاً من الأبیات المشکلة ووضحتها بما یناسب حال المبتدی والمنتهی من الطلبة.

انجام:

لقد أتممته حمداً لربّی

لیدعو الله بعدی من رآه

فقد أیقنت أنّ الخط تبقی

...

فأصلح یا أخی زللاً تری فی

ومنّ علیّ بالتصحیح مهما

فإنّ الصفح شیمة کلّ برّ

ولا تنس المؤلّف من دعاء

وما أدری أ حالی بعد موتی

        علی ما قد أعان من الکتاب

بمغفرة وتجزیل الثواب

وتبلی صورتی تحت التراب

کتابی وادع لی مولی الموالی

تری من هفوة لی فی المقال

وإنّ العفو من مرضی الخصال

وقاک الله من صرف اللیالی

نجاة أم نکال فی نکال

وقد بلغ الکلام إلی هذا الکلام علی ید مؤلّفه أحقر الأنام الغریق فی بحر المعاصی والآثام علی محمد بن محمد علی بن عبدالله بن علی أکبر المشتهر بالاجیه صاحب کتاب زبدة المعارف... وقد وقع التوفیق للإتمام فی الربع الرابع من الیوم الرابع للأسبوع الأول من النصف الأول للشهر العاشر من العام الخامس للعشر التاسع للمائة الثالثة من الألف الثانی من الهجرة...

در پایان اشعاری که بعض شعرا در باب این کتاب به اسم مؤلف گفته اند آمده که دو بیت آخر آن چنین است:

بود هجده سال سنّم که گرفت

از پی تاریخ او گفتا شریف:

        اندر این تحقیق عقلم آستین

ربّنا أوضح کلّه للطالبین 1280

4. رسالة فی التعادل والتراجیح (127 - 117)

از: ؟

آغاز: الحمد لله رب العالمین... خاتمة فی التعادل والتراجیح اعلم أولاً أنّ هذه المسألة من مهمات المسائل الأصولیة.

5. فوائد فی تفسیر القرآن الکریم (135 - 128)

از: میرزا محمد تقی بن عبدالرزّاق موسوی احمدآبادی (م: 1348 ق)

تفسیر آیات 7 تا 9 سوره آل عمران است که از استاد اعظمش که نام او را ذکر نکرده استفاده نموده است.

آغاز: الحمد لله الذی وفّقنا للإیمان وأخرج من قلوبنا الزیغ والعدوان... أمّا بعد، فیقول العبد الراجی إلی رحمة ربّه القوی العبد الجانی الفانی محمد تقی بن عبدالرزاق الموسوی الاصفهانی... إنّ هذه کلمات شریفة وفوائد خفیفة وبیانات لطیفة وتوضیحات نظیفة فی تفسیر القرآن وکتاب الله الملک المنّان ممّا سمعته من الأستاد الأعظم والمولی المعظّم العالم الربّانی والفاضل الصمدانی رئیس أهل التحقیق وعمدة أهل التدقیق فخر الفقهاء والمجتهدین، أفضل العلماء العاملین، ملجأ الأنام وحجة الإسلام، زبدة الأخیار الأبرار، الذی علم اسمه الشریف من غایة الاشتهار، دام ظلّه العالی علی رؤس أهل الإسلام.... فقال دام مجده: قوله تعالی: فأمّا الذین فی قلوبهم زیغ فیتّبعون ما تشابه منه ابتغاء تأویله...

6. أنیس المتفرّدین ومصاحب المتجرّدین (150 - 139)

از: میرزا محمد تقی بن عبدالرزاق موسوی احمدآبادی (م: 1348 ق)

مجموعه ای است مشتمل بر مطالب متفرّقه که پس از کتاب مستطاب بساتین الجنان در سال 1318ق شروع در تألیف آن شده است.

آغاز: أبتدأ فی أوّل الکتاب وافتتاح الباب بحمد الملک الوهّاب الرحیم التوّاب وأقول متوکّلاً علیه:

عنوان صحیفه نام یار است

آغاز به نام دوست کردم

        تمجید خدای کردگار است

آن چیز که آن نکوست کردم

7. تحفة المتأدبنر فی شرح هدایة الطالبین (192 - 152)

از: میرزا محمد تقی بن عبدالرزاق موسوی احمدآبادی (م: 1348 ق)

شرحی است مبسوط بر کتاب الهدایة فی النحو که تنها شرح سه فصل اول از مقدمه نگاشته شده است. مؤلف در آغاز رساله نظری از استادش سید سند و عالم معتمد آقا سید محمود کلیشادی اصفهانی نقل کرده است.

آغاز: الحمد لله الواحد الأحد الفرد الصمد... أمّا بعد، فیقول العبد المذنب الجانی محمد المدعوّ بتقی ابن عبدالرزّاق الموسوی الاصفهانی الملقّب بافتخار الدین المکنّی بأبی عبدالله... إنّی بعد ما تعلّمت علم النحو... کنت مشتاقاً إلی تألیف کتاب کاشف للحقائق... فاختلج بقلبی الضعیف وفؤادی الخفیف أن أکتب شرحاً علی کتاب هدایة الطالبین المنسوب إلی بنت الشیخ أبی عثمان ابن حاجب المالکی... وکان ذلک فی عنفوان الشباب مع تشتّت البال وقلة الأسباب فأحمد الله الکریم اللطیف علی أن وهبنی لهذا التألیف.

انجام افتاده: وقید ابن هشام الکبری بکونها اسمیة حیث قال الکبری هی الاسمیة التی خبرها جملة.

نسخ زیبا و نستعلیق: محمد تقی بن عبدالرزّاق بن عبدالجواد بن حاجی سید مهدی موسوی اصفهانی خراسانی، 1319 ق (کتاب اول). کاتب در پایان کتاب اول در حاشیه می نویسد: «قلم اینجا رسید و سر بشکست. با کدام زبان کدام الم را تقریر کنم و چگونه پاره های جگر را به سر قلم تحریر کنم. لا أضحک الله سنّ الدهر إنّ له... پدر گرامم العالم الربانی والحبر الصمدانی، الجامع بن  مرتبتی العلم والعمل، المبرّیء عن کلّ نقص وخطل، فقیه آل الرسول ورئیس العلماء الفحول، از دار دنیا به جانب دار عقبی میل فرمود، به مرض حسبه مطبقه... روح مقدّسش به عالم قدس ارتحال فرمود». 1317 ق (کتاب دوم و سوم). در فاصله بنر رسائل، فوائد متفرقه و اشعاری از مؤلف و دیگران کتابت شده است، از جمله دو صفحه اشعار منتخبه از الفیه سید محمود کلیشادی در نحو (استاد کاتب) و سه صفحه آغاز شرح الخبیص علی الکافیة فی النحو. 192 گ، سطور مختلف. (کتابخانه خاندان مؤلف)

53. مجالس الابرار

از: سید محمد جواد بن محمد رضا خراسانی اصفهانی (م: 1352 ق).

چهل و پنج مجلس در مواعظ و نصایح است که در سال 1315 ق شروع به نگارش آن شده است.

آغاز: الحمد لله الذی توحّد بالوحدانیة وتفرّد بالألوهیة... وبعد، چون این احقر عباد سید محمد جواد بن المرحوم المبرور المغفور السید محمد رضا بن المرحوم المبرور الحاج سید یوسف الخراسانی أعلی الله مقامهما به اصرار بعضی و خواهش آنها ذکر مواعظ و نصایح بشود مختصراً لهذا وطلباً لتوفیقه ومرضاته شروع در آن نمودم.

نسخ: مؤلف، 1345ق، 287 گ، 36 سطری. (کتابخانه خاندان مؤلف)

54. جواهر الحکم

از: ملا لطف الله شمس الذاکرین ریزی لنجانی اصفهانی (م: 1356 ق)

مجموعه ای مفصّل از مجالس منبری است با موضوع عقاید.

آغاز: الحمد لله الذی أنشأ الوجود من العدم، وأرقم علی لوح الانسان أسرار القدم، وأصلّی وأسلّم علی أول بحر... فی بحر الهویة، وأوّل نار أوقدت من مصباح القدمیة، الذی کان أحمداً فی ملکوت العالمین، ومحموداً فی جبروت المخلصین، ومحمداً فی ملأ المقرّبن.... أمّا بعد، چنین گوید این فقیر حقیر کثیر التقصیر، الراجی إلی الله المهدی بلطف الله، تراب أقدام الواعظین الملقّب ببدرالدین ابن شمس الذاکرین الریزی الاصفهانی که چون این کتابی است مشتمل بر جواهر آیات و اخبار و فضایل و مناقب و مصائب آل عصمت علیهم سلام الله ونبذة من قواعد الحکمیة مطابقاً للآیات والأخبار؛ او را موسوم به جواهر الحکم نمودیم، وبالله التوفیق.

نسخ: مؤلّف، ق 14، 846 ص، 13 سطری.

55. جزاء الاعمال فی الاخبار الواردة فی المآل

از: سید محمود بن علی خاتون آبادی اصفهانی (م: 1352 ق).

نوزده مجلس موعظه است که در سال 1325 ق تألیف شده است.

آغاز: مبدأی را سپاس که ممکنات را از کتم عدم به عرصه وجود کشانید، و به مفاد ولقد کرّمنا بنی آدم وجود انسانی را بر سریر کرامت نشانید... وبعد این عامی خاطی، تراب اقدام محبّین ائمه اطهار، المرجو رحمة ربّه الغفّار حاجی میر محمود الحسنی الحسینی الموسوی الاصفهانی المعروف به خاتون آبادی، ابن العلامة المیر سید علی، بن الوحید فی زمانه میر محمد صادق، ابن السلمان فی وقته میر محمد رضا، ابن العلامة المعروف فی الآفاق میر ابوالقاسم المدرّس بالمدرسة السلطانی، ابن الأباذر فی الدوران میر محمد اسمـاعیل، ابن العلامة میر محمد باقر المدرّس، ابن الزاهد عن الدنیا صاحب الفضائل والکرامات حیاً ومضجعاً میر محمد اسمـاعیل المدرّس فی المسجد الجدید العباسی المدفون فی البقعة فی تخت فولاد المعروف ببقعة الخاتون آبادی... به عرض برادران دینی می رساند... مؤلفی تمام نموده ام قبل از این که مشتمل است بر اصول دین وادله آن بر حسب فهم عوام در کمال اختصار، و بعد از آن مختصری از شرایط نماز از شرایط صحّت و قبول و کمال آن، و مختصری از صفات حسنه و رذیله، و موسوم نمودم آن را به عنوان الصلاة، که مشتمل است بر چهل مجلس، و بعد از فراغ از آن به خواهش بعضی از اخوان دینی عازم شدم بر جمع اخبار محشر از ابتداء صور اسرافیل و احیاء مخلوق تا دخول جهنم و بهشت و صفات آن و مواقف محشر، و اعمالی که سبب نجات از هر موقفی است، و اعمالی که سبب سختی آن موقف است، و جزای اعمال در آن موقف بر حسب ترتیب مواقف، و مختصری از مصایب خامس آل عباء... و مرتّب نمودم آن را به نوزده مجلس بر حسب عدد حروف بسم‌الله تیمّناً و تبرّکاً و یک مقدمه.

نسخ: مؤلف، 1325ق. 610 ص، 17 سطری. (کتابخانه خاندان مؤلف)

56. ذخیرة المعاد

از: سید محمود بن علی خاتون آبادی اصفهانی (م: 1352 ق).

نود مجلس وعظ است که در سال 1343ق تألیف شده است.

آغاز: الحمد لله الذی قصرت أوهام العارفین عن إدراک کنه ذاته، وانحسرت أفهام العارفین عن عرفان کنه صفاته... أمّا بعد، این بنده عاصی خاطی، اقلّ العباد عملاً وأحقرهم قدراً وأکثرهم زللاً، تراب اقدام محبّین ائمه اطهار، المرجوّ من ربّه الغفّار، حاجی میر محمود بن سید علی بن محمد صادق الحسنی الحسینی الموسوی الخاتون آبادی عفی الله عن جرائمهم به عرض برادران دینی و ایمانی و اخلاء روحانی می رساند که چون قبل از این مؤلّفی مرتّب نمودم در احوالات محشر از ابتداء صور اسرافیل و عقبات قیامت تا دخول بهشت و جهنم...

نسخ: مؤلف، 1343 ق. 921 ص، 14 سطری. (کتابخانه خاندان مؤلف)

 57. الفصول الغرویة

از: شیخ محمد حسین بن محمد رحیم اصفهانی حائری (م: 1255 ق)

جلد دوم آن است از مقاله دوم در ادله سمعیه تا آخر تعادل و تراجیح.

آغاز: المقالة الثانیة فی الأدلة السمعیة القول فی الکتاب. اتّفق علماء الإسلام...

انجام: هذا غایة ما أردنا بیانه وقصدنا فی سلک التحریر تبیانه والحمد لله أولا وآخرا...

نسخ: ابوالقاسم شریف حسینی اصفهانی، ربیع الاولی 1266 ق. نسخ زیبا، عناوین به شنگرف، در حاشیه تصحیح شده. این نسخه را میر سید علی حسینی خاتون آبادی در سال 1277ق در بلده طیبه مبارکه کربلای معلّی از ملا محمد علی کتابفروش اصفهانی ابتیاع کرده است، با تاریخ تملّکی از همو در 1292ق. 695 ص، 19 سطری.

58. رسالة فی اللباس المشکوک

از: آقا ضیاء الدین بن ملا محمد عراقی نجفی (م: 1361 ق).

آغاز: اعلم أنّه قد یظهر من المحقّق فی شرایعه وجماعة أخری من الأعلام عدم جواز الصلاة فیما یشک أنّه ممّا تصلّی فیه لاحتمال کونه حریراً.

انجام: والله العالم وتتمة الکلام موکول إلی محلّه وقد فرغنا من تسویده یوم الخمیس من العشرین من رجب المرجب سنة 1342 علی ید أقلّ الأقلّ الأحقر ضیاء الدین بن محمد العراقی عفی عنهما.

نستعلیق: کاتب نامعلوم، 20 صفر 1355 ق. 48 ص، 16 سطری.

59. شرح نجاة العباد

از: احتمالاً از میرزا جمال الدین کلباسی (م: 1350 ق).

آغاز: المقصد الثامن فی البحث عن صلاة المسافر. والکلام أولاً فی شروطها، وهی أمور ستة علی ما یأتی إن شاء الله تعالی بیانها وتفاصیلها. (أحدها قطع المسافة) ولا خلاف فی اعتبارها.

انجام: (علی ما حول الضریح المبارک ممّا لا یزید علی خمسة وعشرین ذراعاً بذراع الید) ولکنّک قد عرفت أنّ التحدید المذکور لا مستند له مطلقاً. وقد وقع الفراغ بحمد الله تعالی من تحریر تلک الأوراق فی أزمنة وقوفی فی المشهد المقدّس الغروی علی مشرّفه آلاف التحیات... وأرجو من الله تعالی أن یعاملنا بفضله الواسع وبرحمته الواسعة وأن یجعل عواقب أمرنا خیراً فإنّه برّ کریم رؤف رحیم.

نسخ: میرزا جمال الدین بن ابوالمعالی کلباسی، 1340 ق. در نجف اشرف، (کتابخانه خاندان کلباسی)

60. شرح شرائع الاسلام

احتمالاً از: سید اسد الله بن سید محمد باقر شفتی (م: 1290 ق).

شرح کتاب الطهارة و الصلاة از شرائع الإسلام محقق حلّی است که در آن از شیخنا الفقیه فی الجواهر یاد شده است.

آغاز: الحمد لله رب العالمین... کتاب الطهارة. الطهارة لغة کما فی الصحاح النزاهة، وشرعاً کما عن الشیخ ره فی النهایة ما أشار إلیه المصنّف.

نسخ خوانا: سید نصیر الدین موسوی، 1336 ق. عناوین به شنگرف. با حواشی به خط مؤلف ظاهراً. (آقا نصیرالدین فرزند آقا میرزا محمد علی  بن سید عبدالحفیظ موسوی کابلی از خاندان حجة الاسلام سید محمد باقر شفتی و از فضلای اصفهان بوده که در سال 1360 و اندی در سفر مکه وفات کرده است).  327 گ، 15 سطری. (کتابخانه مسجد رکن الملک)

61. حاشیة کفایة الاصول

از: آقا ضیاء الدین بن ملا محمد عراقی نجفی (م: 1361 ق).

از حواشی بسیار دقیق و علمی کفایة الاصول است که در مطبعه حبل المتین اصفهان در دو جلد به چاپ رسیده و به آیة الله سید محمد نجف آبادی (از علما و مدرّسین بزرگ اصفهان، م: 1358 ق) نسبت داده شده است. علامه روضاتی در تعلیقات مکارم الآثار (ج 6، ص 2218) تحت عنوان تذکّر مهم می نویسد: «از جمله تألیفات مرحوم آقا ضیاء الدین عراقی قدّس الله روحه که در مقدمه روائع الأمالی از آن یاد شده تعلیقه علی کفایة الآخوند الخراسانی است. از آن جا که این نابغه دوران با آن همه عظمت مقام علمی و عملی، در زمان حیاتش بخت مساعدی نداشته و این بی اقبالی را دیگران هم می دانستند و هم خود بدان واقف بود ... مع الأسف بعد از فوت نیز بی اقبالیش تمام نشده و از آن جمله در اثر عدم تحقیق و اشتباه و قصور چند نفر، نه به عمد و غرض و تقصیر، تعلیقه کفایة الاصول او بالتمام به نام عالم جلیل القدر دیگری از دوستان قدیم وی در حوزه مرحوم آخوند خراسانی که نسخه ای به خط خود استنساخ نموده بود، چند سال قبل در ایران طبع و منتشر گردید. و الله العالم».

آغاز: الحمد لله رب العالمین... قوله: نفس موضوعات المسائل أقول إن الالتزام بذلک إنّما یصحّ بناء علی کون الغرض المترتّب علی مجموع المسائل أمراً وجودیاً واحداً وبسیطاً.

انجام: أو هی مع مفاد الإطلاق فی نفس مدلول الأمر من حیث الیقین وغیره والله العالم. قد تمّت النسخة الشریفة علی ید أقلّ خدام الشریعة المطهرة محمد بن حسین الموسوی النجف آبادی فی یوم عید النیروز الواقع فی منتصف شهر شعبان المعظم 1342ق.

نسخ خوانا: سید محمد نجف آبادی، 15 شعبان 1342 ق. 271 گ، 24 سطری. (کتابخانه فرزند مؤلف).

62. جوامع الفصول فی تحریر علم الاصول

از: سید محمد بن محمد حسین موسوی نجف آبادی (م: 1358 ق)

تقریرات درس اصول فقه آخوند خراسانی است مشتمل بر مقدّمه و مقصد اول در شش مقاله، شامل مباحث اوامر، نواهی، مفهوم و منطوق، عموم و خصوص، مطلق و مقید و مجمل و مبین.

آغاز: الحمد لله ربّ العالمین... وبعد فیقول العبد الآثم الفانی محمّد بن محمّد حسین الموسوی النجف آبادى

الاصفهانى: إنّ هذه تحقیقات لطیفة و تدقیقات رشیقة ممّا حقّقه الأستاد العلامة... شیخنا و أستادنا الشیخ محمّد كاظم الخراسانى... و هی مشتملة على مقدّمة ومقاصد و خاتمة، و سمّـیتها بجوامع الفصول فى تحریر علم الأصول.

انجام: المقالة السادسة فى المجمل و المبین... ولأجل هذا أعرضنا عن ذلك إذ لافائدة فیه إلا الإطناب، و قد تمّ الكتاب.

نسخ: 1341 ق. کاتب نامعلوم. سید هادی بن سید عبدالله ابن حاج میرزا محمد پاقلعه در سال 1341 ق در مجلس درس مؤلف حاضر می شده این نسخه را با حضور مؤلف با نسخه اصل مقابله و تصحیح کرده است. قطع نیمه رحلی، 133 ص، 43 سطری. (کتابخانه فرزند مؤلف)

63. أصول الفقه

از: سید محمد بن محمد حسین موسوی نجف آبادی (م: 1358 ق)

آغاز: المقصد الثالث فی الأصول العملیة. الحمد لله الذی وفّقنا للاشتغال بالبرائة من أعداء الدین، مستصحباً لولایة الائمة الطاهرین.

پایان مقام اول: قد تمّ علی ید مؤلفه الفقیر الى الله الهادی محمّد بن حسین الموسوى النجف آبادى فى بلدة سامراء علی ساكنیها التحیة والثناء فى لیلة القدر من شهر رمضان سنة اثنین و عشرین و ثلاثمائة بعد الالف من الهجرة 1322.

آغاز مقام ثانى: الحمد لله الذی استصحبنا ولایة اولیائه والصلاة والسلام علی خیر خلقه محمد ص وأوصیائه... المقام الثانى فى الاستصحاب وقبل الشروع فیه ینبغی تقدیم أمور مرتبط بذلک. الأول إنّهم اختلفوا فی معناه الاصطلاحی علی وجوه لا یهمّنا التعرض لها وإطالة الکلام فیها

انجام افتاده: وأما الصورة الثانیة وهی ما إذا شک فی بقاء الکل من جهة الشک فی قیام فرد آخر مقام الفرد الذی تحقّق الکلّ فی ضمنه بعد القطع بارتفاعه...

نسخ زیبا: مؤلف، 1322 ق در سامراء، 144 گ، 17 سطری. (کتابخانه فرزند مؤلف)

64. تقریرات

از: سید محمد بن محمد حسین موسوی نجف آبادی (م: 1358 ق)

شامل:

1. مباحث استصحاب که در سال 1316 ق نگاشته شده است.

2. مقصد پنجم در تعادل و تراجیح که درسال 1317 ق در نجف اشرف تدوین گشته است.

3. مقام ثانی در استصحاب که در سال 1321 ق شروع در نگارش آن شده است.

4. کتاب القضاء

5. أقسام الولایة

6. کتاب البیع

آغاز: الحمد لله الذی جعلنا من أمّة محمد خاتم أنبیائه ووفّقنا للاشتغال بالبرائة من أعدائه وأکرم علینا استصحاب ولایة أولیائه... أمّا بعد الکلام فی حجیة الاستصحاب وقبل الشروع فی أصل المطلب لا بدّ من تقدیم أمور.

نسخ: مؤلف، 1316 ق، 1317 ق، 1321 ق. 234 گ، 21 سطری. (کتابخانه فرزند مؤلف)

65. رسالة فی الترتّب

از: سید محمد بن محمد حسین موسوی نجف آبادی (م: 1358 ق)

تقریر درس علامه سید محمد فشارکی اصفهانی است که در سال 1319ق در نجف اشرف نگاشته شده است.

نسخ: مؤلف، 1319 ق. مدرسه صدر نجف اشرف. قطع جیبی، 14 گ، 12 سطری.

66. عیون الوصول إلی علم الاصول

از: آقا محمد مهدی بن حاج محمد ابراهیم کلباسی (م: 1278 ق).

متنی موجز در اصول فقه که در شب قدر سال 1256 ق در سفر مؤلف به شهر ری به اتمام رسیده است.

آغاز: الحمد لله الذی هدانا إلی معالم الإسلام... وبعد فیقول العبد المذنب الآثیم والمتعطّش إلی فیض جود ربّه الکریم محمد مهدی بن محمد ابراهیم عاملهما الله بلطفه العمیم: إنّی لمّا حرّرت فی الأصول المشارق ورسائل وستّ مجلدات من المصابیح وفی الفقه جلد الطهارة من شرح اللمعة الدمشقیة وحزباً کاملاً من منهج السداد فی شرح الإرشاد أردت أن أحرّر فی الأصول مختصراً جامعاً لجمیع المسائل بعبارات قریبة إلی الطباع وتقریرات مقبولة عند الاسماع.

انجام: ولیکن هذا آخر ما أردنا تحریره من قواعد الأصول وقد فرغت منه بحمد الله سبحانه فی سفری إلی طهران فی أفضل الشهور... فی زاویة سیدنا عبدالعظیم علیه آلاف التحیة والتسلیم...

نسخ زیبا: مؤلف، 156 گ، 17 سطری. (کتابخانه خاندان کلباسی)

67. إشارات الاصول

از: حاج محمد ابراهیم بن محمد حسن کلباسی (م: 1261 ق)

آغاز: الحمد لله الذی مهّد لنا قواعد الدین وجعلها ذریعة لمعارج الحقّ المبین.

انجام افتاده.

نسخ: محمد مهدی کلباسی، فرزند مؤلف، ق 13، 376 گ، 20 سطری. (کتابخانه خاندان کلباسی)

68. مصابیح الاصول

از: آقا محمد مهدی بن حاج محمد ابراهیم کلباسی (م: 1278 ق).

متنی مبسوط در اصول فقه است که مؤلف از افادات پدر علامه اش حاج محمد ابراهیم کلباسی جمع آوری و آن را طی 15 سال مدوّن کرده، سپس در سن شصت سالگی پس از آن که آثار فراوانی در فقه و اصول نگاشته بود به تهذیب آن پرداخته و آن را بر اساس ترتیب اشارات الاصول پدرش مرتّب نموده است. این کتاب به تصریح مؤلف در عیون الأصول در شش جلد تدوین شده است.

وی در آغاز شرحی مبسوط و خواندنی از تلاش های خود در تحصیل علم و تدوین آثار علمی ذکر کرده که جهت استفاده محققین به نقل گزیده آن می پردازیم. وی می نویسد:

«صرفتُ عمری بعد الفراغ من تحصیل العلوم الأدبیة فی تحقیق علم الأصول؛ فحضرت عند الوالد الماجد المحقق العلامة... حتى أن حرّرت فی الأصول المشارق، وبعض الرسائل كرسالة الاستصحاب. ثمّ تشرفت فی خدمة الوالد الماجد العلامة بزیارة المعصومة المكرّمة فی بلدة قم... وأقمنا فی بیت وحید الزمان وفرید الدوران... صاحب المناهج والغنائم والقوانین، أعلی الله مقامه فی علیین. فتلطّف فی نهایة التلطّف والتكریم والتحسین، وكان سنّی فی ذلك الزمان متجاوزاً عن البلوغ ثلاث سنین، واستفسر طاب ثراه من الوالد الماجد المحقّق عن فهمی واستعدادی وقوّة تصرّفی فی المسائل والأحكام؛ فأجاب الوالد الماجد العلامة: إنّ اعتقاد السید المحقق القمقام، وحید عصره وفرید دهره، صاحب المطالع والتحفة والزهرة البارقة، أنّه لیس له فی أمثاله مثل ولا نظیر. ثمّ بعد مضی لیال قلیلة طلب المحقق العلامة الإمام منّی كتابة مشتملة علی تحقیق مسألة من المسائل وحكم من الأحكام؛ لیعرف بذلك صحّة ما قاله السید المحقّق العلامة فی حقّی. فابتهجتُ من ذلك نهایة البهجة، وأرسلتُ إلى خدمته الرسالة الاستصحابیة والرسالة المسمّاة بمشارق الأنوار فی المسائل الأصولیة المستنبطة من الأخبار؛ فلاحظها وكتب علی رسالة الاستصحاب حواشی جلیلة وفوائد عظیمة، فافتخرتُ بهذا الفضل والنعمة... ولكن مع ذلك قد تلطّف بی ألطاف جلیلة، وأوصانی بوصایا نافعة، منها: ترك النكاح إلى البلوغ إلى الثلاثین... ومنها: إتمام علمی الأصول والفقه علی وجه التحقیق والتوسیط إلى بلوغ السنّ إلى خمس وعشرین. قال: فبعد ذلك تصرف عمرك فی تحصیل المعقول وغیره من الفنون یعنی بقدر الضرورة والحاجة. فصرفتُ أوقاتی لیلاً ونهاراً فی تحصیل علمی الأصول والفقه والحدیث والرجال عند الوالد المحقق العلامة، أعلی الله مقامه. فإنه بعد المراجعة من زیارة المعصومة المكرّمة اشتغل بتدریس الفقه و الأصول من أوّلهما وصنّف فی الأوّل طهارة شرح الكفایة المسمّی بشوارع الهدایة، وجمعت له عبارة الفقهاء فی مجلدات عدیدة، وفی الثانی الإشارات بأوجز العبارات، وحقّق فیها المسائل والقواعد بالبراهین والدلائل علی وجه لم یسبقه أحد من الأفاضل، لا من الأواخر ولا من الأوائل، وكان مدة إتمامها عشرین سنة. وتشرفتُ بالحضور عنده مع الطلاب والأجلة الكرام فی درسیه فی الأصول والفقه علی الدوام وانتفعتُ من تحقیقاته وإفاداته الشریفة مدی الأیام إلى آخر عمره الشریف، وهو اثنان وثمانون سنة من الأعوام... وجمعتُ فی الأصول جمیع تحقیقاته وإفاداته فی أغلب المباحث علی وجه التحقیق والتنقیح فی كتاب مبسوط جامع لتحقیقات الفحول موسوم بمصابیح الأصول، وفی الفقه أغلب تحقیقاته وإفاداته فی مجلدات من شرح اللمعة الدمشقیة... ومن العجائب انه بعد خروج بعض مجلدات المصابیح تفألت من القرآن فی أنه هل یصیر هذا الكتاب من الكتب المعتبرة عند الأعیان، فجاء: «ولقد زینّا السماء الدنیا بمصابیح وجعلناها رجوماً للشیاطین» وصرت مسروراً من ظهور تلك الآیة، واشتغلت بترصیفه علی وجه التهذیب والتنقیح والمتانة. فخرج منه مجلدات عدیدة فی المبادیء اللغویة والأمر والنهی والعام والخاص والمطلق والمقید والمجمل والمبین والظاهر والمجاور والمنطوق والمفهوم والإجماع، فی خمسة عشر سنة. ثمّ بعد ذلك وإن اشتغلت فی التدریس بعلمی الأصول والفقه، لكن فی التصنیف والتحریر اشتغلت فی الفقه بالخصوص والانحصار فی اللیل والنهار، وصنّفت فیه مجلدات من شرح اللمعة... ومع ذلك صنّفت فی الأصول متناً مختصراً جامعاً موسوماً بالعیون، ثمّ بعد ذلك كلّه شرحت المجلد الأول من المنهاج المحرّر  فی الفقه من الوالد المحقق المغفور له، أعلى الله مقامه فی دار السلام، من الطهارة إلى الوقف والمهمات فی ستّ مجلدات، متجاوزة عن ثمانین ألف بحسب الأبیات. وبعد ذلك حرّرت فی الأصول متناً جامعاً مختصراً موسوما بحقائق الأصول، فخرج منه أجزاء نرجوا من الله سبحانه أن یوفّقنی لإتمامه. ثمّ بعد ذلك حرّرت فی الأدلة العقلیة مجلداً من المصابیح علی طریق البسط والضبط والجمع، والاشتمال علی التحقیقات الجلیلة والفوائد العظیمة والأصول الأصیلة والقواعد الكلیة العقلیة والشرعیة. ثمّ بعد إتمامه شرعت بعد الستّین فی مباحثة علم الأصول من البدایة وأجلت النظر فی مجلدات المصابیح وتغییر ما یلزم تغییره فیها مع زیادة التحقیق والتنقیح والتهذیب، وتنظیمها بنظم الإشارات؛ لیكون موضحاً لما فیها من الإشكالات والتدقیقات، فإنّها كنز من كنوز الشریعة، من مصنفات والدنا المحقق العلامة أعلى الله مقامه فی دار الكرامة؛ فانه قد أودع فیها نقود الحقایق وفوائد درر الدقایق ومعادن جواهر اللطایف، ممّا لا یوجد فی غیره من السوالف. والإنصاف أنه كتاب جامع لجمیع المسائل اللازمة المهمة فی الأصول لا یتمكّن من توصیفه إلا من أیده الله سبحانه، ولا یقدر علی جمعه وتحقیقه إلا من عصمه الله سبحانه من الضلالة والغوایة وأسعده معارج الحقّ بالدرایة، وبالغ فی اقتناص العلوم نهایة البذل والمجاهدة، بحیث صار إلى أعلی مراتب العلم والفضیلة... ولكنّه مشتمل فی الأغلب ولا سیما المجلّد الأول منه علی كثیر من الدقائق والصعاب؛ ولذلك یحتاج إلى التوضیح والتبیین لأكثر الطلاب، بل ولذلك لم یحم حولها بالتدریس أغلب العلماء والأصحاب؛ ولذلك سأل منّی جمّ غفیر من الأفاضل والطلاب أن نوضح ونبین مشكلاته ولو بالإشارة والاختصار؛ فلذلك شرعتُ بعد الستّین فی الشهر المحرّم من شهور سنة الاثنین بعد الألف والمائتین والسبعین من الهجرة النبویة المقدّسة فی تدریس الأصول لتبیین مسائل الأصول وإیضاح مشكلات الإشارات للفضلاء والفحول وتنظمه المصابیح بالتهذیب والتنقیح علی نهایة المأمول... فنقول: إنّه مرتّب علی مقدمة ومقاصد وخاتمة».

انجام: فلو کان النزاع فی الجواز فکلّ من الاحتمالین مجوز عقلاً بلا إشکال. ولیکن هذا آخر الکلام فی مباحث الحقیقة والمجاز.

نسخ: مؤلف، 1272 ق. 214 برگ، 21 سطری. (کتابخانه خاندان کلباسی)

69. البشارات فی شرح الاشارات

از: میرزا ابوالمعالی بن حاج محمد ابراهیم کلباسی (م: 1315ق).

شرح بسیار مبسوطی است بر کتاب إشارات الأصول پدر مؤلف، حاج محمد ابراهیم کلباسی. این نسخه جلد سوم کتاب است در ادلّه عقلیه. در پایان تحت عنوان خاتمه شرح مبسوطی از تلاش های علمی او آمده که گزیده ای از آن تقدیم می گردد:

«خاتمة: معاشر الإخوان والخلان قد أتعبت البال فی هذا الكتاب كمال الإتعاب بالتدبّر وتعمیق النظر فی جمیع الأبواب بحیث جعلت الفكرة حرفة، وربما كان یمضى أیام كنت مشتغلاً بالفكر من دون أن أكتب حرفاً؛ لعدم انتهاء الفكر إلى شیء. فواشدّتا من حرارة الفكر وحالاته یحترق القلب من حراراته. لو ألقیت شدائدها علی الجبال لصارت كالرماد؛ ومن هذا إنّ أكثر أرباب الفنون لم یطیقوا تحمّل مشاقّ الفكر واقتصروا علی القدر الیسیر، ولذا یكون الفكر الكامل خلاف المتعارف... وقد بالغت فی استیفاء الأوقات إلى أن صار الفكر معتاد الطبیعة؛ فربّما بل كثیراً ما کان النفس بمجرّد التیقّظ متوجّهة إلی الفکر فی الطلب، بل کانت متوجّهة إلیه فی الحرکة من جانب إلی جانب عند النوم، وکثیراً ما كنت أستصحب أسباب الكتابة إلى الحمّام وكتبت فیه، فضلاً عن الاشتغال فیه بالفكر فی كثیر من الأوقات. بل كنت كثیراً ما مشغولاً بالفكر عند مكالمة الأشخاص معی، لكن قد انجرّ الأمر إلى ضعف القلب... ومع ذلك قد بالغت فی حسن التحریر من تمهید المقدّمات وترتیب التنبیهات، وعنونت عناوین شتى لم یكن فی غیر الكتاب. ولم یتّفق كتاب بهذا البسط الكامل مع كمال الفكر وحسن التحریر لأحد من سلفنا الصالحین. ومن خرق العادة كونه فی حداثة السنّ؛ حیث إنّه قد فرغت منه وقد أشرفت على الأربعین، وهو من فضل الله سبحانه... والذی أظنّ أنّه من أجل إنّ الوالد الماجد قد أودعنی عند ربّی كما كتبه فی ذیل كتابة تاریخ تولّدی، وكان یقول فی المرض الذی مات علیه إنّی أودعته عند الله سبحانه، على ما سمعت من الوالدة. وببركة أعماله الصالحة كما أنّ الجدّ كان فی غایة الصلاح،  بل فی صلاحه قصص وحكایات، وكان صلاح الجدّة على ما سمعت بحیث كان تغتنم الفرصة فی المطبخ فتصلی صلاة القضاء قبل غلیان ماء القدر. والذی أظنّ أنّ صلاح الجدّین كان دخیلاً فی ألطاف الله سبحانه بالنسبة إلی الوالد الماجد؛ حیث اجتمع له أسباب الدنیا والآخرة، والعزّة لا تجتمع مع الراحة غالباً، وكان له عزة كاملة بحیث أراد سلطان العصر القدوم علیه مرّتین وهو قد منع كلّ مرة، وهذا قد انتشر واشتهر. وكان له فراغة كاملة أیضاً بحیث لم یتخلّف غذائه ولا نومه عن وقته، ولا حمامه عن یومه، ولا أظنّ أنّ ما اتّفق له اتّفق لأحد من السلاطین، فضلاً عن العلماء... وربّما قلت لبعض خواصّ الوالد: إنّ نصف ألطاف الله سبحانه بالنسبة إلى الوالد كان بواسطة صلاح الجدّ. فقال: كان الوالد مذعناً به... وقد بقیت بعد الوالد وكنت ابن اثنی عشر أو ثلث عشر سنة، كما أنّ الوالد الماجد كان عندما مات الجدّ ابن تسع سنین، على ما سمعت منه أو من غیره... ولو وصفت لك انقطاع أسباب التحصیل وبلغت فی الوصف ما بلغت لكان الموصوف به أزید وأشدّ بمراتب شتّى، وقد أغمضت العین عمّا انتقل إلی من الوالد الماجد من جهة الاشتغال بالتحصیل إلى أن اندرج درج الریاح؛ لكنّ الله سبحانه قد تفضّل وتصدّق علی من فضله وكرمه بعد ذلك سعة فی المعیشة بأسباب خارقة للعادة، بحیث إنّه سبحانه كان یرى منه إظهار اللطف محسوساً... وأستدعى من إشفاقكم أن تمنّوا علی بتدقیق النظر فی الكتاب وعدم الإغماض عمّا رأیتم من حسن الأفكار؛ فمنّوا علی بحسن الإجابة... لكن قد أشرف العلم فی هذا البلد على الانطماس والاندراس فی هذه الأوان بحیث صار تحصیل العلم فیه خلاف الطریقة المتعارفة بنس أبناء الزمان وشاع وذاع الفسوق والطغیان... وكان عمدة تحصیلی فی خدمة السید السند المؤتمن السید حسن، وكان عمدة تحصیله فی خدمة الوالد الماجد ره، كما حكیه لی... وأسالكم إخوانی أن تمنّوا علی بصالح الدعاء وطلب المغفرة حیثما صرت رهین الجنادل والتراب، وحجبت عن الإخوان والأتراب، وتقطعت عنی أیدی الخلان والأحباب، ولم أتمكّن من التوبة والإنابة إلى ربّ الأرباب، وابتلیت بما أثقل ظهری بالكسب والاكتساب. وقد فرغ منه أبو المعالی محمد ابن إبراهیم فی النصف الأول من العشر الثالث من الألف الثانی من الهجرة النبویة على هاجرها من السلام ألف سلام وتحیة...».

نسخ بسیار زیبا: محمد باقر بن محمد حسن [بروجنی] 1289ق. با حواشی مفصّلی از مؤلف به خط نستعلیق زیبا. با یادداشت وقف عمدة التجار حاج محمد کاظم صرّاف بر طلاب اصفهان در روز غدیر 1292 ق. 596 ص، قطع رحلی، 30 سطری. (کتابخانه خاندان کلباسی)

70. سماء المقال فی علم الرجال

از: میرزا ابوالهدی ابن ابی المعالی کلباسی (1356 ق).

آغاز: الحمد لله الذی ثواقب الفطن عن اكتناه ذاته حاسرة، ونواقب الفكر عن إدراك أوصافه حاصرة، وطوامح العقول عن الاستبار فی معرفته قاصرة، وشواهق الأوهام فی فیفاء نعوته حائرة... أما بعد، فیقول العبد المستسلم لقائد الأمل والمنى، ابن أبی المعالی ابن محمد إبراهیم، أبو الهدی، نجاه الله تعالى بسوابغ نعمه من مردیات الهوی: إنه لا ریب فی شدة الاحتیاج إلى معرفة الرجال... فلذلك شمرت لنقد شطر من خلاصة نفائس فوائده وكشف الأستار عن وجوه خرائده، وصرفت برهة من الزمان فی تشیید أركان هذا البنیان، وصنفت هذا الكتاب الذی لم یر مثله فی كتب الأصحاب، فسرّح برید نظرك فی مطاویه، واغتنم درر الفوائد من ظاهره وخافیه. وسمّیته ب‍سماء المقال فی تحقیق علم الرجال، ورتّبته علی أركان أربعة.

نسخ بسیار زیبا: مؤلف، 1340 ق (پایان کتاب) 1341 ق. (پایان فهرست مطالب). نسخه اصل با خط خوردگی و اضافات، و حواشی از مؤلف به نستعلیق. در آغاز چهار صفحه فهرست مطالب کتاب به نسخ زیبا، و در پایان چند صفحه به نستعلیق زیبا به نقل از تکمله امل الآمل سید حسن صدر در شرح احوال سید مهدی فرزند صاحب ریاض و سید احمد موسوی رشتی نقل شده، به تاریخ سنه 1340 ق حین تشرف مؤلف به کاظمین. 388 ص، 23 سطری.

71. معراج الشریعة فی شرح منهاج الهدایة

از: آقا محمد مهدی بن حاج محمد ابراهیم کلباسی (م: 1278 ق).

شرحی است مزجی بر کتاب منهاج الهدایة إلی أحکام الشریعة از فقیه محقّق حاج محمد ابراهیم کلباسی، پدر شارح، که در شش جلد بزرگ تدوین شده و پنج جلد آن شامل طهارت تا حجّ است. علامه طهرانی جلد ششم آن را در نذر و عهد و یمین دیده که در سال 1267 ق تدوین شده. وی همچنین از شرح مفصل میر محمد رضا حسینی کلهری کاشانی بر معراج الشریعة استادش آقا محمد مهدی نام برده که در سه جلد قطور تدوین شده و تا بحث خلل صلاة رسیده است.  این جلد از معراج شرح طهارت منهاج است.

آغاز: الحمد لله الذی هدانا إلی خیر الأدیان،  ونوّر قلوبنا بنور الإیمان... وبعد، فیقول المفتاق إلی الفیض الأبدی محمّد المدعوّ بمهدی: لمّا كان كتاب منهاج الهدایة إلی أحکام الشریعة من مصنّفات والدنا وشیخنا المحقّق القمقام، علامة علماء الإسلام، أسوة الفقهاء العظماء، قدوة المحقّقین الکرام، مقتدی الأنام فی زمانه ومفتی مسائل الحلال والحرام فی أوانه، زبدة العارفین وقدوة الزاهدین، صاحب الكرامات الشریفة والمقامات الرفیعة، ومؤسّس أساس الشریعة، أدام الله سبحانه ظلاله، ممتازاً من بنل الكتب المصنّفة فی الفقه بأشیاء قد خلت عنها مصنّفات السابقین، ولم یحتو بما یدانیه صحائف اللاحقین؛ من جودة ترتیب للفتاوی والمسائل، ووجادة تقریر للبراهین والدلائل، مع إشارات هادیة إلی الحقائق، وتنبیهات منبّهة علی الدقائق، ولوامع كاشفة عن السرائر والفوائد، وتلویحات لائحة إلی المدارك والقواعد، وكنوز تحقیقات تشیر إلی الفروع العالیة، ورموز تدقیقات تنبیء عن المقاصد العلیة. ولقد دعت جلالة ذلك التصنیف دواعی المتدینین والفضلاء الفاضلین الصالحین إلی الاشتغال به بالتدرّس والتدریس... فبادرت أن أشرحه شرحاً یكشف الحجاب عن مقاصده ومعانیه، وبه ترفع الظلام عن مآخذه ومبانیه، علی غایة من الإیجاز، لا بحیث ینتهی إلی الألغاز، مع تنقیح للمسائل، وتهذیب للدلائل.

انجام: وهو قوله تعالی واتبع ملة إبراهیم حنیفاً والسلام علی من اتبع الهدی ونهی النفس عن الهوی.

نسخ، کاتب نامعلوم، 1261 ق. در سال 1319 ق بر حسب وصیت مرحوم بهرام بیک وقف شده است. قطع رحلی، 163 گ، 27 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

72. معراج الشریعة فی شرح منهاج الهدایة

از: آقا محمد مهدی بن حاج محمد ابراهیم کلباسی (م: 1278 ق).

جلد دوم کتاب است در مباحث صلات که در شوال 1262 ق به اتمام رسیده است.

آغاز: کتاب الصلاة وهی لغة الدعاء علی أشهر الأقوال وأظهرها للتبادر.

انجام: فإنّ له معهودیة الالسجود فیما یکون الهوی داخلاً فیه وضعفه ظاهر.

نسخ: محمد تقی بن محمد حسن خوانساری، 1284 ق. عناوین به شنگرف. قطع رحلی، 206 گ، 27 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

73. الاحتجاج علی أهل اللجاج

از: ابو منصور احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی (ق 6)

نسخ: محمد سعید بن شمس الدین محمد نائینی، 23 رجب 1013 ق. در حاشیه تصحیح شده و نشان بلاغ دارد. عناوین به شنگرف. این نسخه از نماء حمام واقع در اراضی نقش جهان اصفهان از موقوفات سلطان سلیمان موسوی صفوی بهادر خان استنساخ شده و در سال 1093 ق وقف شده و وقف نامه را علامه مجلسی نگاشته است. 19 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

74. الاستبصار

از: شیخ الطائفه ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م: 460 ق)

نسخ زیبا: مجدالدین بن خواجه مراد شوشتری، غره شعبان 1066 ق. در حاشیه تصحیح شده است، با حواشی به نستعلیق زیبا، عناوین به شنگرف. با تملک محمد علی بن چراغعلی در 1164 ق و یادداشتی از محمد حسن بن مرتضی موسوی مبنی بر این که این نسخه در سال 1280 ق از وجه منافع ملک وقف مرحوم بهرام بیک از مزرعتین موران و طیرانچی ابتیاع و وقف شده است.380 گ، 25 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

75. مشارق أنوار الیقین

از: شیخ حافظ رضی الدین رجب بن محمد بن رجب برسی حلّی (ق 9).

آغاز: الحمد لله المتفرّد بالأزل والأبد والصلاة علی أوّل العدد وخاتم الأمد محمد وآله الذین لا یقاس بهم من الخلق أحد.

انجام افتاده: الانسان سر الخلقة ومنتهی الطبیعة وصاحب حضرة خمرت طینة آدم.

نسخ: محمد رضا بن ملا حسن بن ابراهیم نقیب هزارجریبی، ق 12. نسخ زیبا، با یادداشتی در صفحه اول به نقل از عین الحیاة آخوند مولانا محمد باقر مجلسی أدام الله فضله. 162گ، 18 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

76. شرح کتاب التوحید

از: قاضی محمد سعید بن محمد مفید قمی (ق 12).

جلد دوم کتاب است که در سال 1099ق تألیف شده است.

آغاز: الحمد لله وسلام علی عباده الذین اصطفی خصوصها محمد المصطفی وآله الأصفیاء. أما بعد فهذا هو المجلد الثانی من کتاب شرح التوحید للشیخ الفقیه القمی رضی الله عنه تصنیف العبد الضعیف الجانی المتمسک بحبل النبی والوصی محمد بن مفید الملقب بسعید الشریف القاضی القمی.

انجام: للسعود إلی ثالث الأسفار من شرح هذه الأسرار ثمّ یساعدنا علی الوصول إلی أقصی مبالغ تلک الأخبار إنّه الرؤوف البار والعزیز الغفار وملهم الأسرار.

نستعلیق: کاظم بن ملا عنایة الله ساکن قمشه، 1260 ق. عناوین به شنگرف و در بسیاری از صفحات نانوشته، 269 گ، 18 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

77. من لا یحضره الفقیه

از: شیخ صدوق ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه (م: 381 ق).

از آغاز جلد سوم أبواب القضایا والأحکام تا پایان.

نسخ، کاتب نا معلوم، وقف آقا محمد کاظم اصفهانی فرزند حاجی رحیم عطار در 1129 ق. عناوین به شنگرف. در حاشیه تصحیح شده، با بلاغی از علامه مجلسی در پایان. 267 گ، 18 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

78. الکافی

از: ثقة الإسلام ابو جعفر محمد بن یعقوب کلینی (م: 328 ق)

از باب دخول الصوفیة علی أبی عبدالله ع تا آخر فروع و پس از آن روضه کافی.

نسخ زیبا: محمد قاسم ، 8 ربیع الثانی 1061 ق. برای عمدة الأکابر، نتیجة الوزراء میرزا محمد تقی. دارای سرلوح زیبا، مجدول. با حواشی نستعلیق زیبا. نسخه را حاجی محمد حسن وصایتاً از برادرش حاجی علی عسکر در 1260 ق وقف کرده است. فهرست مطالب در 11 برگ در آغاز آمده است. 442 گ، 29 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

79. تحفة الاخیار الملتقط من آثار الائمة الاطهار

از: حجة الإسلام سید محمد باقر بن محمد نقی موسوی شفتی (م: 1260 ق).

اثری ارزشمند در بیان نماز و احکام آن مسمّی به تحفة الأخیار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار لتنویر قلوب الأخیار مرتب بر مقدمه و چند باب و خاتمه.

نسخ بسیار زیبا، کاتب نا معلوم، با سرلوح زیبا، مجدول. عناوین به شنگرف و فهرست مطالب به شنگرف در حاشیه صفحات آمده است. با نسخه صحیح مقابله و در حاشیه تصحیح شده است. و این نسخه را ملا محمد جعفر و حاج محمد حسن  حسب الوصیه حاجی علی اصغر تاجر قهپایه در سال 1251 ق با 18 جلد دیگر بر طلاب علوم دینیه وقف کرده اند با تولیت حاجی ملا محمد خلف آقا محمد ابراهیم قهپایه. 252 گ،  28 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

80. ترجمة الخواص

از: ابو الحسن علی بن حسن زواری (ق 10).

این نسخه از آغاز قرآن کریم تا پایان سوره کهف را در بردارد.

نسخ معرب و نستعلیق زیبا: علی رضا ابن مسعود شاه جابری انصاری، 1033 ق. این نسخه را محمد رفیع بن محمد شفیع خوزانی اصفهانی با سایر کتب خود در ربیع الاول 1063 ق بر طلاب وقف کرده و تولیت آن را با خود و پدرش قرار داده است. 330 گ، 23 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

81. خلاصة المنهج

از: ملا فتح الله بن شکر الله کاشانی (م: 988 ق).

نسخ: حاجی معصوم بن حاجی ابراهیم تبریزی عباس آبادی، رجب 1039 ق. آیات به شنگرف. این نسخه را سید لطف الله حسینی در ذی الحجه 1148 ق وقف کرده است. 21 سطری.

82. مجموعه:

چند رساله از شهید ثانی شیخ زین الدین بن علی عاملی (م: 965 ق) است بدین شرح:

1. رسالة فی بیان حکم المحدث فی أثناء غسل الجنابة (10 - 2)

آغاز: مسألة: إذا أحدث المجنب فی أثناء غسل الجنابة...

2. رسالة فی طلاق الغائب (21 - 10)

آغاز: اتفق العلماء کافة علی فضلاً عن أصحابنا علی تحریم طلاق الحائض الحاضر زوجها.

3. رسالة فی الحبوة (38 - 22)

آغاز: الحمد لله الذی حبانا بدینه القویم.

4. رسالة فی تحقیق نجاسة البئر وعدمها إذا وقعت فیه النجاسة (50 - 39)

آغاز: الحمد لله... مسألة: اختلف أصحابنا رضی الله عنهم فی نجاسة البئر...

5. رسالة فی تحقیق الحکم فیما إذا تیقّن المکلّف الطهارة والحدث وشک فی السابق منهما(56 - 51)

آغاز: مسألة شریفة إذا تیقّن الطهارة والحدث وشک فی السابق منهما.

6. رسالة فی تحریم ما تحرم الزوجة منه من متروکات الزوج (70 - 56)

آغاز: اللهمّ اهدنا لما اختلف فیه من الحق بإذنک

7. أجوبة مسائل علی بن زهرة (203 - 70)

از: علامه حلّی و فخر المحقّقین.

آغاز: الحمد لله علی سوابغ نعمه التوام وصلواته علی سیدنا المبعوث إلی کافة الخاص والعام بالآیات البینات وتفاصیل الأحکام محمد المصطفی وعترته النجباء الأعلام. وبعد، فهذه مسائل نقلتها من خطّ السائل عنها وهو مولانا العم الشیخ السعید علاء الدین أبی الحسن علی بن زهرة الحسینی قدّس الله نفسه وتغمّده بالرحمة والرضوان، ومن خطّ المجیب عنها وهما سیدنا ومولانا الشیخ الإمام العلامة إمام المجتهدین قدوة المسلمین وعمدة المؤمنین أفضل المتأخرین وأکمل المحققین مکمّل علوم المتقدّمین وارث علوم الأنبیاء والمرسلین خلیفة أمیر المؤمنین سید أهل الشام والعراق شیخ مشایخ المسلمین علی الإطلاق جمال الملة والحقّ والدین أبی منصور الحسن بن سیدنا ومولانا الشیخ الإمام القدوة العلامة العلامة سدید الدین أبی المظفّر یوسف بن علی بن المطهّر الحلّی قدّس الله سرّه وولده سیدنا ومولانا الشیخ الإمام القدوة العلامة أوحد العصر وفرید الدهر بقیة السلف الکرام عمدة العلماء الأعلام، خاتمة المجتهدین، أفضل فضلاء العالم، خلاصة نوع بنی آدم، فخر الملة والحقّ والدین أبو طالب محمد، أدام الله تعالی أیامه… فمن المسائل ما أجاب عنها کلّ واحد من الشیخین معاً ومنها ما أجاب عنها أحدهما منفرداً.

نسخ، کاتب نا معلوم، احمد بن عبد العالی میسی عاملی مسائل ابن زهره را مقابله و تصحیح کرده است.  203 گ، 20 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

83. گوهر مراد

از: ملا عبد الرزاق بن علی بن حسین فیاض لاهیجی (م: 1051 ق).

نسخ: محمد مؤمن بن محمد حسین شهیر به میرزا بابای آشتیانی، 7 رجب 1244 ق. شکسته نستعلیق، عناوین به شنگرف، در حاشیه تصحیح شده است. 192 گ، 19 سطری. (کتابخانه سید محمد احمدآبادی)

84. الکافی

از: ثقة الإسلام ابو جعفر محمد بن یعقوب کلینی (م: 328 ق)

این نسخه از کتاب النکاح تا پایان روضه کافی است.

نسخ: محمد علی بن مهر علی جزی برخوار، 1046 ق. در مکّه مکرّمه در شدّت قحط و غلا و انعدام قوت در مکه. کاتب این نسخه را با جلد اول آن که اصول است و کتب عبادات تا حج که هر دو به خط او بوده با جمیع کتبش که به 150 جلد رسیده وقف بر اولاد ذکور خود محمد باقر و محمد صفی نموده است. در پایان، جدول احوالات چهارده معصوم در دو صفحه به سال 1053 ق کتابت شده است. عناوین به شنگرف. با حواشی به خط نستعلیق. قطع رحلی، 309 گ،30 سطری. (کتابخانه مدرسه جده کوچک)

85. رشحات سمائی در احوال شیخ بهائی

از: محمد علی بن زین العابدین معلّم حبیب آبادی (م: 1396 ق).

شرح حال محققانه شیخ بهائی است در مقدمه و سیزده فصل. پس از آن در خاتمه کتاب شرح حال میرزا سلیمان خان رکن الملک نایب الحکومه اصفهان که جامع عباسی شیخ بهائی را به چاپ رسانده و آیات عظامی که حاشیه آنان در چاپ مزبور چاپ شده که عبارتند از: شیخ محمد تقی آقا نجفی، سید اسماعیل صدر و آقا سید محمد کاظم یزدی صاحب عروة الوثقی. شرح حال مؤلف نیز در آغاز کتاب در پنج صفحه آمده است. این کتاب در اصل بنا بوده که با جامع عباسی چاپ شود.

در پایان کتاب چند تقریظ بر آن بدین شرح آمده است:

1. تقریظ و اجازه آیة الله حاج میرزا محمد رضا کلباسی، 1337 ق.

2. تقریظ آقا شیخ اسد الله بن محمود گلپایگانی، 1337 ق.

3. تقریظ و اجازه حاج میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی صاحب مکیال المکارم، 1338 ق.

4. قصیده میرزا رجاء زفره ای در تقریظ و تاریخ کتاب.

5. قصیده مؤلف در تاریخ تألیف کتاب که بیت پایانی آن چنین است:

خواستم تاریخش از جمعی که در یکجا همه

سر یکی ناگه درآورد و به تاریخش سرود:‌

        سر به هم آورده بودیم همچو چرخ آسیاب

جمله احوال بهائی درج شد در این کتاب 1332

آغاز: الحمد لله الذی نوّر قلوبنا ببهاء دین الإسلام وشرح صدورنا بشرح أحوال العلماء الأعلام. و بعد چنین گوید روسیاه درگاه یزدانی و شرمسار دربار ربّانی أقلّ المعلّمین محمد علی ابن مرحوم ملا زین العابدین معلم حبیب آبادی برخواری اصفهانی... که این کتابی است نامیده شده به رشحات السمائی در احوال شیخ بهائی که آن را تألیف کردم برای نسخه ای از کتاب جامع عباسی آن بزرگوار که چاپ رکن الملک بود... و آن مبنی است بر مقدمه و سیزده فصل و خاتمه.

نسخ: مؤلف، 8 شعبان 1335 ق. دی ماه 1286 ش. 90 گ، 34 سطری. (کتابخانه علامه روضاتی)

86. امالی در احوال علماء

از: محمد علی بن زین العابدین معلّم حبیب آبادی (م: 1396 ق).

مجموعه ای است از شرح احوال علما و شعرا و فوائد تاریخی و کتاب شناسی وغیره که در سال   1328 ق (1342 ش) آغاز به نوشتن آن شده است. برخی از عناوین مهم آن بدین شرح است:

1. احوال میرزا اشتها شاعر، 2. احوالات حاجی میرزا عبدالغفار خان نجم الدوله، 3. حکایت امام جمعه های اصفهان، 4. احوالات شیخ مرتضی انصاری، 5. احوالات شیخ مرتضی ریزی، 6. شرح حالات آقانجفی اصفهانی، 7. احوالات حاج میرزا رضا کرباسی کما سمعت من لسانه المبارک، 8. اجازه شیخ احمد احسائی به حاج محمد ابراهیم کلباسی، 9. ترجمه شیخ محمد رضا جرقویه ای به قلم سید احمد روضاتی، 10. شرح حال میرزا رجاء زفره ای به خط خودش، 11. صورت اجازه سید ابوالقاسم دهکردی به حاج میرزا محمد تقی یزدآبادی، 12. شرح احوال آقا سید ابوالقاسم دهکردی به خط خودش، 13. احوال آقا میرزا عبدالرحیم کلباسی از زبان خودشان، 14. اجازه حاج میرزا ابوالهدی کلباسی به شیخ عبدالحسین گروسی، 15. شرح حال وحید دستگردی از خط خودش، 16. شرح حال علمای سلسله نحوی های هرند، 17. شرح حال میرزا محمد حسین همدانی به نقل از ندیم الملک، 18. شرح حال حاج میرزا محمد تقی یزدآبادی، 19. اعقاب میرزا علاء الدین گلستانه، 20. شرح حال آخوند ملا محمد حسین پشارکی به نقل از خود او، 21. شرح حال میرزا علی محمد اژیه ای، 22. شرح حال حاجی مفاخر الدوله سید میرزا مهدی خان نبوی از زبان خود وی، 23. صورت اجازه آقا سید حسن صدر به آقا شیخ محمد رضا نجفی، 24. شرح احوال دویست نفر از علمای اصفهان به نقل از معجم البلدان و معجم الأدباء یاقوت حموی، 25. احوالات شیخ عبدالحسین محلاتی به نقل از دیباچه مغتنم الدرر ومنتخب الغرر، 26. شرح احوال میرزا احمد عرفان از زبان خودش، 27. شرح حال سادات لقمانی های اصفهان، 28. احوال حاج میرزا بدیع درب امامی به نقل از فرزندش حاج میرزا فتح الله، 29. شرحی از سادات حسینی محله شهشهان اصفهان و امامزاده معروف آن، 30. نسب نامه سادات دهکردی ها و میردامادی های سده، 31. صورت اجازه آقا سید ابوالقاسم دهکردی به میر محمد مهدی امام جمعه، 1347 ق. 32. صورت اجازه آخوند ملا محمد حسین فشارکی به همو در 1348 ق. 33. صورت اجازه سردار کابلی به آقا صدرالدین کلباسی،1371 ق. 34. اجازه مؤلف به سید عباس کاشانی،1383 ق. 35. اجازه مؤلف به شیخ میرزا محمد باقر ساعدی مشهدی، 1383 ق. 36. اجازه مؤلف به سید محمد علی روضاتی، 1385 ق.

نسخ: مؤلف، 226 ص، سطور مختلف. (کتابخانه علامه روضاتی)

87. عرش سماء التوفیق

از: سید محمد عبدالحسیب بن احمد بن زین العابدین علوی عاملی (م: 1121 ق).

تفسیر فارسی بسیار مفصّلی است با عبارات منشیانه مرسوم عصر صفوی که به شاه سلیمان تقدیم شده است. این نسخه شامل تفسیر سوره حمد و بقره است.

آغاز: زینت طلعت عنوان تفسیر و بیان هر مقام به عقود جواهر ثناء حضرت ملک علامست... وبعد چنین گوید خادم دین مبین سید اصفیا و متمسّک به حبل المتین ملّت بیضا... که به مقتضای مضمون صدق مقرون و فحوای مدلول لازم القبول: العبد یدبّر والله یقدّر، حسب الاقتضای ارقام اقلام تقدیرات منشی دیوان قضا و قدر، و تصویرات مصوّر نگارخانه ابداع افلاک و عناصر مشخص خاطر... رخت عزیمت به صوب بحر تنزیل و عمّان قرآن کشیده، زمانی به نظاره فضای دلگشای مامن محکمات مشغول گشته، به استشمام نسیم عنبر شمیم معارف و دقایق، ابتهاج و انبساط می نمود.

انجام: غفرانک ربّنا وإلیک المصیر... و حضرت رسول به استدعاء جبرئیل به معرض مناجات کلمات سابقه درآمد.

نسخ بسیار زیبا، کاتب نامعلوم، ق 12. 916 ص، 29 سطری.

88. نجاة المؤمنین

از: ملا حسینعلی بن نوروز علی تویسرکانی اصفهانی (م: 1286 ق)

آغاز: الحمد لله... امّا بعد، چنین گوید اقلّ خلق الله حسینعلی التویسركانی كه این مختصری است در اصول دین و بیان اعتقادات لازمه و معارف حقّه در معرفت اخلاق حسنه و صفات جمیله و اوصاف ذمیمه و رزائل دنیه، و در تشخیص معاصی و تفرقه مابن  صغائر و كبائر. و تألیف نمودم این رساله را از برای فرزندی قرّة العینی محمّد، طوّل الله عمره و رزقه خیر الدنیا والآخرة، و جعله من العلما العاملین، بجاه خیر خلقه محمّد وآله الطیبین. امید كه خداوند عالم، آن فرزندی و سایر برادران دینیه را از این مختصر منتفع و بهره مند فرماید، و ثواب آن را در  یوم لاینفع مال ولا بنون  عاید این روسیاه گرداند، بمنّه و فضله، إنّه ذوالفضل العظیم و الجواد الكریم و الرؤف الرحیم. و مرتّب نمودم این كتاب را بر یك مقدّمه و دو مقصد و خاتمه.

انجام: علاوه بر این كه عقل نیز حكم می كند به عدم منافات، همچنانكه بعد از تأمل تام، واضح و لایح است.

نسخ زیبا، غره ذی الحجه 1278 ق. کاتب نامعلوم، نسخه را حسین موسوی بربری با نسخه صحیح مقابله و تصحیح کرده و مؤلف در آغاز صحت آن را تأیید کرده و عمل به آن را موجب برائت ذمه از تکلیف الهی دانسته است. با نشان تملک میرزا محمد باقر تویسرکانی در 1368 ق. 13 سطری. (کتابخانه دکتر سید احمد تویسرکانی)

89. إشراقات الایام لافاضات الانام

از: حاج میرزا محمد رضا بن عبد الرحیم کلباسی (م: 1383 ق).

مباحث ارزشمند در اخلاق و سیر و سلوک که در 26 اشراق مدوّن شده و حکایت از ذوق سرشار مؤلّف و مهارت او در تبنیب مسائل اخلاقی است.

آغاز: الحمد لله الّذی خلق الإنسان، وجعله أفضل أنواع الأكوان، و صّیره نسخة لما أوجده من عوالم الإمكان، و أظهر فیه عجائب قدرته القاهرة، و أبرز فیه غرائب عظمته الباهرة؛ فربط به الناسوت باللاهوت، و أودع فیه حقایق الملك و الملكوت، و خمّر طینته من الظلمات و النور، و رکّب فیه دواعی الخیر و الشرور، و عجّنه من الموادّ المتخالفة، و جمع فیه القوی و الأوصاف المتناقضة، ثمّ ندّبه إلى تهذیبها بالتقویم والتعدیل، و حثّه على تحسینها بعد ما سهّل له السبیل...  و بعد، این شكسته بسته‏اى است موسوم به إشراقات الأیام لإفاضات الأنام  به زبان قال، از این بنده‏ پر وزر و وبال، محّمد رضا الكلباسی الأشتری أبلغه الله نهایة الآمال برای شرح احوال و نیل به مقام قرب ذوالجلال. مسئول از درگاه ایزد متعال كه به او نفع بخشد به مؤلّف پر اختلال وسایر برادران را در جمیع احوال.

انجام: تمام شد آنچه اراده نموده بوده ام از نصیحت برادران ایمانی و اخلاء روحانی، و وصیت می نمایم آنها را كه چون این اشراقات را بخوانند بر خواندن آن قانع نشوند، بلكه به مقتضای آن رفتار نمایند و سلوک كنند؛ تا آن كه از قید و بند عالم طبیعت رهایی یابند، و سیر عالم ملكوت نمایند. و امیدوارم به خوانندگان و بزرگان كه این حقیر فقیر را به دعای خیری یاد نمایند.

نسخ زیبا، عبّاس بن حسین دستجردی برخواری [مصباح]، 21 شعبان 1346 ق. 82 گ، 16 سطری. (کتابخانه حاج شیخ احمد کلباسی)

90. رسالة فی حکم الفرار من الحقوق

از: سید علی بن حسین حسینی برزانی اصفهانی (م: 1369 ق).

رساله ای است فقهی و ابتکاری در بحث حکم فرار از حقوق که در کتب فقهی باب مستقلی برای آن باز نشده و مؤلف آن را از ابواب مختلف فقه جمع آوری کرده است. وی در چند موضع از آخوند خراسانی با عنوان استاد نقل قول کرده است.

آغاز: الحمد لله الذی دلّ علی ذاته بذاته النافذ أمره فی جمیع خلقه وناصیتنا بیده ولا یمکن الفرار من حکومته... أمّا بعد، فیقول الفقیر إلی الله تعالی، علی بن الحسین الحسینی البرزانی: هذه رسالة فی حکم الفرار من الحقوق، ولیس فی الفقه باب لذلک، بل أفراده متشتتة فی أبواب مختلفة، بل بعض أفراده لا ذکر له أصلا فی الکتب الفقهیة، بل مستحدثة العنوان من المتأخرین؛ کالصلح للفرار من الدین. ومن مصادیقه: ذهاب المکلف عمداً إلی مکان صار فیه فاقد الطهورین؛ للفرار من الصلاة. ومنها: إراقة الماء قبل الوقت؛ حتی لا یکلف بالوضوء بعد دخول الوقت أو بعد دخول الوقت. ومنها: شرب المرقد؛ للفرار من الصلاة. ومنها: شرب الدواء الموجب للإغماء أو الجنون؛ للفرار من الصوم والصلاة ونحوهما. ومنها: شرب المرئة دواء یدر حیضاً؛ للفرار من الصلاة والصوم فی یوم الحار ... بعض حقوق الزوج. ومنها: سفر الرجل للفرار من بعض حقوق الزوجة، أو من صوم یوم الشک، کما فی الخبر. ومنها: صلح حقّ الرجوع فی الطلاق. ومنها: عدم احتساب ماله؛ للفرار من الخمس. ومنها: عدم النظر فی طومار ماله؛ للفرار من الزکاة، أو من وجوب أزید من نصاب واحد. ومنها: عدم الاحتساب؛ للفرار من الحج. ومنها: انسداده طرق الأخبار علیه؛ لئلا یطّلع علی وجوب الخروج للجهاد. ومنها: صلح المال لأحد؛ لحرمان الورثة بعد فوته. ومنها: ردّ الوصیة؛ للفرار من تکلیف الوصیة. ومنها: توبة الزانی قبل قیام البینة علیه؛ للفرار من الحدّ. ومنها: دخول من وجب علیه الحدّ الکعبة؛ للفرار من الحدّ. ومنها: الفرار من الحفیرة؛ للفرار من الرجم لو ثبت ذنبه بالإقرار، لا بالبینة وأشباهها. ومنها: توبة اللاطی قبل قیام البینة علیه؛ للفرار من الحدّ. ومنها: التماس السارق صاحب المال بالهبة قبل الرفع إلی الإمام؛ للفرار من الحدّ. ومنها: فی باب القصاص کسابقه. وأیضاً له مصادیق اخری، ویحتمل أن تأتی فی ضمن ذکر هذه المسائل. ورتّبتها علی مقدمة وذیلها وخاتمة.

نسخ مؤلف، ق 14، 56 گ، 17 سطری. (نسخه خاندان مؤلف).

91. أصول الفقه

از: سید علی بن حسین حسینی برزانی اصفهانی (م: 1369 ق).

مباحث استصحاب، تعادل و تراجیح و قطع بر مبنای مباحث شیخ انصاری در رسائل.

نسخ: مؤلف، 1339 ق (پایان تعادل و تراجیح و قطع). در آغاز نسخه 15 صفحه تحت عنوان الکلام فی الخمس به خط مؤلف قرار دارد. 660 ص، 20 سطری. (نسخه خاندان مؤلف).

92. اجازات

اجازات اجتهاد سید علی بن حسین حسینی برزانی است بدین شرح:

1. اجازه آیة الله العظمی میرزا محمد علی شاه آبادی،

اجازه اجتهاد و روایت است در هفت صفحه به تاریخ 7 شوال 1338 ق. که در آن مشایخ خود را چنین ذکر کرده است: «أحدهم وأوحدهم: والدی العلامة، شیخ العلماء والمجتهدین ـ أفاض الله علیه شآبیب الغفران ـ عن شیخه واستاده، العبد المؤتمن، شیخ الأواخر، الشیخ محمد حسن صاحب الجواهر قدّس سرّه.

ومنهم: السید السند العماد والرکن المعتمد فی الاستناد، سید العلماء وسند الفقهاء، وحید عصره فی التألیف بل کلّ عصر، وفرید دهره فی الترصیف، ذخر الاوائل وفخر الاواخر، الامیر محمد باقر الموسوی الخوانساری قدّس سرّه صاحب روضات الجنّات. ومنهم: سید الأوائل والأواخر، علامة عصره وزمانه وفهامة دهره وأوانه، الحبر العلام والبحر الموّاج القمقام، جامع المعقول والمنقول، حاوی الفروع والاصول، أستادنا الاستناد، الامیر محمد هاشم الموسوی قدس الله تربته الزکیة».  

2. اجازه آیة الله العظمی آخوند ملا محمد حسین فشارکی

اجازه اجتهاد و روایت است در چهار صفحه به تاریخ 26 جمادی الأول 1328 ق. که در آن مشایخ خود را چنین ذکر کرده است: «شیخی وأخی، العالم الناسک السالک السدید، الفقیه الوحید فی أوانه ومن إلیه انتهت الریاسة العامة فی الاجتهاد، والتقلید منه شاع بنن الخواصّ والعوامّ واستقام، لکلّ من استفاد منه وحضر درسه فی أیام، وبلغ الاجتهاد واستجاز منه العلماء، ولم نر مثله فی ترویج الاحکام وهدایة الناس، فإنّه بنة العلماء کالبدر فی النجوم فی هذه الفضیلة، ومن میامن أنفاسه وبرکات تعلیماته بلغ جمع کثیر وجمّ غفیر رتبة الاجتهاد، واهتدی کافة أهالی اصفهان إلی أحکام شرع سید الأنام ـ صلوات الله علیه وآله ـ والآن قبره الشریف مزار عامة اهل اصفهان فی بقعة تخت فولاد؛ مولانا ومن علیه اعتمادنا الآخوند ملا محمد باقر الفشارکی؛ عن شیخه وأستاده... سید العلماء والمجتهدین ورئیس الفقهاء والمحققین، الشیخ المؤتمن والسید السند المستحسن الآقا میر سید حسن».

3. آیة الله سید محمد رضا رضوی خوانساری

اجازه اجتهاد و روایت است در چهار صفحه به تاریخ 6 جمادی الثانی 1339 ق. مجیز مشایخ خود را نام نبرده است.

4. آیة الله العظمی سید صدرالدین صدر

اجازه حسبیه و روایت است که در آن از شیخ روایتش «حجة الاسلام والمسلمین  آیة الله فی الأرضین، سیادة السید الخال الأعظم، أبی محمد السید حسن الصدر طاب ثراه» نام برده شده است.

93. مجموعه:

چند رساله فقهی است از: میرزا حبیب الله بن سید هدایة الله بن میرزا محمد باقر روضاتی:

1. رسالة فی الحبوة

آغاز: الحمد لله الذی حبانا بجوده أشرف أدیآن المرسلین وهدانا بمنّه إلی إیمان المهتدین... وبعد، فهذه رسالة شریفة فی الحبوة وهی نوع من المیراث یمنع منها ما منع منه کالقتل والکفر والرقّ إلا أنّ هذا ذاتی... علی المختار لیس من الموانع بل هی کالدین یأخذه الولد الأکبر قبل المیراث.

2.رسالة فی القرعة

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فهذه رسالة فی القرعة والبحث عنها یقع فی مقامات خمسة.

3. رسالة فی الولایات

آغاز: الحمد لله خالق النور والظلم والولی علی ولد آدم وله الثناء علی ما أنعم... وبعد فیقول العبد الآثم الجانی حبیب الله بن هدایة الله الموسوی الاصفهانی أذاقهما الله من القطوف الدوانی إن: هذه رسالة فی الولایات جعلتها تذکرة لنفسی ولمن أراد أن یتذکّر من إخوانی.

4. رسالة فی منجّزات المریض

آغاز: الحمد لله... أما بعد فیقول المذنب المحتاج إلی رحمة ربّه ابن العالم الجلیل والفاضل المتبحّر النبیل الآغا میرزا هدایة الله أدام الله وجوده حبیب الله الموسوی عفی عنه اختلف الأصحاب فی منجزات المریض وهی من عویصات المسائل وأمّهات المعاضل و لذا خطر  ببالی الفاتر أن أکتب بفهمی القاصر شیئاً فی حلّ هذه المسألة ما تشتاقه الطباع السلیمة والأفهام المستقیمة.

5. نهایة القصوی فی شرح العروة الوثقی

چند صفحه از شرحی است که مؤلف بنا داشته بر عروة الوثقی بنویسد و ظاهراً بشم از این مقدار ننوشته است. شارح در خطبه خود از 63 کتاب نام برده؛ از این رو در رساله ای مستقل به کتب مزبور  و مؤلفین آنها را در هفت صفحه بزرگ معرفی کرده است.

آغاز: الحمد لله الذی هدانا بشرایع الإسلام للعمل بآیات الأحکام وفضّلنا علی سائر الأمم بجوامع الکلم وجواهر الکلام وجعلنا من المتمسّکین بالعروة الوثقی الکافیة بوسائل الشیعة ومصباح الشریعة تبصرة لأولی الأفهام.

نسخ مؤلف، 1343 ق. (پایان رساله چهارم). 15 سطری. (نسخه خاندان مؤلف).

94. اجازات

اجازات اجتهاد و روایت میرزا حبیب الله روضاتی نواده صاحب روضات است بدین شرح:

1. اجازه آیة الله العظمی آخوند ملا محمد حسین فشارکی

اجازه اجتهاد و روایت است در پنج صفحه به تاریخ 8 جمادی الثانی 1343 ق. که در آن از شیخ خود چنین یاد کرده است: «الشیخ الجلیل والعالم النبیل الکامل النبیه المحقّق المدقّق الفقیه الوحید الفرید، شیخ العلماء العاملین والفقهاء البارعین، مرجع العلماء والمتعلمین فی الاعصار والامصار ومن علیه الاعتماد فی الإجازات والتصدیقات، البحر القمقام، علم الأعلام، رکن الإسلام، الناسک العابد العارف السدید، الشیخ زین العابدین المازندرانی». این اجازه را آیة الله سید حسین حسینی اصفهانی نیز تأیدل کرده است.

2. اجازه آیة الله العظمی میرزا محمد حسین نائینی

اجازه روایت است که پس از رؤیت برخی از رسائل تألیفی مجاز در 14 ربیع الثانی 1344 ق نگاشته شده و به درجات فضل و کمال مؤلف اشاره شده است. مجیز مشایخ خود را چنین برشمرده است: «عن الشیخین العالمین العلمین الأورعین الأطهرین، وحیدی دهرهما وفقیهی عصرهما: الحاج المیرزا حسین المیرزا خلیل الطهرانی النجفی والشیخ محمد طه نجف قدّس سرّهما».

آیة الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری نیز این اجازه را تأیید کرده و به او اجازه روایت داده است.

3. آیة الله حاج شیخ علی اکبر نهاوندی

اجازه روایت است به تاریخ 1354 ق که در آن از مشایخ خود چنین نام برده است: «آیة لله العظمی والعالم المتعبد الأوّاه الحاج الآقا المیرزا حبیب الله الرشتی الغروی... وعن السید السند والرکن المعتمد، الحائز لجمیع العلوم والفنون، والطائر بجناح فکره الصائب علی أشجار العلوم الشرعیة بتمام الغصون، السید أبوالقاسم الإشکوری الجیلانی، صاحب جواهر العقول فی شرح فرائد الأصول، وبغیة الطالب فی حاشیة المکاسب». آیة الله نهاوندی در سال 1360 ق پس از مشاهده تألیفات مرحوم روضاتی، اجتهاد وی را نیز در حاشیه اجازه فوق تأیید فرموده است.

 

آیة الله العظمی سید محمد حجّت کوه کمری نیز در حاشیه اجتهاد او را تأیید کرده است.

4. آیة الله سید حسین حسینی اصفهانی (داماد آیة الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی).

اجازه اجتهاد و روایت است به تاریخ غره ربیع الاول 1365ق. که در آن از مشایخ خود «العلمین الآیتین: المولی المیرزا محمد تقی الشیرازی وشیخ الشریعة الاصفهانی، قدس الله روحهما» یاد کرده است.

5. علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطاء.

اجازه اجتهاد و روایت است به تاریخ غرّه ربیع الاول 1365 ق.

6. اجازه روایت سید صدرالدین صدر به سید عبدالحسین بن میرزا حبیب الله روضاتی، 1372 ق.

95. اجازات

1. اجازه اجتهاد از آخوند ملا حسینعلی تویسرکانی به شاگردش آقا سید عبدالغفّار تویسرکانی در چهار صفحه. وی مجاز را با القاب فراوان ستوده و از او با عناون « الأخ العزیز والمولی الشفیق الرفیق» یاد کرده و به او اجازه داده که روایت کند از او از: «شیخی وأستادی ومن علیه فی العلوم الشرعیة استنادی واعتمادی، رئیس المحققیق، زبدة المدققین، علامة عصره، وحید دهره، التقی النقی، الشیخ محمد تقی، نوّر الله مرقده». این اجازه بدون تاریخ است.

2. اجازه روایت از آخوند تویسرکانی به آقا سید عبدالغفّار، در چهار صفحه به تاریخ محرّم 1279ق. در این اجازه با القاب عالی از مجیز نام برده و از شیخ محمد تقی صاحب هدایه به عنوان شیخ روایت یاد کرده است.

3. اجازه اجتهاد و روایت علامه میرزا محمد هاشم چهارسوقی به میرزا محمد علی تویسرکانی اصفهانی در شش صفحه، به تاریخ 1297ق. در آن از پدر خود میر زین العابدین موسوی خوانساری و استاد اعظم میر سید حسن اصفهانی مدرّس، و استادش أعلم علماء الزمان شیخ مرتضی انصاری و شیخ فقیه نبیه شیخ مهدی بن الفقیه الأعظم شیخ علی کاشف الغطاء و جمعی از تلامذة شیخ اجل افقه صاحب جواهر الکلام روایت کرده است.

4. اجازه اجتهاد و روایت علامه میرزا محمد باقر خوانساری صاحب روضات الجنّات به میرزا محمد علی تویسرکانی اصفهانی در سه صفحه، به سال 1297ق. که در آن او را «ولدنا الروحانی ومددنا الإیمانی» خوانده و در آن از پدر خود و حجة الاسلام سید محمد باقر شفتی نقل روایت کرده است.

5. اجازه اجتهاد آخوند ملا محمد باقر فشارکی به میرزا محمد علی تویسرکانی اصفهانی در پنج صفحه، به سال 1300ق.

6. اجازه اجتهاد و روایت آخوند ملا محمد حسین فشارکی به میرزا محمد باقر بن عبدالغفّار تویسرکانی در دو صفحه، به سال 1346ق. (کتابخانه دکتر سید احمد تویسرکانی)

96. اجازات

1. اجازه اجتهاد آخوند ملا محمد باقر فشارکی به میرزا عبدالرزّاق بن میرزا عبدالجواد موسوی اصفهانی (م: 1319 ق) پدر میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی (صاحب مکیال المکارم). در پنج صفحه که مجیز با تجلیل فراوان و القاب عالی به وی اجازه اجتهاد داده و تصدّی قضاء و مرافعات و رفع خصومات را برای او مجاز شمرده است.

2. اجازه میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی به شخصی که نامش در اجازه نیامده است، 1348ق.

مشایخ مجیز در این اجازه عبارتند از: 1. حاج آقا منیر الدین بروجردی از حاج شیخ محمد باقر نجفی، شیخ زین العابدین مازندرانی و میرزا حبیب الله گیلانی. 2. میرزا محمد حسن نجفی [هزارجریبی] از صاحب جواهر 3. سید ابوالقاسم دهکردی از آخوند خراسانی، محدّث نوری و میرزا محمد هاشم چهارسوقی. اجازه به خط سید محمد فقیه احمدآبادی فرزند مجیز است در شش صفحه کوچک.

3. اجازه میرزا محمد طبیب زاده اصفهانی به سید محمد فقیه احمد آبادی، فرزند صاحب مکیال، 1358ق.

در این اجازه به اشتغال مجاز به تحصیل و ارشاد و تألیف اشاره شده و از آثار او کنز المرام فی أعمال شهر الصیام و مفتاح الشرف نام برده شده است. مشایخ مجیز عبارتند از: 1. أفقه فقهاء عصره آخوند ملا محمد حسین فشارکی 2. عالم ربّانی جامع المعقول والمنقول شیخ ابوالفضل ریزی لنجانی شاگرد میرزا حبیب الله گیلانی. اجازه به خط مجیز است در پنج صفحه.

4. اجازه میرزا حسین فقیه سبزواری به سید محمد فقیه احمد آبادی، 1357ق.

مشایخ مجیز عبارتند از آیات عظام: نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و سید حسن صدر. اجازه به خط مجیز است در یک صفحه. (کتابخانه فقیه احمدآبادی).

97. مجموعه:

1. إرشاد المسلمین إلی أولاد أمیرالمؤمنین  (62 - 1)

از: سید عبدالله بن محسن ثقة الإسلام اصفهانی (م: 1382ق).

شرح حال آباء و اجداد مؤلف است که به ابو عبد الله حسین الأصغر فرزند حضرت امام  سجاد علیه السلام منتهی می گردد. سی و چهارمین فرد سلسله، میر عبدالرزّاق در سال 1132ق از سبزوار به اصفهان آمده و توطّن نموده، چنانچه قبل از آن بنی اعمام او از جمله پدر عالم بزرگ میر بهاء الدین مختاری به نائین آمده و سکونت گزیده بودند. فرزندش: آقا میر ابو صالح بن عبدالرزّاق از اجلّه سادات بوده و حاجی کلباسی در طفولیت به اتّفاق پدرش خدمت او رسیده. فرزندش: آقا میر اسمـاعیل واعظ و امام جماعت مسجد شاه اصفهان بوده، و اولاد و احفاد او سلسله بزرگی را در اصفهان تشکیل داده اند. اعلم اولاد او عالم نحریر میر محمد باقر امام جماعت مسجد شاه و مدرّس مدرسه میرزا مهدی بوده و هفت پسر داشته که همگی از علما و بزرگان عصر خود بوده اند. اوّل: میر محمد صادق واعظ و امام جماعت مسجد شاه است، و سادات میر محمد صادقی از نسل او می باشند. دوّم: حاج میر اسماعیل است که پسرش امیر علی اکبر از شاگردان حاجی کلباسی و سید شفتی بوده و مؤلّف او را در سنّ متجاوز از نود سالگی درک کرده که چشمانش نابینا بوده. نواده اش میرزا علی اصغر بن میرزا جعفر بن میر علی اکبر از شاگردان آخوند خراسانی بوده، و مؤلّف در صغر سنّ مقداری از سطوح فقه و اصول را نزد او خوانده است. سوم: میر علی نقی بن میر محمد باقر است، جدّ آیة الله سید عبدالحسین طیب. هفتم: میر سید علی بن میر محمد باقر از شاگردان آقا محمد بیدآبادی بوده، اولاد او از مفاخر شیعه بوده اند: 1. علامه محقّق آقا میر سید حسن مدرّس از تلامذه حاجی کلباسی و شریف العلماء مازندرانی و صاحب جواهر، که فرزندانش: امیر سید علی از شاگردان شیخ انصاری، و امیر محمد تقی از شاگردان شیخ هادی تهرانی و میرزای شیرازی بوده اند. 2. میر محمد حسین بن میر سید علی، که به اتفاق برادر خود نزد شریف العلماء و صاحب جواهر تحصیل کرده و از علمای بزرگ اصفهان بوده است. 3. میر محمد باقر بن میر سید علی که معروف به زهد و عبادت بوده، و فرزندش آقا سید محسن (پدر مؤلّف) از شاگردان شیخ انصاری و فاضل اردکانی و دیگران بوده و شرحی بر منظومه بحر العلوم نوشته است. مؤلّف در خاتمه شرح حال خود را نگاشته و وصیت نامه مفصّل خود را آورده است. تاریخ تألیف 1345 ق.

آغاز: نسیم عطرسای حمد و ثنای واجب الوجودی را سزاست که شجره نبوّت را به باران رحمت خویش تربیت فرموده و اغصان پر ثمر ولایت را بر سر موجودات سایه فکن نموده... وبعد، چنین گوید گناهکار سیه روزگار عبد الله بن محسن بن باقر بن علی بن باقر بن میر اسماعیل بن میر ابوصالح بن میر عبدالرزّاق بن سید محمد بن میر ابوالمعالی...

2. اجازة الحدیث (79 - 63)

اجازه روایی مفصلی است که سید عبدالله ثقة الاسلام در ماه محرّم 1373 ق. برای فرزند خود سید محمد کاظم مدرّس صادقی نگاشته و در آن تصریح به اجتهاد وی کرده و از هشت نفر از مشایخ خود نام برده است: 1. حاج میرزا حسین خلیلی طهرانی 2. سید مرتضی كشمیری 3. آخوند خراسانی 4. سید محمد كاظم یزدی 5. شیخ الشریعة اصفهانی 6. محدّث نوری 7. شیخ لطف الله مازندرانی 8. علامه میرزا محمد هاشم چهارسوقی.

نسخ: سید مصلح الدین مهدوی اصفهانی، 1382 ق. 40 گ، 19 سطری. (کتابخانه مهدوی)

98. احکام مواریث

از: ملا علی اکبر بن محمد باقر اژه ای اصفهانی (م: 1232 ق).

آغاز: این رساله ای است در بیان احکام مواریث به جهت آسانی بر اطلاع احوال و اقسام و سهام وراث مشتمل است بر مقدمه و چند فصل. امّا مقدّمه، بدان که استحقاق ارث بردن به یکی از دو چیز می باشد یا نسب است یا سبب است.

انجام: و به شفاعت سید ثقلین بهره مند گرداند برادران دینی را بمحمد وآله. وقد فرغ من تسوید هذه النسخة الشریفة المیمونة من مؤلفات الفاضل الکامل المحقّق المدقّق جامع الفروع والأصول، حاوی المعقول والمنقول، الموفّق بتوفیقات الله الملک المنّان، المؤید بتأییدات الربّ المستعان، الحبر المعظّم والنحریر المکرّم والصاحب المحترم، أستاد الأعظم، المقرّب إلی الله الأکبر مولانا ملا علی اکبر سلّمه الله تعالی فی الدارین بحق الحیدر والصفدر.

نسخ: ابوتراب بن ابوالقاسم حسینی نطنزی، 1222 ق. با حواشی منه دام ظلّه العالی به نستعلیق زیبا. 138 گ، 17 سطری.

99. منبع الحیاة

از: آقا محمد بن حاج محمد ابراهیم کلباسی (م: 1292 ق)

کتاب بسیار مفصّلی است که به انگیزه جمع عبارات علمای علم اصول نگاشته شده و به دستور پدرش حاجی کلباسی عین عبارات علمای متقدم و متأخر را در هر مسأله اصولی از کتب آنان نقل کرده است. این کتاب به نوشته علامه گزی پانزده جلد است  و این نسخه جلد هفتم در مسائل تخصیص است.

برخی از منابع این کتاب عبارتند از: الذریعة، غنیة، معارج، نهایة، منیة، الجمع بن  الشرحین، غایة المأمول، عمدة الوصول، شرح فاضل مازندرانی، الوافی، قوانین، اشارات، المحصول، الأحکام، المختصر، شرح قطب شیرازی، شرح عضدی، تعلیقات ابهری، شرح الشرح، تعلیقات سلطان، تعلیقات فاضل باغنوی، النقود والردود، المنهاج، المرعاج، شرح العبری، نهایة السؤال، شرح سید صدرالدین، حجة الإسلام، نقد الأصول، الوافیة، المستصفی.

نسخ: محمد علی بن محمد قاسم، 1241 ق. مجدول و دارای سرلوح زیبا، این نسخه در سال 1246 ق بر فقهای امامیه وقف شده و تولیت آن با سمــاء عالم علم نبی و مهبط فیوضات انوارغیبی، مرآت عین حق و یقین و نبراس ضیاء شمــس ملت دین، جامع جوامع فضایل و حایز سبق فضایل اماثل، کهف العلماء الألباب، محیی السنة والکتاب، نبیه الزمان وفقیه الدوران، سمـی الخلیل، الفخیم الجلیل، الأکمل الأوحد النبیل، علامة المحققین وخاتمة المجتهدین، کهف الحاج والمعتمرین، حاج الحرمین الشریفین، الحاج محمد ابراهیم [کلباسی] نهاده شده است. 704گ، 30 سطری. (کتابخانه خاندان کلباسی)

100. رسالة فی تقلید المیت

از: حاج محمد ابراهیم بن محمد حسن کلباسی (م: 1260 ق).

آغاز: الحمد لله الذی أحیا الحق بالإسلام وأمات الباطل وقواعده بخیر الأنام... وبعد إنّی لما وفّقت لشوارع الهدایة فی شرح الکفایة ووصلت إلی قول مصنّفه العلامة: ولا یکفی تقلید الأموات، فشرحته علی ما یقتضیه الأوقات، أحببت أن أفصّل الکلام وأحقّقه علی ما یناسب المقام، وأجعله رسالة للاعتبار؛ لینظر فیه ویستبصر منه أولو الأبصار. فشرعت فیه معترفاً بالقصور، ورتّبته علی مقدّمة ومصباحین وخاتمة.

انجام: وهو لزوم التکلیف بما لا یطاق یظهر جوابها ممّا مرّ. فلیکن هذا آخر ما أردنا أیراده...

نسخ، کاتب نا معلوم، 1252ق. در خانه سرکار شریعتمدار حاجی از برای سرکار شریعتمدار آقا خند ملا محمد شفیع بن محمد اسحاق، 117 گ، 18 سطری. (کتابخانه خاندان کلباسی)

101. اجازة الحدیث

اجازه مفصّل و بسیار ارزشمند علامه شیخ ابوالمجد محمد رضا نجفی است به صدیق گرامی خود آیة الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی که در ربیع الأول 1344ق. در اصفهان نگاشته شده است.

بخشی از مقدمه این اجازه را نقل می کنیم:

أمّا بعد، فقد تکرّر صدور الأمر من سدة الشیخ المولی الإمام، علامة العلماء الأعلام ومربی الفقهاء الکرام، مفتی الشیعة فی الحرام والحلال، ومختلفهم الذی إلیه الحطّ والترحال، بقیة الأسلاف الماضین الصالحین، وثمال العلماء الباقین، کافل أیتام الأئمة وحامل علوم أهل بیت العصمة، کعبة العلم والتحقیق الذی یحجّ إلیه من کلّ فج عمیق، الحاج الشیخ عبدالکریم الیزدی الحائری عمّر الله بدوام عمره دوارس مدارس علوم الدین، وأحیا بطول حیاته معالم آثار الأئمة المعصومین، بکتابة إجازة له یتصل بها سنده إلی الأئمة الهداة، وینتظم درة وجوده فی سلک الرواة؛ وکان یثبطنی عنها علمی بعلوّ قدره، ویحثّنی علیها معرفتی بلزوم امتثال أمره؛ فلم أزل بنم إحجام وإقدام، أسوّفها من عام إلی عام، حتی تفألت بالمصحف الکریم؛ فظهر لی منه الحثّ الشدید علی الفعل، وعلی الترک الوعید بالعذاب الألیم. ولذلک بادرتُ إلی نقل روایة شریفة بإحدی طرقی العالیة، وعدلتُ عن النهج المعروف؛ إجلالاً لرتبته السامیة، ثمّ أجزت له أن یروی عنّی بها وبسائر طرقی الکثیرة جمیع ما صحّ لی روایته، واتّضحت طرقه، وجعلتها إجازة شاملة عامة یروی بها ما أرویه عن الخاصة والعامة. حدّثنی الشیخ العالم العابد الورع الزاهد الثقة الثبت، مقتدی الشیعة فی علوم الشریعة لا سیما الحدیث، ومَن لم یر طرف الدهر مثله فی القدیم والحدیث، الآمیرزا حسین النوری نوّر الله ثراه، وأحسن فی غرف الجنان قراه، فی الحائر ممّا یلی الرأس الشریف.... ولیرو أدام الله فضله، وکثر فی العلماء (وأنّی له المثیل!) مثله، عن شیخی وأستاذی العلامة، الجامع بنّ أشتات الفضائل، وأشبه الأواخر بالأوائل، الحاوی لمعقول العلم ومنقوله، وناقد علمی الفقه وأصوله، الذی قرن بنذ الشریفین: الروایة والدرایة، فبلغ فیهما النهایة، المحقق الثالث والفاضل الثانی، الشیخ فتح الله النمازی الاصفهانی، الملقّب بشیخ الشریعة، المعروف بشریعت، قدّس الله تربته، وأعلی فی الجنان رتبته.

آغاز: الحمد لله الذی ملأ دفاتر الممکنات شواهد وجوب وجوده، وأخبرت آحاد الموجودات بتواتر نعمه وجوده، و روت مرسلات الفطر حدیث فضله العمیم، وحدث مدبج الروض بأخبار کرمه مرفوعاً إلی علیل النسیم. نحمده علی مستفیض آلائه وتواتر نعمائه.

انجام: وأرجو أن لا یضنّ علی بأعظم حقوق الإخاء، أعنی صالح الدعاء؛ کما لا أنساه، إن‌شاء الله. وأسأل الله لی وله ولجمیع المؤمنین حسن الخاتمة. کتبه العبد الفقیر إلیه تعالی أبوالمجد محمد الرضا آل العلامة الثانی الشیخ محمد تقی الاصبهانی...

نسخ: شیخ ابو المجد محمد رضا نجفی، 1344 ق.

102. غنیة الادیب

از: شیخ محمد علی مدرّس فتحی دزفولی (م: 1358 ق)

مختصر جلد اول کتاب مغنی اللبیب است با تقدیم و تأخیر مطالب و برخی اضافات.

آغاز: حمد الله علی نعمائه وشکر الله علی آلائه... وبعد، فلمّا کان الباب الأول من مغنی اللبیب مرغوباً لاشتماله علی مطالب نفیسة من اللغة والنحو ولکن لاحتوائه علی الحشو والزوائد قصروا عن إفادته واستفادته مع تضییع العمر صرفت زماناً فی اختصاره وکم قدّمت ما أخّر وأخّرت ما قدّم مع إضافة بعض الکلمات منّا وسمّیته بغنیة الأدیب مختصر مغنی اللبیب.

انجام: تمّ الباب الأوّل مختصراً من مغنی اللبیب بید مختصره الأقلّ محمد علی فتحی...

نستعلیق مؤلّف، ربیع الأول 1305 ق. 83 گ، 17 سطری. (کتابخانه فرزند مؤلف).

103. التعلیقة علی غنیة الادیب

از: شیخ محمد علی مدرّس فتحی دزفولی (م: 1358 ق)

آغاز: حمد الله علی إنعامه والصلاة علی النبی وآله. هذه تعلیقة علی غنیة الأدیب مختصر مغنی اللبیب لمختصره فعرضت فیها لما لم یتعرّض له أحد قبلی وجانبت فیها التطویل والإطناب.

نستعلیق مؤلف، 31 گ، 17 سطری. (کتابخانه فرزند مؤلف).

104. غنیة الادیب وتعلیقته

از: شیخ محمد علی مدرّس فتحی دزفولی (م: 1358 ق)

نسخ زیبا، محمد جواد مدرّس فتحی، فرزند مؤلّف، 321 ص، 13 سطری. (کتابخانه فرزند مؤلف).

105. مجموعه:

1. شرح العوامل المائة  (55 - 1)

از: ملا محسن بن محمد طاهر قزوینی طالقانی (ق 12).

2. الشرح المفید  (169 - 56)

از: محمد بن حاجی محمد استرآبادی (ق 12)

شرحی است مزجی بر عوامل ملا محسن که در جمادی الأولی 1120 ق نگاشته شده است.

آغاز: أحمدک اللهمّ علی نعمائک المنادیة لمن رفع یدیه وفتح عینیه لانخفاضها علیه وعلی آلائک الموصولة إلی من کسر نفسه ونصب علی رجلیه لجزم صلیتها إلیه.

انجام: فإنّ علام الغیوب یحبّ ستر العیوب. وفرغت من شرح هذه الرسالة المنسوبة إلی العالم الربّانی مولانا محمد محسن الطالقانی...

نسخ زیبا، محمد حسن اشتهاردی، 10 شوال 1219 ق. (کتاب اول) نصر الله بن حاجی میرزا علی اکبر، رجب 1260 ق. (کتاب دوم). عناوین به شنگرف. 22 گ، 7 سطری(کتاب اول)  13سطری.

106. شرح الفیه ابن مالک

از: محمد علی بن مولانا آقا بابا سرکانی (ق 11)

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، بر ضمایر صافیه اصحاب سخن و ابصار ثاقبه ارباب حکم پوشیده نیست که اساس علوم دینیه علم صرف و نحو است.

انجام: تا کتاب او واسطه بنآ الحمدین باشد. وقد تمّ والحمد لله ربّ العالمین.

نستعلیق: رحیم بن ایمانی محمد، ربیع الأول 1095ق. اشعار الفیه با نسخ معرب زیبا نگاشته شده و با خط شنگرف بر فراز آن مشخص شده است. با تملک عبدالعلی بن محمد تقی. 150گ،14 سطری.

107. مجموعه:

1. سبیکة من ذهب (51 - 1)

الفیة فی المعانی والبیان.

از: سید محمد بن ابراهیم موسوی (ق 14)

آغاز:

الحمد لله العلی الأعظم

الغافر العافی عن الجرائم

...وبعد راجی رحمة الرحیم

المنتمی للسید الکریم

یقول هذا لؤلؤ رطیب

حبیب من لیس له حبیب

نظمته لبعض أهل الأدب

        الواهب الفرد الغنی الأکرم

القادر المعبود فی العوالم

محمد هو ابن ابراهیم

الکاظم الحریّ بالتکریم

تلخیص ما لخّصه الخطیب

غایة ما یأمله الأریب

سمّـیته سبیکة من ذهب

انجام:

 ثمّ الذی نظمته قد اهتدی

سبیکة من ذهب لهی غدا

سلامه علی النبی أحمدا

وصحبه أفضل من به اقتدی

        فکری بعون الله واهب الندی

تاریخها فالحمد للذی هدی

وآله الغرّ أئمة الهدی

ما الشمس أشرقت وکوکب بدا

2. صحیفة الرضا علیه السلام (72 - 53)

از: ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م: 548 ق).

آغاز: حمداً لواهب العقول وملهم کلّ عقول... أخبرنا الشیخ الإمام الأجل العالم الرئیس الرشید أمین الدین ثقة الإسلام أمین الرؤساء أبو علی الفضل بن الحسن الطبرسی.

انجام: فینظرون إلی الله تعالی بکرة وعشیاً.

3. تعلیم المتعلّم (96 - 72)

از: عبدالرحمان بن شرف الدین کابی

شرحی است بر قصیده طنطرانی: «یا خلیّ البال قد بلبلت بالبلبال بال».

آغاز: الحمد لله علی تواتر آلائه السابقة وأشکره علی جمیل نعمائه المتلاحقة... وبعد فیقول العبد الفقیر... لمّا رأیت قلوب الطلاب من محصّل أبناء زماننا راغباً بهذا المختصر أردت أن أشرحه شرحاً حاویاً لفوائده... وسمّیته تعلیم المتعلّم لکونه تعلیماً لجلّ ألفاظه وشرح معانیه.

انجام: وأیضاً یعمل فی حال المتقدّمة علی الأصحّ وغمراء صفتها وکذلک الجملة والله أعلم بالصواب... تمّ وقت الظهر... سنة تسع بعد الألف من الهجرة النبویة...

نسخ: میرزا عبدالحسین، 7 جمادی الثانی 1315 ق. (کتاب اول) 1314 ق. (کتاب دوم) با یادداشتی از فخرالدین ابن المحقق المجتهد الفقیه العالم النبیل الشریف آقا محمد مهدی بن حجة الإسلام آقای آخوند ملا محمد باقر فشارکی اصفهانی در 1315 ق که الفیه بیان نسخه او کم یاب و عزیز الوجود بود و حقیر به زحمت زیاد پیدا کردم و رفیق صدیق سلالة السادات مرقوم نمود. 98گ، سطور مختلف. (کتابخانه فشارکی)

108. مجموعه:

1. تلخیص طبقات فحول الشعراء

از: سید روح الله موسوی کشفی (م: 1341 ش).

تلخیص طبقات محمد بن مسلم جمحی (م: 231 ق) است که با شرح محمود محمد شاکر در بیروت به چاپ رسیده است.

2. تلخیص الاغانی

از: سید روح الله موسوی کشفی (م: 1341 ش).

تلخیص مجلدات بیست و یک گانه الأغانی ابوالفرج اصفهانی است که سید کشفی در ماه شعبان 1382 ق آن را به اتمام رسانده است.

نستعلیق زیبا، سید روح الله کشفی، 1341 ش. اصفهان، قطع رحلی، 444ص، 36 سطری. (کتابخانه جناب آقای سید مهدی کشفی، فرزند کاتب).

109. مجموعه:

1. شرح آداب المناظرة

از: ؟

آغاز: لک الحمد جعل الله تعالی مخاطباً تنبیهاً علی القرب ولأنّ اللایق بحال الحامد أنّ ملاحظة المحمود أولاً حاضراً أو مشهوداً.

انجام: اعلم أنّ الحواشی المنسوبة إلی المحقق الشریف قدّس سرّه لهذه الرسالة لما حفظتها فی نسخ متعدّدة وجدت بعضها سقیماً ولم یبق اعتماد علیها لم ألتزم نقلها...

2. حاشیة المواقف

از: جلال الدین محمد بن اسعد دوانی (م: 908 ق)

آغاز: یا من وقف فی حواشی مواقف جلاله عقول الأجلّة الأعلام... وبعد فهذا نبذ من الکلام علی تعریف علم الکلام کنّا نقرّره أثناء مدارسة شرح المواقف لسیدنا وشیخنا سید المحققین وسند المدقّقین المستغنی کالشمس عن الترصیف والتعریف المشهور فی أصقاع بلدان العالم بلقبه الشریف.

انجام: فإنّ الأمّی متهیؤ للکتابة لکنه لیس قادراً علیها.

3. ترجمه اثنی عشریه صلاتیه

از: محمد مؤمن اصفهانی (ق 11)

آغاز: الحمد لله الذی نوّر قلوب المؤمنین ببهاء الدین سید المرسلین... ستایش معرّا از ملابس حدّ و قیاس و ثنایش مبرّا از اساس قیاس مر سخن شناس عتبه کبریا هرآینه که جلایل ذات او از تضالیل انزاه منزّه و از تماثیل اشباه مقدّس است... امّا بعد، ناقد این کنوز و راقح این رموز فقیر حقیر التقصیر محمد مؤمن اصفهانی ربّ یسّر علیّ کلّ عسیر به عرض سالکان ملّت اظهر و طالبان ائمه اثنی عشر می رساند که بعضی از اعزّه استدعا نمودند که ترجمه بنویسم بر رساله شریفه مشهور به اثنی عشریه که درّیست از بحر افادات شیخ المحققین قدوة المدققین سلطان العارفین برهان المباهلین أکمل المتبحّرین مجموعه کمالات انسانی مرآت تجلیات ربّانی چهره گشای جمال حقایق و معانی مبین دقایق رموز آسمانی

کامل الذاتی که ذات کاملش دارد فراغ

        همچو عقل اوّل از نقص کمال

منظر الذی کشف قناع الامتناع من وجوه مخدّرات الحقایق والفهوم، وحلّ بمفتاحه علوم مقفلات الدقایق والعلوم مروّج مذهب اثنا عشر ضیاء الإسلام والمسلمین، بهاء الملة والدنیا والدین، العلامة النحریر المؤید شیخ بهاء الدین محمد العاملی عامله الله بلطفه الخفی أبّد الله إفاداته بالنبی وآله تا جمعی که از عربی عاریند از عبارات رابعه کأنّها کوکب درّی یوقد من شجرة مبارک حظّی وافی و نصیبی کافی حاصل کرد.

انجام: أنت علام الغیوب. بعد از آن فرمودند که این دعا از جمله مکشفات و مخفیاتست.

4. رسالة فی آداب البحث

از: ؟

آغاز: الحمد لمن لا مانع لحکمه ولا ناقض لقضائه... فهذه زبدة مقنعة وجملة نافعة فی آداب البحث والمناظرة کتبها لالتماس بعض الأعزّة من السادة الأجلة علی البدیهة والارتجال لما کان الملتمس علی جناح السفر... بدان وفّقک الله تعالی... که بحث از روی لغت تفتیش و جستجو نمودن است.

انجام: بلکه به وضع ثانی مقترن است.

5. الاثنی عشریة فی الصلاة الیومیة

از: شیخ بهاء الدین محمد عاملی (م: 1030 ق).

آغاز: الحمد لله الذی وفّقنا للاهتداء بشریعة أشرف المرسلین.

نسخ: عماد الاسلام بن حجة الاسلام عفاری مشتهر به شاه ملا عفاری، 909ق. (کتاب دوم) محمد شریف بن عبدالصمد، 1018 ق. به حسب اشاره مخدومی امیدگاهی ولی النعمتی میر محمد هاشما (کتاب سوم) حسین کلاجا اصل، 1014ق. قطع جیبی، سطور مختلف. (نسخه شخصی نگارنده)

110. مجموعه:

1. رسالة فی تسلیم النافلة

از: ملا علی اکبر بن محمد باقر اژه ای (م: 1232 ق).

مؤلف در این اثر، بر این نظر پای می فشارد که در نماز نافله فقط باید سلام سوم، یعنی السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته را گفت، و گفتن دو سلام اول جایز نیست. حجة الإسلام سید محمد باقر شفتی نظر او را با نگاشتن رساله ای رد نموده، و وی مجدداً رساله ای در اثبات نظر خویش نگاشت و سید نیز دوباره رساله مفصلی در جواب او تصنیف نمود.

آغاز: سألنی رجل عن التسلیم فی النافلة هل هو مقصور علی التسلیم الأخیر؟... قلت فی جوابه: الظاهر بحسب ما وجدته هو الاكتفاء بالسلام الأخیر، اذ العبادات توقیفیة، وما وقفنا فی احادیث آل الرسول صلوات الله علیهم ولا فی فتاوی علمائنا من الأخباریین والفقهاء الأصولیین فتوی صریحاً فی ذلك.

ثمّ بلغ ذالك إلی بعض أماثل السادات، زاده الله شرفاً وعزّاً وتوفیقاً؛ فتعجّب من ذلك وقال: هذا منه غریب. وبعد ان بلغ إلی استغرابه وتعجّبه، راجعت الكتب، فما وجدت فیها غیر ما وجدته سابقاً. ثم سمـعت موافقة بعض إخوانی وخلاّنی له فی ذالك، فأردت أن أذكر فی صفحات وأوراق وأرسله الیه لینظر فیه؛ فامّا ان یمنّ علی الضعیف بالقبول، أو یردّ علی ببیان الخطأ وكشف الإبهام ورفع الشبهه بإظهار الحقّ والصواب؛ إذ المعصوم من عصمه الله، وفوق كلّ ذی علم علیم.

مؤلف در حاشیه بعض أماثل السادات را چنین معنی کرده: «هو السید الجلیل الجمیل العلامة النبیل الفهامة المدقق المحقق البارع الکامل سمیّ خامس أجداده المعصومین مولانا السید محمد باقر أدام الله ظلّه العالی». وی همچنین درباره بعض إخوانی وخلانی می نویسد: «هو أخی وخلیلی وشفیقی المولی العالم العامل المدقق الفاضل الکامل سمیّ إبراهیم الخلیل زاده الله فضلاً وتوفیقاً وأدام الله تعالی ظلّه العالی».

2. اجازات

اجازات اجتهادی عالم ربّانی میرزا علی محمد بن محمد علی بن ملا عبد الله بن ملا علی اکبر اژه ای است از اعلام نجف اشرف بدین شرح:

1. اجازه آقا سید حسین ترک، بدون تاریخ، دو صفحه.

2. اجازه حاج شیخ زین العابدین مازندرانی، 1298 ق. دو صفحه.

3. اجازه اجتهادی در دو صفحه به تاریخ 1298 ق که با خطی بسیار زیبا نگاشته شده ولی مجیز مشخص نیست. در ذیل آن شیخ لطف الله لاریجانی اجازه فوق را تصدیق کرده و خود نیز به اجتهاد مجاز تصریح کرده است.

4. اجازه اجتهادی شیخ محمّد بن علی كاشف الغطاء به میرزا محمد علی اژه ای، 1268 ق.

نسخ، گویا میرزا محمد حسین بن علی محمد اژه ای، ق 13. (رساله اول) 26 گ، 11 سطری. (کتابخانه علامه روضاتی)

111. رسالة فی التیمّم

از: ملا علی اکبر بن محمد باقر اژه ای (م: 1232 ق).

آغاز: مسألة لو أحدث المتیمّم عن الأکبر بالأصغر بأن بال أو تغوّط فهل مثلاً فهل یتیمّم بعد ذلک الحدث الأصغر بدلاً عن الأکبر.

نسخ زیبا، محمد حسین بن علی محمد اژه ای، با یادداشتی از پدر کاتب در 1329ق. 17 گ، 21 سطری. (کتابخانه علامه روضاتی)

112. نتائج الافکار

از: محمد تقی بن حسینعلی هروی اصفهانی (م: 1299ق).

متنی مختصر و منقّح است در اصول فقه در سه باب و مقدمه و خاتمه که در سال 1258ق تدوین گشته و از کتب قدما به نهایه و تهذیب علامه حلی و معالم الأصول، و از کتب متأخرین به شرح الوافیة سید کاظمینی، قوانین الأصول، مفاتیح الأصول، مناهج فاضل نراقی، اشارات استادش حاجی کلباسی و حاشیه معالم استادش شیخ محمد تقی رازی نظر داشته است. در خطبه کتاب اسامی تعدادی از کتب اصول درج شده است. در پایان جدول موارد عول و تعصیب است که سید عالم فاضل کامل میر سید محمد شهشهانی طاب رمسه آن را ترسیم و شیخ معتمد نتیجة العلماء العظام محمد باقر بن حاجی محمد ابراهیم کرباسی مکنّی به ابوالمعالی دام ظله العالی در دو صفحه و نیم شرح کرده است.

آغاز: أحسن خطاب یهتدی بإشاراته إلی نتایج الأفکار وأکرم کتاب یرتقی بعباراته إلی معارج الأنظار حمد من أوضح مناهج الفروع بذریعة معالم الأصول وشکر من أرشد إلی نهایة المنیة وغایة المأمول والصلاة علی نبیه المرسل لتهذیب قوانین الإسلام المبعوث لتمهید قواعد الحلال والحرام وعترته الذین أراهم الله حقایق الأشیاء کما هی وآتاهم مفاتیح أبواب الأوامر والنواهی. أما بعد، فیقول المفتقر إلی الله القوی محمد تقی بن حسینعلی الهروی وقاهما الله سوء الحساب وحشرهما مع الأئمة الأطیاب إنّ هذه ما یهتمّ بها من القواعد الأصول ومبانی الأحکام الفقهیة جمعتها إجابة لزبدة فضلاء الأصحاب ونخبة أجلاء الأحباب وفّقه الله لکلّ خیر وصواب، سلکت فیها علی نهج ما أراده زید مجده من رعایة نظم رشیق وترتیب أنیق والتعرّض لکلّ مسألة لما فیها من الأقوال، مستقصیاً فی ذلک حسب ما ساعد الزمان وانسعی المجال، معرضاً فی الجلّ بل الکلّ عن بسط المرام وتطویل الکلام بذکر الأدلة وما یتبعها من النقض والإبرام... وأشرت إلی جملة من الکتب التی یکثر النقل عنها بالرمز للاختصار، وهو نهایة العلامة زاد الله إکرامه یه... ولمناهج الفاضل النراقی رفع الله قدره م، ولإشارات المحقق الأستاد أدام الله مجده ت... وکلّما قلت شیخنا العلامة فالمراد به کما فی سایر کتبنا ورسائلنا هو الشیخ الجلیل وأستادنا النبیل صاحب الفضل العظیم والمقام الکریم الشیخ محمد تقی بن محمد رحیم، رفع الله مقامهما فی جنّة النعیم.

نسخ: محمد بن علی محمد، ذی القعده 1291ق. قطع رقعی، 180 گ، 15 سطری. (کتابخانه آیة الله شیخ اسد الله جوادی).

113. فهرست اربعین حدیث شیخ بهایی

از: شیخ شمس الدین محمد خاتونی

نسخ و نستعلیق بسیار زیبا، ق 12، مجدول، دارای سرلوح زیبا و دو صفحه اوّل مذهّب، عناوین به شنگرف. در آغاز اجازه شیخ بهائی به شمـس‌الدین محمد خاتونی که در 16 ماه رمضان 1029ق صادر شده آمده و در کنار آن وقف نامه کتاب از علامه مجلسی رضوان الله علیه به تاریخ محرم 1102ق آمده که عالی حضرت واقف عارف فاضل باذل امین خزاین سلطان اعظم و محرم سرادق عزّ و رفعت و کرم لا زال کاسمه السامی للدین ناصحاً نسخه را بر کافه شیعه با تقدّم ذرّیه شریفه فاطمیه علویه وقف کرده است. 13 گ، 21 سطری. (کتابخانه سید هادی سجادیان)

114. دیوان اشعار

از: شیخ اسدالله قمشه ای متخلص به دیوانه (م: 1334ق).

آغاز: نیست یک ذرّه به جز عشق تو اندر دل ما

انجام: که تافت زاتش سردار، نور او سر دار.

نستعلیق: حسین شفیعی، آذر ماه 1350ش، جهت تقدیم به صدیق معظّم حاج آقا حسن ضوئی، با این یادداشت از کاتب در شرح حال شاعر: سراینده این اشعار عارفانه و این گفتار حکیمانه حکیم ربّانی و عارف صمدانی، دلباخته شاهد صدق و صفا و سوخته آتش عشق و وفا مرحوم شیخ اسدالله قمشه ای متخلّص به دیوانه است که ساکن مدرسه چهارباغ اصفهان و مدرّس فلسفه و معقول بوده و در عنفوان جوانی که بهار زندگانی و موسم شادمانی است از تماشای جهان سیر و از مشاهده این نیست هست نما دیده فرو بست و در سال 1334 ق در سنّ 36 سالگی به مرض صرع از این سرای تحوّل و فنا به عالم تحقّق و بقا انتقال یافت. کاتب در پایان یک رباعی از شاعر به نقل از صدیق با وفا و شفیق دانای او مرحوم حاج میرزا علی آقای شیرازی نقل کرده و غزلی نیز از خود با این مطلع نگاشته است: با ما فلک به عداوت همان که هست / ما را سر رضا و اطاعت همان که هست. 16 ص، 15 سطری.

115. اجازات

مجموعه ای از اجازات علما که نگارنده مشاهده و تصویر آنها را تهیه نموده است، بدین شرح:

1. اجازه اجتهاد و روایت علی اکبر بن میرزا ابراهیم خوانساری به عالم عامل فاضل کامل محمد بن قطب دائرة الفضل والکمال قطر فلک العلم والإفضال مولانا عبد الرسول کاشانی، در دو صفحه، به تاریخ غرّه ذی القعده 1265 ق. مجیز از استادش سید محمد باقر شفتی روایت می کند.

2. اجازه اجتهاد و روایت سید اسد الله موسوی [شفتی] به عالم فاضل کامل آخوند ملا محمد کاشانی، در 5 ذی القعده 1265 ق. مجیز از او با عنوان «أخونا وأنیسنا ورفیقنا الذی صعب علیّ فراقه لکونه عالماً عاملاً» یاد کرده است.

3. اجازه اجتهاد و روایت به عالم صمدانی ملا محمد کاشانی ابن العالم العامل والفاضل الکامل الحاج محمد رسول، در دو صفحه. بدون تاریخ. نام مجیز مشخص نیست.

4. اجازه اجتهاد و روایت از حجة الإسلام سید محمد باقر شفتی به ملا محمد تقی اردکانی یزدی، در چهار صفحه، نا تمام. از مجاز با عنوان «قرّة عینی وثمرة فؤادی» یاد کرده است.

5. اجازه اجتهاد و روایت علامه میرزا محمد باقر خوانساری صاحب روضات به عالم ربّانی شیخ احمد بیدآبادی اصفهانی (برادر ارشد آیة الله میرزا محمد علی شاه آبادی) در شش صفحه، به تاریخ 12 محرّم 1304 ق. در آن از مجیز چنین یاد شده است: «قرة عیننا الأسعد الشیخ احمد ابن البارع العلامة والفقیه الفهامة الامیرزا محمّد الجواد».

6. اجازه علامه میرزا محمد هاشم چهارسوقی برادر صاحب روضات به شیخ احمد بیدآبادی در جمادی الاولی 1305 ق. در آن پس از ذکر القاب، از مجیز با این عنوان یاد کرده است: «سلیل مولانا الأجل الأفخم النقیه النبیه العلامة المیرزا محمّد جواد أدام الله أیام إفاداته وإفاضاته، المولى الجلیل النبیل الأوحد الشیخ أحمد، دام فضله وعلاه».

7. اجازه اجتهاد و روایت علامه میرزا محمد هاشم چهارسوقی به سید میرزا محمود عظیمی خوانساری، در چهار صفحه، بدون تاریخ. در آن از مجیز چنین یاد شده است: الأخ العزیز الشفیق والصاحب الأنیس الرفیق، حاوی کثیر من محاسن الشمائل، معدن الفضائل وأحسن الخصائل».

8. اجازه اجتهاد و روایت علامه شیخ محمد هادی بن محمد امین طهرانی به میر محمد تقی بن میر سید حسن مدرّس، در دو صفحه، بدون تاریخ.

9. اجازه اجتهاد و روایت از محمد حسین به میر محمد حسن بن میر محمد تقی مدرّس، بدون تاریخ. با تأیید شیخ الشریعه اصفهانی و سید ابوالحسن اصفهانی به این مضمون: «ما رقمه الشیخ المحقق الکامل الأستاد ومن به الاستناد مطابق للواقع».

10. اجازه اجتهاد و روایت میر محمد تقی مدرّس به فرزندش میر محمد حسن در چهار صفحه، بدون تاریخ.

11. اجازه اجتهاد و روایت حاج میرزا حسین بن حاج میرزا خلیل به شیخ عبد الرحیم حائری آل صاحب فصول، بدون تاریخ.

12. اجازه روایت آیة الله شیخ محمد تقی آقا نجفی اصفهانی به شیخ عبد الرحیم حائری آل صاحب فصول، بدون تاریخ.

13. اجازه آیة الله سید محمد کاظم یزدی صاحب عروه به آیة الله میرزا یحیی فاضل هرندی، 1331ق.

14. اجازه اجتهاد آیةالله سیدمحمدفیروزآبادی یزدی به آیة الله میرزا یحیی فاضل هرندی، بدون تاریخ.

15. اجازه آیة الله سید ابوالقاسم دهکردی به شیخ عبدالوهّاب نصرآبادی، ماه رمضان 1312 ق. در آن از مشایخ خود محدّث نوری و آخوند خراسانی نام برده است. 3 صفحه.

16. اجازه آیة الله سید ابوالقاسم دهکردی به شیخ محمد علی نصرآبادی، 1347 ق. در آن از مشایخ خود: سید سند متبحّر میرزا محمد هاشم چهارسوقی، فقیه المحدّثین محدّث نوری، علامة العلماء المحققین آخوند خراسانی، فقیه ممتحن میرزا محمد حسن نجفی و عالم مروّج ملا محمد باقر فشارکی نام برده است.

17. اجازه حضرت امام خمینی به شیخ محمد علی شریعتی نصرآبادی در امور حسبیه، صفر 1384 ق. و نامه ای از حضرت امام در همان سال در جواب نامه ایشان.

18. اجازه آیة الله العظمی بروجردی به شیخ محمد علی نصرآبادی در امور حسبیه، 1369ق.

19. اجازه آیة الله سید محمد حجّت کوهکمری به وی.

20. اجازه آیة الله سید جمال الدین گلپایگانی به وی، 1369 ق.

21. اجازه اجتهاد آقا ضیاء الدین عراقی به آیة الله سید محمد مقدّس بیدآبادی، 29 شوال 1365ق.

22. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله میرزا محمد حسین نائینی به آیة الله مقدّس، 1345ق. در آن از مشایخ خود «العالمین العلمین... والحجتین الآیتین الأزهدین، فقیهی عصرهما ووحیدی دهرهما: الحاج میرزا حسین [بن] المیرزا خلیل الطهرانی النجفی، والشیخ محمد طه نجف» نام برده است.

23. اجازه اجتهاد آیة الله شیخ محمد حسین غروی اصفهانی به آیة الله مقدّس، 1345ق.

24. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی به آیة الله مقدّس، 1345ق.

25. اجازه وکالت از طرف آیة الله بروجردی به آیة الله مقدّس، ربیع الثانی 1368ق.

26. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی به آیة الله شیخ محمد حسین نجفی سدهی، بدون تاریخ.

27. اجازه اجتهاد آیة الله شیخ محمد حسین غروی اصفهانی به آیة الله نجفی سدهی، 1347ق.

28. اجازه اجتهاد و روایت آخوند ملا محمد حسین فشارکی به آیة الله سید محمد رضا خراسانی اصفهانی، 1335ق. در آن روایت کرده است از: «الشیخ الجلیل والعالم العامل الکامل الناسک السالک الفقیه الباذل مجمع الفضائل العلمیة والعملیة ابو المکارم العلیة مرجع العلماء والفقهاء معتمد الصالحین فی التقلید فی غالب امصار المسلمین وشیخ الاجازة عند المجتهدین شیخنا وشیخ الفقهاء والمتعلمین الشیخ زین العابدین المازندرانی الاصل الحائری المعبد والمسکن والمدرس والمدفن حشره الله مع موالیه الطاهرین عن شیخه المشتهر فی الآفاق صاحب جواهر الکلام».

29. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی به آیة الله خراسانی، بدون تاریخ.

30. اجازه اجتهاد آخوند خراسانی به آیة الله سید محمد نجف آبادی، بدون تاریخ.

31. اجازه اجتهاد آقا ضیاء الدین عراقی به آیة الله سید محمد نجف آبادی، بدون تاریخ.

32. اجازه اجتهاد آیة الله سید محمد نجف آبادی به حاج میرزا علی آقا شیرازی، 1355 ق.

33. اجازه اجتهاد آیة الله سید محمد نجف آبادی به شیخ نور الله بن ملا علی محمد دهاقانی، 1343 ق.

34. اجازه اجتهاد آیة الله سید محمد نجف آبادی به میرزا محمود مقتدائی خوراسکانی، 1347ق.

35. اجازه اجتهاد آیة الله سید محمد نجف آبادی به شیخ احمد کرمانی، 1347 ق.

36. اجازه اجتهاد آیة الله سید محمد نجف آبادی به سید مرتضی بروجنی اصفهانی، 1356ق.

37. اجازه اجتهاد آیة الله سید محمد نجف آبادی به شیخ هبة الله هرندی.

38. اجازه اجتهاد و روایت آخوند ملا محمد حسین فشارکی به آیة الله شیخ محمد رضا جرقویه ای حسین آبادی، 1334ق.

39. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی به آیة الله جرقویه ای، بدون تاریخ.

40. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی به آیة الله سید علی اصغر برزانی، 1345 ق. با تصدیق آقا ضیاء الدین عراقی.

41. اجازه آیة الله میرزا محمد حسین نائینی به آیة الله سید علی اصغر برزانی در امور حسبیه، 1345ق. با تأیید آیة الله حاج شیخ عبد الکریم حائری.

42. اجازه اجتهاد آخوند ملا محمد حسین فشارکی به آیة الله سید علی اصغر برزانی، 1347ق.

43. اجازه اجتهاد و روایت آخوند ملا محمد حسین فشارکی به سید بهاء الدین رضوی خوانساری،

44. اجازه اجتهاد آخوند ملا محمد حسین فشارکی به حاج ملا علی ماربید ، 1347ق.

45. اجازه اجتهاد آیة الله شیخ محمد رضا نجفی اصفهانی به سید عطاء الله امامی، 1347 ق.

46. اجازه اجتهاد آیة الله شیخ محمد رضا نجفی به حاج ملا علی ماربید ، شش صفحه، بدون تاریخ.

47. اجازه روایی آیة الله شیخ محمد رضا نجفی اصفهانی به آیة الله شیخ محمد باقر کمره ای، جمادی الاولی 1345ق در اصفهان.

48. اجازه روایت آیة الله شاه آبادی به آیة الله حاج میرزا رضا کلباسی، 1319.

49. اجازه روایت آیة الله حاج میرزا رضا کلباسی به شیخ عباس مصباح دستگردی، 1347ق.

50. اجازه روایت آیة الله کلباسی به شیخ حیدر علی صلواتی، 1347ق.

51. اجازه روایت و امور حسبیه آیة الله کلباسی به شیخ محمد ربّانی خوراسکانی، 1366ق.

52. . اجازه حسبیه آقا ضیاء الدین عراقی به شیخ ناصر الشریعه عرب مکی، 1348 ق.

این اجازه را آیات عظام: نائینی، سید ابو الحسن اصفهانی، حاج شیخ عبد الکریم حائری و سید محمد بن عبد الله بهبهانی نیز تأیید کرده اند.

53. اجازه آیة الله سید ابو الحسن اصفهانی به حاج شیخ بهاء الدین اصفهانی [برهانی] 1362 ق.

54. اجازه آیة الله میرزا محمد حسین نائینی به آقا شیخ بهاء الدین اصفهانی [برهانی] 1348ق.

55. اجازه حسبیه حضرت امام خمینی به حاج شیخ بهاء الدین برهانی، جمادی الأولی 1384 ق.

56. اجازه حسبیه حضرت امام خمینی به سید محمد باقر فقیهی، رجب 1388 ق.

57. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله سید جمال الدین گلپایگانی به سید محمد باقر فقیهی، 1370.

58. اجازه روایت آیة الله سید جمال الدین گلپایگانی به سید عماد الدین مدرّس خراسانی، بدون تاریخ.

59. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله شیخ محمود مفید به سید مهدی علامه فانی، 1373 ق.

60. اجازه اجتهاد و روایت آیة الله شیخ محمود مفید به سید عماد الدین مدرّس خراسانی، 1372 ق.

61. اجازه حسبیه حضرت امام خمینی به آیة الله میرزا علی محمد اژه ای اصفهانی، 1384 ق.

62. اجازه آیة الله مرعشی نجفی به آیة الله میرزا علی محمد اژه ای اصفهانی، 1384 ق.

116. مجموعه:

1. تقریرات المحقق النائینی (أحکام الصلاة) (27 - 1)

از: شیخ موسی بن محمد نجفی خوانساری (م: 1363 ق)

2. رسالة فی القبلة (32 - 28)

از: ؟

آغاز: وبعد، البحث فی القبلة ویقع الکلام فیه فی أربع مقامات ماهیة القبلة والمستقبل وما یجب له وأحکام الخلل.

3. الروضة الغناء فی تحقیق معنی الغناء (37 – 33)

از: شیخ ابو المجد محمد رضا نجفی (م: 1362 ق)

نستعلیق، محمد رضا بن ملا علی جرقویه ای اصفهانی، 1362 ق. 37 گ، 19 سطری.

117. شرح خطبة البیان

از: مولانا محمد تقی بن علی مجلسی (م: 1070 ق).

مقدمه شرح نانوشته مجلسی اول رضوان الله علیه بر خطبة البیان منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام است که به نام شاه عبّاس نوشته شده است.

آغاز: سبحان من تقدّس بجلال عظمته عن أن یحیط به أوهام العارفین... أمّا بعد، مخفی نماند که چون خطبه مبارکه موسومه به خطبة البیان از جمله خطب مولای مؤمنان و پیشوای متّقیان و وارث علوم جمیع پیغمبران و قسمت کننده خلد و نیران.... خطبه ای بود در کمال اغلاق و نهایت اشکال و درین اوقات در عالی مجلس نوّاب اشرف اقدس اعلی کلب آستان علی بن أبی طالب صلوات الله وسلامه علیه شاه عبّاس الحسینی الموسوی الصفوی خلّد الله ملکه أبداً مذکور شده بود و خواهان آن بودند این فقیر بی بضاعت محمد تقی بن مجلسی الاصفهانی در خور فهم خود آن را شرحی کرد تا عالی مجلس شریف به آن مزین گردد و شیعیان حضرت أمیر المؤمنین علیه السلام از آن بهره مند گردند... و چون ایضاح آن مبتنی بود بر ذکر بعضی از آیات و احادیث و کلام اصحاب تحقیق و عرفان، لا جرم مقدّم بر مطلوب شروع در آنها شد.

انجام: ششم آن که بدن را الم طاعات بچشانی چنانکه حلاوت معصیت چشانیده و اخبار برین مضمون بسیار است و این مقام گنجایش آنها ندارد. پس بعد از این در مقام.

نستعلیق و نسخ زیبا، کاتب نا معلوم، ق 11، مجدول، با نشان تملک ملا محمد جعفر بن ملا محمد تقی در 1084 ق و مهر مستطیل نجف قلی. مالک نسخه علامه سید محمد علی روضاتی در یادداشتی آن را این گونه معرفی کرده است: کتاب شریف مناقب ممتازه حضرت امیر المؤمنین علیه السلام که مقدمه است بر شرح نا نوشته مرحوم آخوند مولانا محمد تقی مجلسی علیه الرحمة بر خطبه معروف به خطبة البیان منسوبه. 281 ص، 12 سطری. (کتابخانه علامه روضاتی)

118. شروق الحکمة فی شرح الاسفار والمنظومة

از: سید صدرالدین بن حسن بن جعفر کوپایی اصفهانی (م: 1372 ق)

تحریر و شرح مطالب دو کتاب شرح منظومه و اسفار است که در سال های تحصیل مؤلف در نجف اشرف از 1317 ق تا 1329 ق تدوین شده و مشتمل بر حدود بیست هزار بیت، از اول امور عامه تا آخر بحث علم الباری است. مؤلف از علما و حکما و مدرّسان اصفهان بوده و در نجف اشرف در درس آخوند خراسانی صاحب کفایه با مرحوم آیة الله العظمی شاه آبادی هم بحث بوده است. این کتاب با خطبه ای مبسوط آغاز می گردد و به نوشته مؤلف در عین حال که اثری مستقل است به شرح مطالب کتب حکمای متقدم از جمله اشارات و شفا نیز پرداخته است.  

آغاز: الحمد لله المتفرّد بالأزلیة والمتوحّد بالأبدیة والمتسربل بسربال الشعشعة الذاتیة والمتّزر بإزار العظمة القاهرة والمتردّی برداء الکبریاء الباهرة والمحتجب بسرادقات عزّه عن العقول القاهرة فضلاً عن الخفافیش الباصرة والمفیض بأنواره الشارقة علی الهیآکل القدسیة والنفوس المتألهة الإنسیة المقدّس عن الجواهر القائمات فضلاً عن الأعراض الطاریات والمنزّه عن الحدود والجهات والأضداد والأنداد والأمکنة والأزمان والتجدّد والحدثان والأغراض والأعراض وکیف لا وهو مجوهر الجواهر القیمات وباریء الأضداد البائدات والأنداد الهالکات وباسط الامتداد القار ومفیض الآن السیال وجدّد الداثرات الفانیآت وجاعل الطاریات الزاهقات ومرکّبها علی متن الجواهر السائلات الذی أبدع الأقلام العقلیة الثابتة عن شعاع ذاته والصور القضائیة الحاملة لجمة أماناته والکلمات التامة الواحدة لشیئیات معلولاته والبذور المنبتة لأصل شجرة العالم وأغصانه والمظهره لأثمار النفوس عن أکمامه وأزهاره المصونة عن الهلاک والدثور والمحفوظة عن الأفول والغروب ثمّ أنشأ الألواح العالیة والأوراق الطاهرة والصحف المکرّمة مرفوعة مطهّرة فکتب مخزونات تلک الأقلام العقلیة ومودعات الصور القضائیة وأظهرها بعد ما کان مبطناً وقدّرها بعد ما کان مرسلاً وفصّلها بعد ما کان محکماً کتاب أحکمت آیاته ثمّ فصّلت من لدن حکیم خبیر...

واعلموا أنّی منذ کنت مشتغلاً فی تحصیل فقه العملی ومبادیه من الأصول من العقلیة والنقلیة کان ینادینی منادیا من بواطن حجب الغیب من شاطیء الواد الأیمن من الشجرة حالکونی فی الخلأ والملأ والدرس والبحث أنّ علم الفروع بلا أصول والحکمة العملیة بلا نظریة تکون کسقف بلا أساس وکخیمة بلا دعائم وکشجرة بلا ثمرة وکعرائس مکفوفة البصر... ولا یزال هذا الملهم الغیبی والرسول الإلهی والناموس الأحدی یلقی ذلک فی روعی فی لیلی ونهاری وسرّی وعلنی ودرسی وبحثی حتّی کانت عینای تجری منها الدموع وتسیل علی خدّی وأنا جالس فی مجلس الدرس بحضور الأمثال والأقران حتّی بلغ الکتاب أجله ووفّقت لتحصیل شطر من المعارف الذلهیة وما هو الغرض الإلهی لخلقة هذه الجوهرة النفیسة الثمینة... وحیث کان من دأب الرحمة الإلهیة وشریعة العنایة الربّانیة أن یسیل ماء رحمته إلی الأودیة حتّی یأخذ کلّ ذی حظّ حظّه وذی قسط من الاستعداد قسطه فلا جرم بعد اغترافی غرفة واقتباسی اقتباسة من سیناء بحر الملکوت کان یأمرنی فی حین بعد حین وأوان بعد أوان أن أهرق من بقایا تلک الغرفة جرعة علی أراضی النفوس القابلة کما قال القائل: شربنا وأهرقنا علی الأرض جرعة / وللأرض من کأس الکرام نصیب... فصنّفت کتاباً جامعاً لأمّهات المطالب الحکمیة وأسّ الحقائق العرفانیة وزبدة الأسرار الربانیة وخلاصة الأفکار المشائیة ولباب المعانی الذوقیة والغرف التی اغترفها المصنّفون من البحار الإلهیة... ولعمری إنّه جامع لجملة ما هو کعبة القلوب والأنظار وعلیه همّ المحصّلون فی هذه الأعصار من المنظومة والأسفار وفیه غنی عن بعض التطویلات وکفایة عن جلّ بعض المعضلات وهو وإن کان کتاباً مستقلاً ولکن فی عین استقلاله کأنّه شرح واحد لجملة زبر المتقدّمین وصحائف المتأخّرین من الشفاء والإشارات فعلیکم معشر المتعلّمین فی حلّ العویصات والعقود من الکتب التی حدّدت بحدود وعدّت بعدد معهود بالرجوع إلی هذه الصحیفة المنیفة... وسمّیته بشروق الحکمة فی شرح الأسفار والمنظومة، وجعلتها مشتملة علی مقدمة ومقاصد وخاتمة.

انجام: فصل لمّا فرغنا من أبحاث الوحدة من مطلب مائیتها الحقیقیة وأنّه لا یمکن تحدیدها حقیقة بل بعنوان شرح اللفظ ومن مطلب هلیتها البسیطة وأنّ لها وجوداً فی العین ولکنّها متّحدة مع الوجود عیناً مخالفة معه مفهوماً ومن أقسام الهوهویة التی هی من عوارض الوحدة وکذلک نبحث عن أقسام التقابل من التضاد والتضایف والعدم والملکة والسلب والإیجاب وشرح معنی التقابل ووجه حصر أقسامه فی الأربعة والنقوض والإبرامات الواردة علی بعض الوجوه فهاهنا لمعات نوریة منعکسة من اصطکات لاهوتیة علی نفوس قدسیة ملکوتیة فأستضیء بها لتکون علی هدی من أمر ربّک. اللمعة الأولی فی هلیتها البسیطة...

نستعلیق: محمد ابراهیم جواهری کوپایی (شاگرد مؤلّف) 272 گ، 21 سطری. (نسخه ملکی مرحوم جواهری)

119. إیقاظ الغافلین

از: محمد مؤمن بن محمد حسین دهکردی (ق 13).

 آغاز: الحمد لله الذی ابتلی أولیائه بالبلاء لیستعدوا للآخرة ولیعلموا أنّ الدنیا لم تکن دار مقرّهم بل هی قنطرة للآخرة والصلاة والسلام علی من أوجد الله له الدنیا والآخرة وعلی آله وعترته رؤساء الدنیا والآخرة. أما بعد چنین گوید این بنده نذیل خاطی و وامانده ذلیل عاصی محمد مؤمن بن محمد حسین دهکردی که چند کلمه ای حقیر نوشته بودم مشتمل بر بعض نصایح از برای بعضی از برادران مصلحت در فرستادن دیده نشد به خواهش دوستی از دوستان فی الجمله بسط داده شد... و مشتمل است بر چهار فصل:

فصل اول در مذمت دنیا.

فصل دویم در چیزهایی که متذکر شدن آنها و فکر کردن در آنها باعث شوق تحصیل آخرت می شود.

فصل سیم در ذکر بعضی از طاعات و ثواب آنها و بعضی از معاصی و عقاب آنها.

مطلب اول در ثواب بعضی از طاعات و در آن هفت باب است. مطلب دویم در عقاب بعضی از معاصی و در آن نه باب است.

فصل چهارم در مردن و مابعد آن و در آن شش مقصد است.

انجام: و بنای حقیر نبود به نوشتن چیزی عمده به جهت آن که منفعل بودم و هستم از اعمال ناشایسته و از روسیاهی و کثرت معصیت خود امید از کرم خداوند متعال آن است که هرکه بر این مختصر مطلع گردد از برادران دینی این حقیر عاصی و فقیر خاطی را به دعای خیر یاد نماید. تمام شد این رساله در شب نهم جمادی الأولی من سنة 1264.

نسخ زیبا، ق 13. به وسیله مؤلف مقابله و تصحیح شده از برای اخ اعزّ اکرم و مطاع اجلّ افخم اخوی حاجی غلامعلی. عناوین به شنگرف و احادیث با خط شنگرف بر فراز آن مشخص شده است. قطع رقعی کوچک، 145 گ، 18 سطری. (نسخه کتابخانه مسجد نو بازار)

120. مفرّح القلوب

از: حسن بن محمد مبارکه ای لنجانی (ق 13)

چهارده مجلس است در احوال مختار و قیام او با عبارات زیبا و استشهاد فراوان به اشعار.

آغاز: الحمد لله الذی شرح صدورنا بمحبّة رسوله المصطفی وطهّر قلوبنا بولایة ولیه المرتضی... حمد بی حد و سپاس لا یحصی ولایعد حکیمی را سزاست که این کهنه رباط دنیای دو در و این خاکدان جهان پر شور و شر دار بلایا و غموم و خانه رزایا و هموم نمود... أمّا بعد بر رای صواب نمای امّتان احمد مختار و شیعیان حیدر کرّار مخفی نماند که مصیبت وواقعه کربلا از جمله مصایبی است که هچر دیده بدین گونه در خاکدان دنیا ندیده و هچد گوشی مثل این عزا و بلا در هچخ قرنی از هچن زبانی نشندده و این چنین ماجرایی در میان بنی آدم هرگز حادث نگردیده و مانند این چشم زخمی به اهل اسلام نرسیده...

جهان به تعزیه او نکرده کوتاهی   مکدّر است ازین غم ز ماه تا ماهی

درین مصیبت عظمی که مایه الم است   اگر هلاک کنی خویش را ز گریه کم است

... هر وقت که ماه محرم نو شده تجدید این مصیبت بر قلوب اهل ایمان و پیروان سید آخرالزمان کشیده می شود... لکن چون لعن بر فجره قتله و طعن بر ظلمه کفره و گر فتاری این گروه بی نام و نشان و دستگیر شدن این طایفه ذی بغی و عدوان و به جزا رسیدن و مقتول شدن این قوم بی ایمان به سمع شیعیان می رسد به سبب قلع و قمع اهل فجور فرح و خرّمی و سرور در دل شیعیان و هواداران داخل و باعث شفاء صدور ایشان می گردد لهذا به خاطر فاتر این کلب آستان سید ابرار... ابن محمد المدعوّ بالحسن غریق بحر عصیان و یک رنگ این دودمان ولایت نشان مقیم قریه موسومه به مبارکه لنجان من بلوکات الاصفهان رسید که بعضی از احوال بی مآل این طایفه خسران مآل و این گروه مستحق عذاب و نکال را و گرفتار شدن این قوم اشرار به دست مختار نامدار به تفصیل بر وجه اختصار بر الواح ضمایر برادران ایمانی و خلان روحانی برساند.

من که و این قدر جلال از کجا؟     من ز کجا این پر و بال از کجا؟

نسخ زیبا: محمد کاظم بن میرزا محمد مبارکه لنجانی (پسر برادر مؤلف) 1234 ق. حسب الفرموده عالیجناب مقدّس القاب عموئی آخوند ملا محمد علی. عناوین به شنگرف، قطع رقعی، 214 گ، 15 سطری. (نسخه کتابخانه مسجد نو بازار)

121. لطائف المعارف فیما لمواسم العام من الوظائف

از: شیخ زین الدین ابوالفرج بن رجب عبدالرحمن بن احمد حنبلی بغدادی (م: 795 ق).

در بیان وظایف و اعمال متعلّق به ماه های سال که به صورت مجالس تدوین شده و از ماه محرّم آغاز و به ماه ذی الحجه ختم شده است.

آغاز: الحمد لله الملک القهار العزیز الجبار الرحیم الغفار... (پس از 4 صفحه:) وقد استخرت الله تعالی فی أن أجمع فی هذا الکتاب وظائف شهور العام وما یختصّ بالشهور ومواسمـها من الطاعات کالصلوات الخمس والصیام والذکر والشکر وبذل الطعام وإفشاء السلام وغیر ذلک من خصال البررة الکرام... وقد جعلت هذه المجالس المتعلقة بالشهور مجالس مجالس مرتّبة علی ترتیب شهور السنة الهلالیة فأبأ بالمحرّم وأختتم بذی الحجة... وختمت ذلک کلّه بوظائف فصول السنة الشمسیة وهی ثلاثة مجالس فی ذکر الربیع والشتاء والصیف وختمت الکتاب کلّه بمجلس فی التوبة... وأبدأ قبل ذکر وظائف الشهور بمجلس فی فضل التذکیر بالله عزّ وجلّ.

انجام: بادروا بالتوبة من قبل الردی / فمنادیه ینادینا الوحا

نسخ: ملا صالح ابن بکر طه الدایة حنفی المذهب، جمادی الآخر 1239 ق. با تملک سید محمد تقی صاحب مکیال در 1330ق. عناوین به شنگرف.200 گ، 27 سطری. (کتابخانه فقیه احمدآبادی)

122. النوادر

از: شیخ شهاب الدین احمد بن احمد بن سلامة قلیوبی شافعی (م: 1069 ق).

«کتاب حکایات وغرائب وعجائب ولطائف ونوادر وفرائد ونفائس».  در این مجموعه 131 حکایت آمده که آخرین آن در عدم امکان تخلّص از موت است. پس از آن نیز چندین فایده و حکایت دیگر آمده که معلوم نیست از مؤلف است یا کاتب.

آغاز: الحمد لله الذی جعل لمن وفق من عباده واعظاً من نفسه وأذاقه من کؤس شرابه حلاوة أنسه... أمّا بعد، فهذا کتاب صغر حجمه وغزر علمه وسهل فهمه وبزغت فی سمـاء محاسنه طروسه واشتمل علی حکایات لطیفة فائقة وعبارات بارعة منیعة عابقة ونوادر عجیبة وفوائد ونکات غریبة وفرائد للأستاذ العالم العامل العلامة والملاذ الحبر الکامل الفهامة الجامع لأشتات الفضائل والبارع فی حلّ مشکلات المسائل مولانا الشیخ أحمد شهاب الدین بن سلامة... الحکایة الأولی فی فضل البسملة.

انجام: نکتة قیل سمع الحسین بن علی علیه السلام رجلاً علی کرسی یقول: سلونی عمّا دون العرش، فقال له الحسین علیه السلام: یا هذا ما شعر لحیتک زوج أو فرد... خلقنا زوجین.

نستعلیق: سید محمد تقی موسوی احمدآبادی، 1335ق. 53 گ، 16 سطری. (کتابخانه فقیه احمدآبادی)

123. نصاب الصبیان

از: ابو نصر مسعود فراهی (م: 640 ق).

نسخ محمد تقی بن عبدالرزّاق موسوی احمدآبادی، 14 رجب 1310 ق. در حالی که ده سال غیر از چهار ماه از عمر کاتب گذشته بوده است. قطع جیبی، 30 گ، 13سطری.(کتابخانه فقیه احمدآبادی)

124. أبواب الجنّات فی آداب الجمعات

از: میرزا محمد تقی بن عبدالرزّاق موسوی احمدآبادی (م: 1348 ق).

اثری است ارزشمند در فضائل و خصائص شب و روز جمعه و اعمال آن که در هشت باب تدوین شده است. در آغاز اسامی کتب منقوله از آنها ذکر شده که از آن جمله است: خلاصة الأذکار فیض، زبدة التصانیف ملا حیدر خوانساری، جنّات الخلود امامی مدرّس، لئالی الأخبار تویسرکانی، الجواهر المنثورة سید عبدالحسیب علوی سبط میرداماد، منتخب الدعوات ملا غلامحسین شهربابکی، آداب الشریعة.

آغاز: الحمد لله الذی شرع لعباده آداب الجمعات لیغفر لهم بها الخطیئات... أمّا بعد، بنده مجرم عاصی ابن المرحوم المبرور العالم الکامل آقا میرزا عبدالرزّاق الموسوی الاصفهانی... به عرض برادران ایمانی و اخوان روحانی می رساند...

نسخ زیبا: محمد تقی بن عبدالرزّاق موسوی احمدآبادی، با حواشی نستعلیق از مؤلّف، 457 گ، 11 سطری. (کتابخانه فقیه احمدآبادی)

125. ترجمه مهج الدعوات

از: ؟

آغاز: بعد از حمد و صلوات چنین گفت افضل علماء اشراف مجد آل رسول شرف العترة الطاهرة... که این کتابیست در خلاصه دعوات که از کتب متفرقه معتبره در مذهب حقّ امامیه جمع کرده شد و نام آن مهج الدعوات در حرزهای حضرت رسالت پناه و ائمه معصومین صلوات‌الله علیهم اجمعین.

انجام: امید چنانست که از زیادات مستغنی باشد و این آخر آنچه ما خواستیم از کتاب مهج الدعوات ومنهج العنایات والحمد لله أولاً وآخراً...

نستعلیق و نسخ معرب زیبا، ق 11. عناوین به شنگرف، 231 گ، 15 سطری.

126. احوال حاجی کرباسی و اولادش

از: محمد علی بن زین العابدین معلّم حبیب آبادی (م: 1396 ق).

رساله ای است در شرح احوال فقیه بزرگ اصفهان حاج محمد ابراهیم کلباسی و پنج فرزند او: آقا محمد مهدی، حاج آقا محمد، شیخ محمد جعفر، حاج میرزا محمد رضا و آقا میرزا ابوالمعالی که شرح حال پدر در آغاز کتاب و شرح حال فرزندانش در پنج فصل به تفصیل بیان شده است.

در ذیل فصل پنجم دو مقاله آمده که در مقاله اول به شرح حال آیة الله حاج میرزا رضا ابن میرزا عبدالرحیم بن حاج میرزا محمد رضا کلباسی و سه فرزندش شیخ اسماعیل، آقا صدر الدین و آقا فخر الدین پرداخته و مقاله دوم شرح حال حاج شیخ محمد ابراهیم بن میرزا عبدالرحیم است. این رساله در سال 1375ق تألیف شده است.

نستعلیق: سید محمد علی روضاتی، 1415ق. 54 گ، 14 سطری.

127. دیوان اشعار

از: سید مرتضی نعمة اللهی (1354ق).

مجموعه ای از قصائد زبدة المتألهین وقدوة العارفین مرحوم آقا سید مرتضی نعمة اللهی است که به نوشته میرزا علی مشفقی (کاتب دیوان) در جشن های اعیاد متبرّکه از طبع او تراوش نموده است. شاعر فرزند آقا میرزا علینقی بن سید العارفین وهادی المضلین آقا میر محمد هادی (هادیعلیشاه نعمة اللهی) است و شرح حالش در مقدمه به قلم محسن نعمة اللهی آمده است.

آغاز: در تهنیت عید مولود نبوی صلی الله علیه وآله:

ز فرش آمده تا عرش جلوه گر، انوار     مگر گرفته ز رخ جلوه، احمد مختار

نستعلیق زیبا: میرزا علی مشفقی، 1317ش. قطع جیبی، 33 گ، 16 سطری.

128. دیوان اشعار

از: میرزا بدیع بن مصطفی موسوی درب امامی (م: 1318 ق).

اشعار آبدار عالم جامع و مدرّس نامدار اصفهان حاج میرزا بدیع است که بالغ بر هشتاد غزل است.

شکسته نستعلیق، نسخه اصل به خط شاعر، 43 گ، 15 سطری. (نسخه جناب آقای سید احمد بدیع زادگان).

129. صیغ العقود والایقاعات

از: مولی محمد جعفر شریعتمدار استرآبادی (م: 1263 ق).

آغاز: الحمد لله علی نواله والصلاة والسلام علی رسوله وآله. أمّا بعد فهذه رسالة من العبد العاصی الغریق فی بحر العصیان المتمادی محمد جعفر الاسترآبادی فی بیان صیغ العقود والإیقاعات.

نسخ: سید جعفر آیت میردامادی، 1366 ق. از روی نسخه مورّخه  1264 ق. موجود در کتابخانه استاد کاتب سید عباس صفی دهکردی، با یادداشت تصحیح بدوی از او. قطع جیبی، 18 گ، 12 سطری.

130. مجموعه:

چند رساله از: میرزا ابوالمعالی بن حاج محمد ابراهیم کلباسی (م: 1315 ق).

1. رسالة فی کیفیة زیارة عاشوراء (76 - 1)

آغاز: وبعد، فهذه رسالة فی بیان کیفیة زیارة عاشوراء علی من یزار بها آلاف التحیة والثناء... ولطالما کنت شائقاً إلی شرح حالها وتفصیل القول فی مجالها.

انجام: علی وجه الکمال وفوق الکمال ولا سیما علی إکمال التوفیق بتوفیق الإکمال.

2. رسالة فی الشک فی المکلّف به  (89 - 77)

آغاز: وبعد، فهذه رسالة فیما لو ثبت التکلیف بشیء وتردّد المکلّف به بن  مهیتین مختلفتین.

3. رسالة فی التداوی بالمسکر  (98 - 90)

آغاز: وبعد، فهذه رسالة فی التداوی بتناول المسکر أکلاً وشرباً وهذه المسألة عمیمة البلوی عظیمة الجدوی.

نسخ زیبا، ق 13. رساله سوم در 1293 ق تألیف شده است. با حواشی از مؤلف به خطّ نستعلیق زیبا، و حاشیه ای از مؤلف بر رساله سوم به خطّ وی. 23 سطری.

131. وسائل العباد فی یوم التناد

از: احمد بن عبدالکریم اهتمام رهنانی اصفهانی (1387 ق)

یک دور فقه استدلالی موجز و منقّح است در مجلد کوچک که این نسخه مشتمل بر ده جزو است از طهارت تا پایان صلات. تألیف کتاب طهارت آن در سال 1363ق آغاز شده و جزو هشتم آن در سال 1366ق به پایان رسیده است.

آغاز: الحمد لله الذی جعل العلماء ورثة الأنبیاء... أمّا بعد، فیقول العبد الأثیم المفتقر إلی ربّه الرحیم أحمد بن عبدالکریم عفی الله عنهما: إنّ أعظم المقاصد والمطالب بعد الإیمان بالله الغالب ما یتوصّل به إلی النیل بالسعادة الأبدیة... وهذه وجیزة فی الفقه شرعت فیها بعد ما فرغت من تصنیفاتی فی الأصول... واقتصرت فیها غالباً علی إقامة الدلیل علی قول المختار... معرضاً عن جمیع الأقوال مشیراً إلی تزییف ما لیس بمنصور ومقبول صافحاً عن کلمة لیس لها دلیل معقول ومزجت باب المیاه بوسیلة النجاة ونسأل الله النجاة بهذه الوسیلة من مهالک الدارین.

نسخ: مؤلّف، 1366ق. 546 ص، 18 سطری.

132. مجموعه:

از: احمد بن عبدالکریم اهتمام رهنانی اصفهانی (1387 ق):

1. وسائل العباد فی یوم التناد (384 - 1)

این نسخه جلد دوم کتاب است مشتمل بر جزو یازدهم تا شانزدهم، احکام أیمان و نذور و کفارات و عتق و مکاسب محرّمه و احکام بیع و بعض المعاملات که در سال های 1367 و 1368ق تألیف شده است.

2. وجیزة الاصول (404 - 386)

مختصری است در علم اصول که اکثر فصول و مباحث این علم را در بر دارد.

آغاز: الحمد لله... إنّ هذه رسالة... محتویة لأکثر الفصول ومباحثه، وحذفت منها أدلة الأقوال المختلفة واقتصرت علی ذکر قول المختار فی المسائل الشرعیة مشیراً إلی دلیله.

3. الارتقاء من الحضیض فی منجّزات المریض (427 - 406)

رساله ای است به فارسی در بحث منجزات مریض که در سال 1363ق تألیف شده است.

آغاز: مسأله: از جمله مسائل فقهیه که از صدر اسلام فیما بنب فقهاء اعلام مطرح انظار و محلّ کلام بوده مسأله منجّزات مریض است.

4. الرکن السدید فی الاجتهاد والتقلید (486 - 428)

رساله ای است در بحث اجتهاد و تقلید و شرح مباحث مذکور از عروة الوثقی.

آغاز: الحمد لله الذی لا یحصی نعمه العادون ولا یؤدّی حقّه المجتهدون... أمّا بعد فیقول العبد الأثیم الجانی أحمد بن عبد الکریم الرنانی إنّ هذه رسالة وجیزة مختصرة فی مسائل الاجتهاد والتقلید قد کتبتها فی موقع المطالعة وبذل الجهد فی المسائل الأصولیة والفقهیة وعلّقت فی حواشی کتاب أرائک الأصول ما اخترت فی کلّ مسألة فی الأصول ولمّا کان الکتاب المذکور خالیاً من مباحث الاجتهاد والتقلید فشرحت مباحث کتاب العروة... وحذفت فیهما أدلة الأقوال المختلفة واقتصرت فی کلّ مسألة بدلیل المسألة فی مختار الأقوال.

نسخ: مؤلف، 1368 ق (کتاب اول) 1364 ق (کتاب دوم) 1363 ق (کتاب سوم) 1364 ق (کتاب چهارم) 18 سطری.

133. وسائل العباد فی یوم التناد

از: احمد بن عبدالکریم اهتمام رهنانی اصفهانی (1387 ق)

جلد سوم کتاب است مشتمل بر جزو هفدهم تا بیست و چهارم که از احکام وقوف و صدقات آغاز و به کتاب دیات و جهاد خاتمه می یابد.

انجام: قد تمّ الکلام والحمد لله أولاً وآخراً وله الشکر علی توفیقه لإتمام الفقه ولم یبق من أبواب الفقه غیر الحجّ... وأردت أن أکتب مباحث الحجّ موجزاً ونلحقها بالجزء العاشر الذی هو فی أواخر العبادات.

نسخ: مؤلف، 1368 ق. (پایان جزو 17) 1370 ق. (پایان کتاب الجهاد). 18 سطری.

134. طوالع الانوار من مطالع الانظار فی علم أصول الدین

از:

آغاز: الحمد لمن وجب وجوده وبقاؤه وامتنع عدمه وفناؤه دلّ علی وجوده أرضه وسماؤه وشهد بوحدانیته رصف العالم وبناؤه.

انجام: متّعنا الله بمحبّتهم أجمعین وجعلنا لهداهم متّبعین وعصمنا من زیغ الضالین وبعثنا یوم الدین مع الذین أنعم الله علیهم من النبیین والصدیقین والشهداء والصالحین وحسن أولئک رفیقاً. الحمد لله علی التمام وللرسول أفضل السلام.

نستعلیق، کاتب نا معلوم، ق 10. وقف مولانا محمد اشرف بن حیدر علی ورنوسفادرانی بر اولاد خود با مهر بیضوی الواثق بالله الغنی عبده مهر علی و مهر مربع محمد طاهر بن مقصود علی.

135. نجاة العباد

از: صاحب جواهر شیخ محمد حسن نجفی اصفهانی (م: 1266 ق).

نسخ: علی اکبر اصفهانی مشهور به خراسانی، 1265 ق. فی مشهد الحسین علیه السلام. با حواشی از شیخ راضی نجفی و شیخ انصاری و میرزای شیرازی. مقابله شده. نسخه را سید ابوالفضل برقعی در سال 1385 ق بر کتابخانه احمدیه اصفهان وقف کرده است. قطع رقعی. 18 سطری.

136. مجموعه:

1. مکتوب علمای ما وراء النهر به علمای مشهد مقدّس

آغاز: پوشیده نیست بر هچر مؤمن عالم که تعرّض به اموال و نفوس کسانی که گوینده کلمه طیبه...

2. جواب کتابت علمای ما وراء النهر

از: ملا محمد بن فخر الدین علی مشکک رستمداری مدرّس

آغاز: نتایج افکار و رشحات اقلام درربار افاضل ماوراء النهر هداهم الله وإیانا سبیل الرشاد.

انجام: و مهمّات او را کفایت کرده مقضی المرام از آن مقام بیرون فرستاد.

3. تحفه شاهی

از: عماد الدین علی شریف قاری استرآبادی (ق 10)

آغاز: ای کنه تو برتر از شناسایی ما.

انجام: و حال آن که به معصیت گرفتارند و قرآن ایشان را لعنت کند.

4. أصول قراءة ابن کثیر بروایتی البزی والقنبل من طریق الشاطبیة

5. أصول قراءة الکسائی بروایتی الدوری وأبی الحارث

6. أصول قراءة أبی عمرو بروایة الدوری والسوسی من طریق الشاطبیة

از: عماد الدین علی شریف قاری استرآبادی (ق 10)

نسخ زیبا: میرزا محمد بن حسین کندلانی، ربیع الأول 1040 ق. (کتاب سوم) محمد طالب بن حاجی حیدر علاقه بند اصفهانی، جمادی الآخر و ذی القعده 1040 ق. (کتاب چهارم تا ششم). قطع جیبی، سطور مختلف.

137. یعسوب نامه

از: میر محمد حفیظ (م: 1163 ق).

منظومه ای است در بیان فضائل امیر المؤمنین علیه السلام و تفصیل جنگ های آن حضرت که در سال 1336 ق شروع به نظم آن شده و با درگذشت مؤلف در روز چهار شنبه 10 شعبان 1163 ق ناقص مانده است. پسر برادر مؤلف میرزا محمد رحیم پس از درگذشت عمّ و استاد خود به جمع و تصحیح آن همّت گماشته و اشعاری در معذرت خواستن از جانب ناظم در عدم اتمام کتاب سروده و خوابی که بعد از رحلت ناظم دیده و صورت مکالمه با او در عالم رؤیا را در پایان به نظم آورده و در 10 ربیع الأول 1168 ق از آن فارغ شده است. 

ناظم منظومه را با معراج نامه پاممبر اکرم آغاز کرده و سپس شرحی از مسافرت خود به کوکن زمین در زمان اورنگ زیب و رفتن به دهلی یا جهان آباد و برخوردن با خان عالی شأن محمد رفیع خان باذل تخلّص صاحب کتاب حمله حیدری آورده، و خوابی را که برای مرحمت و غفران پناه میرزا محمود مشهدی روی داده و خلف الصدق او خان فردوس مکان محمد رفیع خان ناظم حمله حیدری به نظم آورده نقل نموده، و سپس به سبب نظم کتاب خود که متمّم حمله حیدری است پرداخته، و آن را از ظهور مراتب ستم از عثمان بن عفان و دادن وزارت به مروان ملعون و غضب کردن او بر قاریان و سوزاندن قرآن آغاز نموده و تا پایان وقایع جنگ جمل را به نظم درآورده است. وی در بیان نام کتاب گوید:

ز فضل خدای جهان آفرین

به نامش چو این نامه انشا شده

        علی را لقب بود یعسوب دین

به یعسوب نامه مسمّی شده

آغاز:

به نام خداوند هوش آفرین

خداوند حی قدیم ودود

خدایی که قایم به ذات خود اوست

        روان و دل و چشم و گوش آفرین

که با ذات او در ازل کس نبود

وجود همه خلق عالم از اوست

 

انجام:

چو امّید دارد محمد رحیم

ببخشا گناهش به آن شاه دین

        به عفو تو در روز امّید و بیم

بکن رحم یا أرحم الراحمین

نستعلیق، کاتب نا معلوم، 1168 ق. این نسخه را زهرا خانم در ذی الحجه سال 1169 ق وقف کرده و تولیت آن را با خود و بعد از او با میرزا محمد رحیم بن میرزا سید مرتضی حسینی قرار داده تا ثواب آن را به روح رفیع عالی حضرت جنّت منزلت میرزا محمد حفیظ ناظم کتاب و واقفه و متولی عاید گردد.

با تملک محمد باقر بن محمد حسن بن محمد رحیم بن محمد رفیع بن محمد رحیم در 1273 ق. و یادداشت تاریخ فوت میرزا محمد حسن بن حاجی میرزا محمد رحیم در یکشنبه 19 ربیع الثانی 1277 ق. و دو بیت شعر در تاریخ وفات میرزا محمد رحیم بدین شرح:

تولّد چه گردید از لطف رب

محمد رحیم آن حسینی نسب

        به تاریخ ذی القعده تاسع برفت

سنه الف، مائه باثنین هفت

و یادداشتی از ابوالحسن بن سید عباس بن محمد علی بن محمد رحیم بن محمد رفیع بن محمد رحیم. و یادداشتی از مرتضی بن ابوالحسن بن سید عباس مذکور. 119 گ، 22 سطری. (کتابخانه مرحوم آیت میردامادی)

138. الرّد علی المقلاد فی حجیة الظنّ

از: سید صدرالدین محمد بن صالح موسوی عاملی (م: 1263 ق)

ردّیه‌ای است بر رساله المقلاد فی حجیة المظنّة از سید محمد مجاهد (م: 1243 ق). «ردّهالسید صدر الدین العاملی وأبطل دلیل الانسداد فی حیاة السید المجاهد. عناوینه قال‌سلّمه الله، أقول».

آغاز: أحمد من تنزّه عن خواطر الظنون وأحاط علمه بما کان أو یکون حمد من فوّض إلیه وظنّ أن لن یقدر علیه... وبعد، فقد ذاکرت سیدنا السری العلم العلوی محمد بن علی الطباطبائی خلّد مجده بإعضال الأمر فی عموم حجیة الظنون وخصوصها فألقی إلی دام علاه رسالة فی الانتصار لحجیتها مطلقاً وذکر أنّه بلغ فیها الغایة فأحببت أن أورد ما خطر لی حین تصفّحها فی خلالها وأجعله بمنزلة الشرح جریاً علی عادة العلماء فی تعقّب ما ینقلونه بما یعرفونه وهذا أوّل الرسالة.

انجام: ولیکن ذلک آخر ما جادت به القریحة أعاذنا الله من الضنّ وسوء الظنّ والمنّ وحبانا بالإخلاص فی العمل والخلاص إذ لات حین مناص وجعل سعینا هذا إیثاراً لإظهار الحقّ وحذاراً من إنذاره جلّ شأنه فی قوله إنّ الذین یکتمون ما أنزلنا من البینات والهدی من بعد ما بیناه للناس أولئک یلعنهم اللاعنون وما أبرّیء نفسی ولا أقصر الحقّ علی طرسی ولکن جهد المقلّ ولا یکلّف الله نفساً إلا ما آتاها فلیترفّق الناظر فی هذا التعلیق بستر الزلل وإصلاح الخلل والله یحبّ المحسنین. فرغ من تسویده منشیه المفتقر إلی ربّه صدر الدین محمد بن صالح بن محمد الموسوی العاملی عفی عنهم فی صدر النهار من یوم عرفة فی السنة الثالثة من العشر الرابع من المائة الثالثة من الألف الثانی من الهجرة والحمد لله کثیراً والصلاة علی نبیه وآله.

نسخ: مؤلف، 1233 ق. قطع جیبی، 60 گ، 17 سطری. (کتابخانه مرحوم آیة الله طیب)

139. رسالة فی الوقف

از: سید ابو جعفر بن صدر الدین محمد بن صالح موسوی عاملی (م: 1324 ق).

رساله ای است فقهی از سید ابو جعفر خادم الشریعة (پدر آیة الله سید حسین خادمی) که به امر استادش حجة الإسلام ثانی سید اسد الله شفتی نگاشته است. متأسفانه نسخه ناقص است.

آغاز: الحمد لله المتفرّد بالذات المبریء عن الصفات المنزّه عن مشابهة الممکنات... أمّا بعد، فیقول العبد المحتاج إلی عفو ربّه الجلیل المشهور بکنیته أبو جعفر بن صدر الدین الموسوی العاملی عاملهما الله بلطفه الخفی والجلی قد صدر أمر من منبع الإفاضة ومصدر الجود والسخاوة العالم العامل والتقی الفاضل أعلم العلماء ورئیس الفضلاء أستادنا الأعظم حجة الإسلام فی العرب والعجم صاحب المفاخر والمناقب المسمّی بلقب أسد الله الغالب... بتحریر مسأله سألها سائل نجمع فیه الأقوال والأخبار المناسبة لها ونبین فیه صحیح الأقوال وسقیمها فشرعت فیه متوکلاً علی الله ومستعیناً من إمام الزمان وخلیفة الرحمان المنتظر الغائب عجّل الله فرجه ولا بدّ أن نبین أولاً صورة السؤال. قال السائل لو وقف أحد أرضاً مثلاً علی أولاده الذکور الموجودین ثمّ علی أولادهم نسلاً بعد نسل وبطناً بعد بطن ومع الانقراض علی أولاده الأناث وأولادهنّ نسلاً بعد نسل وبطناً بعد بطن ویقف علی ذلک ولم یفرض للانقراض ولم یبین المصرف بعده فهل هو صحیح أم لا؟

نسخ: مؤلف، قطع جیبی، 23 گ، 18 سطری. (کتابخانه مرحوم آیة الله طیب)

140. مجموعه:

رسائل فقهی عالم جلیل سید محمد باقر بن حسنعلی موسوی فروشانی (م: 1325 ق) است بدین شرح:

1. رسالة فی الطهارة (97 - 1)

آغاز: الحمد لله الذی عمّ عباده بالنوال ومنحهم من مواهب کرمه بغیر سؤال وتفضّل علیهم من جوده بسوابغ الإفضال ورفع بمنّه درجات العلماء وجعلهم بما آتاهم ورثة الأنبیاء... أمّا بعد فیقول المفتقر إلی الله الغنی محمد باقر بن حسنعلی الموسوی إنّ هذه نبذة من مهمّات مسائل الطهارة والصلاة أوردتها فی هذه الورقات راجیاً من الله تعالی أن یکتبه فی صحائف الحسنات... وقد رتّبت ما یتعلّق بالطهارة علی مقدمة ومقاصد وخاتمة.

2. رسالة فی الصلاة (165 - 98)

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد فیقول المفتقر إلی الله الغنی محمد باقر بن حسنعلی الموسوی إنّ هذه نبذة من مهمّات مسائل الصلاة أوردتها تذکرة لنفسی... وهی تذکر فی مقاصد وخاتمة.

3. أحکام الخلل فی الصلاة (201 - 165)

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فهذه رسالة فی جملة من أحکام الخلل الواقع فی الصلاة ومقدّماتها أوردتها فی هذه الأوراق تذکرة لنفسی... ورتّبتها علی مقصدین.

4. أحکام صلاة الجماعة (237 - 202)

آغاز: الحمد لله... فی جملة من مهمات صلاة الجماعة وفیها مباحث.

5. أحکام صلاة المسافر (262 - 237)

آغاز: الحمد لله... فهذه جملة من الکلام فی صلاة المسافر أوردتها فی هذه الأوراق تذکرة لنفسی وذخیرة لیوم فقری مشتملة علی رؤس المسائل وأمّهاتها محتویة علی أصول الفروع ومهمّاتها متضمّنة للإشارة إلی نبذة من الأقوال والأدلة مرتّبة علی مباحث ثلاثة.

انجام: ولیکن هذا آخر ما أردنا بیانه... وقد فرغ مصنّفه دام ظلّه العالی من تنمیق هذه الرسالة الشریفة فی الرابع والعشرین من شهر شعبان سنة 1286.

6. أحکام الصوم (297 - 262)

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فهذه کلمات یسیرة فی مهمّات مسائل الصوم... ویتمّ الکلام فیها برسم مباحث.

نسخ: محمد کاظم بن محمد رحیم فروشانی، 9 رمضان المبارک 1295 ق. (کتاب اول) 10 رجب 1297 ق. (کتاب ششم). در حاشیه تصحیح شده است. در آغاز عنوان با شنگرف نوشته شده: هذه رسالة فی الطهارة والصلاة من تصنیفات قدوة المحقّقین زبدة المدقّقین وعمدة العلماء الراشدین ونقاوة أحفاد سید المرسلین المولی الأعظم والسید الأورع الأزهد الأفخم ذوی المناقب والمفاخر آقا سید محمد باقر الفروشانی الاصفهانی أدام الله بقائه العالی. عناوین در نیمه اول به شنگرف و سپس نانوشته. 297 گ، 16 سطری. (کتابخانه حجة الاسلام سید محمد تقی حجازی)

141. مجموعه:

رسائل فقهی عالم جلیل سید محمد باقر بن حسنعلی موسوی فروشانی (م: 1325 ق) است بدین شرح:

1. الرسالة الشرطیة (34 - 2)

این رساله به امر استاد مؤلف شیخ زین العابدین مازندرانی در سال 1292ق نگاشته شده است. وی در آغاز رساله تقریظی بر آن نوشته و از او چنین یاد کرده است: «العامل العالم البدر التمام شمس الظلام قدوة الأنام من الخواص والعوام، فرید الأوان وحید الزمان، مهذّب شرایع الإسلام، حایز ضوابط الحلال والحرام، غائص بحار دلائل الأحکام، مستنبط الفروع من الأصول، مهذّب القوانین والفصول، فاتح صحیفة الفقاهة والاجتهاد، خاتم رقیمة السداد والرشاد... فإنّه بحمد الله قد أتعب نفسه الشریفة فی الاجتهاد فی الأحکام الشرعیة وکتب رسائل عدیدة فی مسائل متشتّتة، منها هذه الرسالة وهی رسالة شرطیة، وهی أیضاً فی غایة المتانة؛ فلیحمد الله علی ما رزقه سبحانه من هذه الموهبة الربّانیة...».

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فهذه رسالة فی بیان مسألة الشرط فی ضمن العقد حرّرتها تذکرة لنفسی.

انجام: وهذا آخر ما قصدنا تحریره فی هذه الرسالة... وقد أمرنی بذلک أستادنا العالم العلامة وشیخنا الفاضل الفهامة غواص بحار معارف الأحکام نقاد کنوز جواهر الکلام نور حدقة الاجتهاد والتحقیق ونور حدیقة الفقاهة والتدقیق أعلم العلماء الراسخین وأفضل الفضلاء المتقدمین والمتأخرین سمـی سیدنا ومولانا سید الساجدین علیه السلام مولانا الأعظم ومطاع العرب والعجم الشیخ زین العابدین لا زالت مغلقات الأحکام منحلة ببیانه وریاض المسائل مخضرة بمیاه تبیانه...

2. رسالة فی حکم الفرار عن الدین (40 - 36)

این رساله در سال 1299 ق تألیف شده است.

آغاز: مسألة لو نقل المدیون الغیر المفلس ماله إلی غیره بیعاً أو صلحاً أو هبة أو قرضاً أو نحو ذلک من العقود الناقلة فراراً عن الدین فهل یصحّ ذلک أو لا؟

انجام: وهنا أبحاث شریفة لا یقتضیها المقام قد حرّرناها مفصلة فی بعض تحریراتنا والله العالم...

3. رسالة فی منجّزات المریض (62 - 41)

این رساله در سال 1286 ق تألیف شده است.

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فیقول المفتقر إلی الله الغنی محمد باقر بن حسنعلی الموسوی الاصفهانی الفروشانی إنّ هذه نبذة من الکلام فی منجّزات المریض...

4. رسالة فی أحکام عبادة الجاهل بقسمیه (76 - 63)

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فیقول المفتقر إلی الله الغنی محمد باقر بن حسنعلی الموسوی إنّ هذه کلمات یسیرة فی بیان معذوریة الجاهل وعدمها.

نسخ: مؤلف، (رساله اول). نسخ زیبا، کاتب نا معلوم، 1300 ق (رساله چهارم). 76 گ، سطور مختلف. (کتابخانه حجازی)

142. تقریرات أصول الفقه

از: علامه میر محمد صادق خاتون آبادی (م: 1348 ق).

تقریرات درس اصول آخوند خراسانی صاحب کفایه است که شاگرد برجسته اش علامه خاتون آبادی نگاشته و شاگرد وی سید محمد مهدی حجازی فروشانی استنساخ کرده است. این جلد شامل مباحث وضع تا إجزاء می باشد.

آغاز: هذه نخبة ما صنّفه سیدنا الأستاد أوائل استفادته من المحقق الخراسانی رحمة الله علیهما. الکلام فی الوضع فائدة الوضع علی ما هو التحقیق هو العلقة الحاصلة.

نسخ نازیبا: سید محمد مهدی حجازی، ق 14. 160 گ، 20 سطری. (کتابخانه حجازی)

143. تقریرات أصول الفقه

از: علامه میر محمد صادق خاتون آبادی (م: 1348 ق).

این جلد شامل مباحث نواهی، مفاهیم، عام و خاص و مطلق و مقید است.

پایان: قد تمّ ما وفّق الله العبد السید محمد مهدی الحجازی الموسوی السدهی لنسخه من البرائة إلی التعادل والترجیح ومن أوائل مباحث الألفاظ إلی هنا ممّا أودعه فی الصحف سیدنا المحقق الأستاد الحاج میر محمد صادق الحسینی الخاتون آبادی الاصفهانی أوان تحصیله ممّا استفاده من بحث أستاده المحقق الخراسانی... ولم نظفر بعد علی مباحث القطع والظنّ.

نسخ نا زیبا: سید محمد مهدی حجازی، 1376 ق. 170 گ، 20 سطری. (کتابخانه حجازی)

144. مجموعه:

1. عواطف الاصول (100 - 1)

از: محمد شریف بن محمد یوسف تنکابنی

آغاز افتاده: فی توضیح معنی الورود...

انجام: وأن یجعل مقامنا تحت لواء الحمد وقرب منبر الوسیلة. وقد تمّت بخط مؤلفه الفقیر هذه النسخة الشریفة سنة 1281. تاریخ تولد مصنّفه ولد فی سنة 1259.

2. لطائف الاصول (124 - 101)

از: محمد شریف بن محمد یوسف تنکابنی

آغاز: الحمد لله الذی لا تغیر ولا تبدّل فی ذاته ولا فی صفات ذاته ولا فی صفات أفعاله... أما بعد، فهذه وجیزة ورسالة منفردة فی جملة من المسائل المهمة من أصول الفقه فی وجوب تجدید النظر علی المجتهد وعدمه وجواز نقض الحکم أو الفتوی وغیرها وسمّیته باللطائف اللطیفة.

3. رسالة العقد والحلّ (131 - 125)

آغاز: یقول مصنّف الکتاب... اعلموا أیها الإخوان الأخلاء قد اختلجت عویصة بالبال مستلزمة للزوم الجبر من الخالق الأکبر عند بادی النظر علی عباد الله من الکبر والصغر وهی أنّه قد نطقت الأخبار المستفیضة علی أخذ الله تعالی طینة المؤمن من الجنة.

نسخ: مؤلف، 1286 ق (کتاب دوم) 1287 ق (کتاب سوم) 18 سطری. (کتابخانه میردامادی)

145. الحاشیة علی الحاشیة الخفریة

از: محمد قاسم بن محمد صالح اصفهانی (ق 12).

آغاز: الحمد لله... أمّا بعد، فیقول الفقیر إلی الله الغنی محمد قاسم بن محمد صالح الاصفهانی هذه تعلیقات علی الحاشیة التی علّقها العلامة الخفری علی الهیات شرح التجرید والمرجوّ من الله تعالی أن یهدینی إلی طریقه المبین ویجعله عدة وذخراً فی یوم الدین.

انجام: هذا غایة ما تیسّر لی من الکلام وأسأل الله التوفیق علی الإتمام فی مبحث الکلام إنّه هو المفضل المنعام بمحمد وآله علیه السلام.

شکسته نستعلیق، کاتب نا معلوم، 16 رمضان المبارک 1097 ق. 87 گ، 19 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

146. روضات الجنات فی أحوال العلماء والسادات

از: میرزا محمد باقر بن زین العابدین موسوی خوانساری (م: 1313 ق)

جلد چهارم کتاب است.

آغاز: الحمد لله الذی هو فی مجده قدیم وفی قدمه عظیم وفی عظمه کریم وفی کرمه قسیم وفی قسمه حکیم وفی حکمه حکیم وهو فوق کلّ ذی علم علیم.

نسخ: محمد تقی بن محمد حسن خوانساری، 1296 ق. عناوین به شنگرف، 211 گ، 24 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

147. مجموعه:

1. سواد العین (51 - 1)

از: شمس الدین محمد بن احمد خفری (م: 957 ق).

تعلیقات علی شرح شمس الدین محمد بن مبارکشاه شهیر به میرک بخاری علی کتاب حکمة العین لدبیران الکاتبی القزوینی.

آغاز: الحمد لله... فیقول الفقیر إلی الله الغنی محمد بن أحمد الخفری: قد اتّفقت منّی فی سالف الزمان تعلیقات علی شرح حکمة العین وحواشیه وجمعتها وسمّیتها سواد العین.

2. إثبات الواجب فی إثبات الواجب (118 - 52)

از: بهاءالدین محمّد بن حسن اصفهانى معروف به فاضل هندی (م: 1131ق).

از آثار کلامی فاضل که در سال 1080 ق در سنّ 18 سالگی او تألیف و به شاه سلیمان صفوی تقدیم شده است.

آغاز: سبحان من ثبت وجوده علی صفحات اللیل والنهار، واستقرّ وجوبه فی صحائف القلوب والأبصار، وشهد بوحدانیته ذرات الجوّ وقطرات الأمطار... أمّا بعد، فهذه خورة الخریدة، أو لؤلؤة فریدة، فی إثبات أوجب ما یثبت فی صفحات الجنان، وتدلک به وجنات اللسان ویسطری فی الطرس بمعوان البنان... والبصیر المنصف إذا تأمّل ما یحویه، رآه حقیقاً بما قلته فیه... ثمّ لمّا أردت أن أزید فی جمالها، وأمعن فی إجلالها، حلّیتها باسم من باسمه تتحلی فراید اللآلی وتتجلّی صفائح الأیام واللیالی، یفتخر الدهر بأبوّته، بل کاد یباهی ببنوّته ... أبوالمظفر بهادرشاه سلیمان الصفوی الموسوی، لازالت عین الدهر قریرة بوجوده، ورقاب الأنام أسیرة لجوده. هذا، وینحصر مقصودی فی الکتاب فی ثمانی مقدّمات ومقصدین... وسمّـیت کتابی هذا بإثبات الواجب فی إثبات الواجب. ومن خواصّ هذا الکتاب وغیره من کتبی أنّی إذا تفرّدت بقول لم أمیزه من سائر الأقوال بالتخصیص بنفسی إلا بأقلّ الأحوال، کما هو عادة الفحول الأماثل، بخلاف عادات الأراذل. وأمّا الفاضل المنصف فإذا نظر إلی کلامی وکلام القوم ماز بنف الکلامین إن لم یغلبه النوم، بل وجد کثیراً ممّا أنقله منهم غیر منقّح وموضح مع إیجاز کما فی کلامی؛ والباعث علی ذلک أمور: الأول: إنّ الغرض من التألیف إنما هو ابتغاء رضوان الله فی تفهیم المتعلّمین وتنبیه المعلّمین وتحقیق الحقّ الحقیق بالاتباع وقلع الباطل الواجب الانقلاع؛ لا رئاء الناس بأنّ القوم قالوا کذا وأنا أقول ذا...والرابع أنّه ربّما یکون موافقاً لمقالة بعض من تقدّمنی، فیظنّ بی الناس ظنّ السوء، لاسیما وقد جرّبت من نفسی مثل ذلک فی الغالب، وإنی قلیل آلات التألیف، معدم لأکثر مایتعلّق به التصنیف، وإلی الله المشتکی من دهر ینمی الجهّال والأراذل ویذیل العلماء والأماثل.

دهر علا قدر الوضیع به

کالبحر یرسب فیه لؤلؤه

        وغدا الشریف بحطه شرفه

سفلاً ویطفو فوقه جیفه

انجام: وما ذکرناه کافی فی معرفة وجود الواجب الذات، فإن ساعد الوقت وصحب التوفیق أبدعنا فی ذلک کتاباً آخر مع بسط وتحقیق. فلنختم الکلام حامدین للملک العلام، مصلّین علی رسوله خیر الأنام وآله الغرّ الکرام، ما تعاقبت اللیالی والأیام، وتسابقت الشهور والأعوام. ومن حسن الاتفاقات أنّه وقع الابتداء بإبداع هذا الکتاب لیلة الرغائب من السنة الثمانین بعد الألف، وتنجّز الفراغ منه لیلة عرفة من السنة المذکورة. کتبه بیمناه الداثرة مؤلّفه أذلّ أهل الساهرة، محمد بن الحسن المشهور ببهاء الدین الاصفهانی، ذلّلت له قطوف الأمانی.

نسخ، گویا فاضل هندی، 1080 ق. 118 ص، 16 سطری. این نسخه بر حسب وصیت مرحوم بهرام بیک در سال 1296ق از نماء مزرعتین وقف شده است. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

148. مجموعه:

1. تلخیص الاقوال فی تحقیق أحوال الرجال

از: سید میرزا محمد بن علی بن ابراهیم حسینی استرآبادی (م: 1028 ق).

آغاز: الحمد لله وسلام علی عباده الذین اصطفی. أمّا بعد فهذا کتاب تلخیص الأقوال فی تحقیق أحوال الرجال قد أثبت فیه الأسماء علی ترتیب الحروف مراعیاً للأوّل ثمّ الثانی وهکذا.

انجام: فرغ منه مؤلفه الراجی عفو ربّه الهادی محمد بن علی عاشر شهر جمادی الأخری سنة988.

2. رسالة فی الخبر الواحد

از: ؟

آغاز: الحمد لله... فهذه کلمات یسیرة فی العمل بخبر الآحاد اعلم وفّقک الله تعالی أنّ کلّ من نظر فی أحادیث وتأمّلها حقّ التأمّل.

انجام: قلت فائدته زیادة الحثّ علی فعل المندوبات الثابتة بحدیث راجح صدقه وزیادة الترغیب فیها ونسأل الله من فضله وإحسانه أن یوفّقنا ویهدینا إلی طریق السداد.

نسخ: محمد تقی بن الله قلی شهیر به ملا پروانه عباسی صفوی سلیمانی، 19 شعبان 1047 ق. در پایان فهرست رجال مسند کتاب من لا یحضره الفقیه و فوائدی به نقل از المهذّب البارع و الرواشح السماویة و اسماء رجالی از روات تهذیب که در خلاصه نیامده اند نقل شده است. نسخه در سال 1311 ق بر حسب وصیت بهرام بیک وقف شده است. 223 گ، 26 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

149. رضوان الاملین فی تعلیق القوانین

از: سید محمد بن عبدالصمد حسینی شهشهانی اصفهانی (م: 1287 ق).

آغاز: الحمد لله الذی هدانا إلی الأصول الثابتة والفروع النامیة بتعلّق القوانین المحکمة... وبعد فلمّا کان کتاب القوانین فی علم الأصول من تصانیف العالم النحریر والعلم الکبیر المدقق المحقق القمقام المکنّی بکنیة أشرف الأنام علیه آلاف التحیة والسلام دستوراً وافیاً وزبراً شافیاً... وکان فی کمال الغموض والإشکال فی کلّ باب... کان حقیقاً بشرح یسهل معضلاته ویبین مجملاته.

نسخ بسیار زیبا: محمد رضا بن محمد مهدی خوزانی، 1290 ق. این نسخه را حاج محمد کاظم و حاج عبدالباقی و آقا محمد صادق، اوصیای مؤلف در سال 1290 ق حسب الوصیه او وقف کرده اند. 192 گ، 27 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

150. الفوائد السنیة فی شرح العوامل المحسنیة

از: سید عبد الکریم بن محمد هادی حسینی مرعشی شوشتری (ق 12)

آغاز: الحمد لله الذی نصب أعلام الهدی للسالکین إلی نحو معرفته ورفع أعمال العالمین العاملین بإرادته... سأل منّی بعض الخلان ممن لاح فی وجهه سیماء الإیمان أن أشرح له المختصر الجامع للعوامل فی النحو المنسوب إلی قدوة أهل العرفان... العلیم الربانی والنحریر السبحانی المولی محمد محسن القاسانی.

انجام: فرغ من تسویده شارحه العبد الأقلّ المذنب الأذل تراب نعال السادة النجباء والطلبة الکرماء عبد الکریم بن محمد هادی الحسینی المرعشی فی یوم الخمیس رابع شهر جمادی الأول من عام ثمانین بعد المائة والألف من مهاجرة النبی المرسل...

نسخ: ابو طالب بن محمد رضی، ربیع الأول 1183 ق. در همین سال با نسخه اصل مقابله شده است. 134 گ، 17 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

151. إیصال المبتدئین

از: صادق بن محمد صفی اصفهانی (ق 13).

آغاز: نحمد من توله فی معرفة کنه ذاته عقول العقلاء... وبعد قد قال الواله الفقیر الغریب الغریق فی بحار العصیان صادق بن محمد صفی المنسوب إلی الاصفهان... إنّ هذا شرح لطیف مزجته بمختصر النحو الذی صنّفه الإمام الفاضل العلامة العامل... الشیخ المدعو بمحسن جزی الله مساعیه الجزیلة أعنی العوامل رافعاً للحجاب عن وجوه فرائده الجمیلة... فإنّه أوّل ما أفرغناه فی غالب الترصیف والترتیب.

انجام: لا یخفی علیکم یا إخوان الدین أنّی کنت حین الجمع والتألیف مبتلی بأنواع محن الزمان بحیث إن أردت أن أکتب أو أقرر بعضها لا یتحرّک القلم ولا اللسان...

نسخ، کاتب نا معلوم. تألیف 1234 ق. 165 گ، 20 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

152. مفتاح اللبیب فی شرح التهذیب

از: سید نعمة الله بن عبد الله موسوی جزائری (م: 1112 ق).

شرحی است ارزشمند بر تهذیب البیان شیخ بهائی در علم نحو که محقق جزائری آن را در سال 1064 ق در سنّ پانزده سالگی در مدرسه منصوریه شیراز نوشته است.

آغاز: الحمد لله الذی صرف قلوبنا نحو الجادة القویمة وألهمنا الهدایة نحو الطریقة المستقیمة... وبعد فیقول غبار نعال أهل الفقر نعمة الله بن عبد الله الحسینی الجزائری لمّا کانت العلوم التی یعرج علیها فی عنفوان الشباب وترتاح عند سماعها أذهان الطلاب هی العلوم الحقیقیة والمعارف الیقینیة وعلم النحو من بینها أبینها تبیآناً وأعظمها شأناً... وکان هو أوّل فنونی... إلی أن وقفت منها علی الجمّ الغفیر وأحطت بغالب الموجود مطالعة وتأملاً بحیث لا یفتنی سوی النزر الیسیر... کتاب التهذیب لشیخنا ومقتدانا ومن به نفتخر علی أعدائنا الفائز من قداح العقل بالقدح المعلّی المشهور فی المعارف بالید الطولی

لمّا بدت منه محامد جمّة

یا من یسائلنی عن الغایات

ما إن مدحت محمداً بمقالتی

        فی الناس لقّب بالبهاء محمد

إن فکّرت فیه فهو غایة مقصد

لکن مدحت مقالتی بمحمّد

فهو وإن کانت وریقاته قلیلة لکنّها فی الفوائد جلیلة... لکن لمّا لم یکن له شرح ألف بدره الأفول، فلم یبزع فی أکثر الآفاق، ولتراکم سحایب عباراته لم تطلع شمسه فی العراق؛ فأحببت أن أجمع له شرحاً یحلّ ألفاظه ومبانیه... مع عوز ما یحتاج إلیه الغائص فی هذا اللجج، والسالک لمثل هذا النهج، من الفطنة الوقادة والبصیرة النقادة.

کیف الوصول إلی سعاد ودونه   قلل الجبال ودونهنّ حتوف

والرجل حافیة وما لی مرکب   والکفّ صفر والطریق مخوف

انجام: وإن ساعدتنی الأقدار وأعمیت عنّی عین الدهر الغدّار  هذا الفنّ علی طرف التمام ینادی بالطلاب قد فضّ عنّی الاختتام وإن قضت علینا المنون فإنّا لله وإنّا إلیه راجعون.

نسخ: ابوالقاسم بن ابو الحسن حسینی، 15 ربیع الثانی 1259 ق. 146 گ، 15 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

153. نخبة المصائب

از: محمد علی بن محمد رضا واعظ هرندی (ق 13).

آغاز: الحمد لله الذی جعلنا من أمّة أشرف الناس فی الحسب والنسب وأعلاهم فی العلم والأدب وأعظمهم فی المصیبة والتعب... أمّا بعد، این مختصری است در مصائب خامس آل عبا و گلگون قبای عرصه نینوا مظلوم صحرای کربلا جناب سید الشهداء علیه آلاف التحیة والثناء از مؤلفات حقیر فقیر کثیر التقصیر تراب نعال الذاکرین ابن محمد رضا محمد علی الهرندی که مشتمل است بر سی و شش مجلس و مقدمه و خاتمه.

نسخ زیبا، مؤلف، 22 جمادی الأول 1291ق. با یادداشت تملک او در 1292ق. 22 سطری. (کتابخانه حسینی هرندی)

154. مرصّع الحواشی

از: سید صدر الدین محمد بن محمد نصیر حسنی طباطبائی یزدی (ق 12).

حاشیه ای است بر حاشیه ملا عبد الله یزدی (م: 981ق) بر تهذیب المنطق تفتازانی که سید صدر الدین برای فرزندش سید محمد اخباری نوشته است كه شیخ آقابزرگ دربارۀ وی گوید:  «الذی محی جملة من تصانیف والده لمخالفة مذاقه. فرغ من تألیفه 1128ق».  سیدصدرالدین از شاگردان آقا جمال الدین خوانساری و مدقق شیروانی، جدّ خاندان مدرّسی یزد است.

آغاز: نحمدک یا مفضلاً علی الإنسان قبل میلاده بتهذیب خلقه وإرشاده وناطقاً لا باللسان ومداده بمنطق الحکمة وسداده... فیقول الفقیر... لمّا رأیت رسالة التهذیب للفاضل الکامل العلامة التفتازانی مشتملة علی دقائق تمیل إلیها الطباع ومتداولة فی الأرباع والأصقاع وقد علّق علیها الأفضل الأکمل الفیلسوف الأول العالم النحریر الحبر الخبیر البارع الزکی الفائز بخیر الأدیان الجامع بنق مرتبتی الفضل والإیمان المدقق المحقق مولانا عبد الله تعلیقات تحتوی علی مطالب تعشق إلیها أهل النظر وتنطوی علی مآرب قلّما یطّلع علیها دقیق النظر... ولقد خطرت لی خواطر حلاً أو کلاماً ونقصاً أو برهاناً ذکرتها لقرّة عینی الولد العزیز السید محمد عند ما تدرّس فالتمس منّی أن أکتبها ولو تدریجاً کالصبح إذا تنفّس فأجبت سؤله.

انجام افتاده: بالآخر علی ما سیأتی بیانه وکل شیء لیس أحدهما علّته.

نسخ، کاتب نا معلوم، ق 13. وقف مرحوم بهرام بیک در 1313 ق. 55 گ، 15 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

155. تشریح الایة

از: عبد الجواد بن حاج محمد جعفر آباده‌ای اصفهانی (ق 14).

تفسیری است جامع از آیه یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کلّ مسجد.

آغاز: الحمد لله الذی نوّر قلوبنا بمعرفته وتلألأ صدورنا بتنزیل کتابه... وبعد فقد طلب منّی من لا یسعنی مخالفته ولا یمکن لی مضایقته أن أفسّر الآیة الشریفة الواقعة فی سورة الأعراف تفسیراً حاویاً للغة والصرف والنحو والمعانی والبیان والمنطق والحکمة والأصول والفقه والطبّ فأجبته سائلاً عن جنابه أن یعفو عنّی ما أودعته لأنّی قد أشغلنی فی هذا الزمان مشغلة کثیرة لا یمکن لی حقّ الاستیفاء ولو سألنی مسألة من مسائل الأصول والفقه کان أسهل.

انجام: فکیف یلیق من العاقل أن یکاسل فی تلک الخدمة وفّقنا الله لذلک بمنّه وجوده إنّه جواد کریم.

نسخ زیبا، کاتب نا معلوم، ق 14. این نسخه با 52 جلد دیگر به واسطه جناب آخوند ملا علیمیرزا به جهت موقوفه مرحوم بهرام بیک خریده شده است. با یادداشتی به خط شکسته نستعلیق زیبا بدین شرح: این رساله شریفه مال جناب مستطاب فضایل مآب حقایق و معارف انتساب علام فهام ذو المجد والسداد قبله مکرّم و مطاع معظّم آقا عبد الجواد سلّمه الله تعالی است. 56 گ، 13 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

156. الاقرار والمواریث

از: عبد الجواد بن حاج محمد جعفر آباده ای اصفهانی (ق 14).

فقه استدلالی است در دو بحث مذکور.

آغاز: القول فی الإقرار. وفیه مقامات. الأول فسر الإقرار فی کلام بعض اللغویین بالاعتراف.

نسخ: محمد بن محمد باقر، 1288 ق. این نسخه در سال 1303 ق با 52 جلد دیگر به واسطه جناب آخوند ملا علیمیرزا به جهت موقوفه مرحوم بهرام بیک خریده شده است. در عنوان کتاب چنین آمده است: «من تألیفات الفاضل الکامل العالم العامل جامع الأصلین حاوی الفرعین علامة العلماء صاحب المناقب والمفاخر والمحاسن والعوالی والمعالم والسداد آقا عبد الجواد الفارسی دام عمره وفضله». 118 گ، 13 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

157. مجموعه:

رسائلی از: صدر المتألهین محمد بن ابراهیم شیرازی (م: 1050ق) و صائن‌الدین تركه.

1. الحکمة العرشیة

آغاز: الحمد لله الذی جعلنا ممّن شرح صدره للإسلام.

2. اکسیر العارفین فی معرفة طریق الحقّ والیقین

انجام: سبحانک اللهم وتحیتهم فیها سلام وآخر دعواهم أن الحمد لله ربّ العالمین.

3. تحقیق مسألة حدوث العالم

آغاز: سبحانک اللهمّ من قدیم قد تفرّد بالقدم والسرمدیة.

انجام: لآیات لأولی الألباب إنّ فی هذا لبلاغاً لقوم عابدین.

4. الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة

آغاز: الحمد لله الذی تجلّی لقلوب العارفین بأسرار المبدأ والمعاد.

5. القضاء والقدر

آغاز: الحمد لله الذی أخرج من مکنونات عنایته ما أدرج فی القلم.

انجام: والسمع والبصر وجمیع القول فالحکم لله العلی الکبیر.

6. اسرار الصلاة

از: صائن‌الدین علی بن محمد تركه.

آغاز: شکر و سپاس پروردگاری را که شاه راه بندگی بارگاه جلالش که به سرحدّ هدایت ابدی و سعادت سرمدی می رود.

انجام: وختم به کمال الإنسان محمد وآله متممی بنیان الإیمان اللهمّ صلّ علیه وآله کلما ذکره الذاکرون.

شکسته نستعلیق زیبا، فضل الله بن محمد علی حسینی سبزواری، 1233ق در اصفهان. متأسفانه بسیاری از صفحات چند رساله اوّل آسیب جدّی دیده است. 467 ص، 18 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

158. مجموعه:

رسائلی از علامه شیخ محمد هادی تهرانی (م: 1321ق) است به خط ییص از شاگردان برجسته اش.

1. الادلة العقلیة (37 - 3)

آغاز: الحمد لله... وبعد فیقول المسکین المستکین محمد هادی بن محمد أمین إنّ هذه جملة ما خطر بالبال فی الأدلة العقلیة أجبت بتحریرها التماس جمع من إخوانی المؤمنین.

انجام: وهذه جملة القول فی العلم التفصیلی والإجمالی.

2. النیة فی العبادة (41 - 38)

آغاز: قد ذکر الفقهاء أنّ العبادة لا تقع بلا نیة فلا بدّ أن نشرح معنی العبادة.

3. الاستصحاب (49 - 41)

آغاز: الثالث أنّ مسألة الاستصحاب علی القول بکونه من الأحکام العقلیة مسألة أصولیة.

4. حجیة الخبر الواحد (53 - 49)

آغاز: استدلوا علی حجیة الخبر الواحد بالأدلة الثلاثة.

5. الاستصحاب (116 - 50)

آغاز: الحمد لله... وبعد فیقول المسکین المستکین محمد هادی بن محمد أمین إنّه قد سألنی من لا یسعنی مخالفته أن أحرّر فی الاستصحاب ما أدّی إلیه فهمی القاصر وفکری الفاتر فأجبته إلی ذلک.

6. الصلاة (228 - 228)

آغاز: الحمد لله... وبعد، فالصلاة هی العطوفة لا الدعاء.

انجام: فاللازم هو قصد الخضوع فی ذلک الیوم وهو یتعین بالضرورة.

نسخ: عبد المجید سیوانی، ذو القعده 1307ق (پایان کتاب اول). 1311ق (کتاب ششم). با یادداشتی از علی اکبر بادکوبی مردکانی در 1308ق مبنی بر این که نسخه اصل کتاب اول مفقود شده و نسخ موجود مغلوط بوده و وی بسیاری از مظانّ غلط را از مؤلف پرسیده است. «کتبه لأجل الأخ الأجلّ العالم الوحید والفاضل الفرید الشیخ عبد المجید وفّقه الله تعالی لارتقاء معارج الکمال». 228 گ، سطور مختلف.

159. مجموعه:

1. رسالة فی الغسل الارتماسی (36 - 4)

از: میر محمد اسماعیل بن ابی صالح حسینی اصفهانی (ق 12)

آغاز: الحمد لله... قد اتّفق لی مباحثة مع بعض فضلاء المعاصرین فی الغسل الارتماسی فعرضت علیه أنّه لا یحتاج فیه إلی إلقاء البدن من عال فی الماء کما شاع الآن ولو ارتمس رأسه ناویاً فیه صحّ.

2. رسالة فی تحقیق برج العقرب (44 - 37)

از: میر محمد اسماعیل بن ابی صالح حسینی اصفهانی (ق 12)

آغاز: الحمد لله الذی جعل فی السماء بروجاً وزینها للناظرین... هذه کلمات فی تحقیق برج العقرب نظمتها فی سلک التحریر امتثالاً لمن لا یسعنی فی خدمته التقصیر.

3. تفسیر آیه اسری (49 - 45)

از: میر محمد اسماعیل بن میر محمد باقر حسینی واعظ اصفهانی (ق 13).

آغاز: الحمد لله... وبعد چنین گوید اقل سادات ذریه رسول الله العزیز الباقی محمد اسماعیل بن محمد باقر الحسینی الاصفهانی که این چند کلمه است در تفسیر آیه مبارکه اسری که حسب خواهش عزیزی با جان برابری مرقوم می گردد.

4. سؤال و جواب (116 - 50)

از: میر محمد اسماعیل بن میر محمد باقر حسینی واعظ اصفهانی (ق 13).

متن سی سؤال و جواب اعتقادی و فقهی است که در سال های 1242 ق و 1243 ق از میر محمد اسماعیل بن میر محمد باقر بن میر محمد اسماعیل بن میر ابی صالح بن میر عبد الرزاق بن میر سید محمد حسینی اصفهانی امام مسجد جامع جدید عباسی شده و وی بدانها پاسخ داده است.

مؤلف در ذیل سؤال بیست و هفتم می نویسد که میرزای قمی و میر سید علی [صاحب ریاض] به او اجازه اجتهاد داده اند امّا او عمل به اجتهاد نکرده و از مجتهد حی تقلید می نماید. وی همچنین از رساله ای که در نقل نعش به اماکن مشرّفه تألیف کرده یاد نموده است.

سؤال شانزدهم مکتوبی از عالم فاضل حبیب صدیق کامل شیخ المشایخ شیخ زین الدین است که در سال 1239ق است که از بلدی از بلاد دار المرز فرستاده و در آن می نویسد: «أمّا بعد، عرضت إلی جناب الصاحب العالم الفاضل العادل العامل العارف بمعارف علوم الالهیة العلامة الفقاهیة السید السند... بأنّی لمّا کتبت هذه العریضة إلی جنابکم خطر بخاطری القاصر أن أسألکم بسؤال لا أسأل أحد من العلماء من قبل لارتفاع شأنی وجلالی وتکبّری ممّا علمتم منّی، ولأنّی علمت أنّی أعلم من علماء هذا البلدان، وعلمت أنّکم بعد رحلتی من دار السلطنة اصفهان أنّکم مشغول فی إفاضة فیض علوم الربّانیة من الجناب المستطاب العلامة الفهامة أشرف المحققین وأفخر المدققین أفضل الفضلاء أعرف العرفاء أرشد الراشدین مرشد المرشدین صاحبنا ومعلّمنا ومولانا ملا علیا [نوری] دام ظله العالی فأسألکم یا صاحبی بسؤالی».

مؤلف در ذیل سؤال دوازدهم دو رؤیای جالب نیز نقل کرده و می نویسد:

«إنّ الجناب المستطاب قدسی المآب قدوسی الإیاب الصاحب الأعظم والأخ الأکبر الأکرم میر محمد صادق [مؤلف جارح العینین] نوّر الله مرقده قال: رأیت فی المنام ذات لیلة الجناب المستطاب العلامة الفهامة الفقاهة المجتهد الزکی الواصل إلی رحمة ربّه الجلیل جدّی میر محمد إسماعیل نوّر الله مرقده فسألته فقلت: یا جدّی أین مکانک فی الجنة؟ قال: عند مولانا وجدّنا وسیدنا أمیرالمومنین علیه السلام. ثمّ قلت: أین مکان صحبتکم؟ قال: فی وادی السلام قرب قبره. ثمّ قلت: هل رأیتم فلاناً وفلانة؟ قال: ماتا؟ قلت: بلی. قال: لا رأیتهما. ثمّ قلت: من مات لا یجیء عندکم؟ قال: إن کان من أهل الجنة جاء عندنا ورأیناه واجتمع معنا فی مجمعنا ومجلسنا فی النجف فی وادی السلام، وإن کان من أهل النار لم نره، یذهبونه فی الیمن فی البرهوت.

وأنا رأیت فی المنام الجناب المرحوم الواصل إلی رضوان الله العلی عمّی میر محمد تقی طاب ثراه فی مجلس کان فیه جمع کثیر من العلماء، فعلمت أنّه قد مات، فسألته: یا عمّی أرأیت جدّی أمیر المؤمنین(ع) قال: أی فی کل أسبوع مرة فی الیوم الجمعة فی قصره فی النجف. قلت: أ کان أبی العلامة میر محمد باقر أخوک فی ذلک القصر عند مولانا أمیر المؤمنین(ع) قال: نعم لا زال أبوک أخی حاضراً عنده(ع) قلت: وفی هذا القصر رأیته قال: نعم هو جالس فی جنب أمیر المؤمنین(ع) فی مجلسه وأنا جالس عند الباب وبیال وبینه و أمیر المؤمنین(ع) جمع کثیر من العلماء والشهداء والصلحاء. قلت: هل کان عندک فی صحبته(ع) شیء من صحبته(ع) قال: نعم...».

مؤلف در ذیل سؤال هفدهم خواب اخیر را مفصلاً به فارسی گزارش کرده است. سؤال هیجدهم را مخلص قدیمی ملا محمد مهدی هرندی از او پرسیده، سؤال بیست و پنجم را احقر طلاب ملا عبد الغفار، و سؤال سی ام را اقلّ اشراف میرزا عبد الکریم.

آغاز: أحمدک اللهم یا رافع درجات أولیائک السالکین سبیل أحبائک.

5. ترجمه و شرح اشعار منسوب به امیر المؤمنین خطاب به حارث همدانی (123 - 116)

از: میر محمد اسماعیل بن میر محمد باقر حسینی واعظ اصفهانی (ق 13).

در شب سه شنبه 25 ربیع الثانی 1244 ق این رساله را نگاشته است.

6. سؤال و جواب (130 - 124)

متن سه سؤال یی  از علمای امامیه اصفهان است از واعظ اصفهانی و جواب او به سال 1244ق.

7. سؤال و جواب (136 - 131)

سؤالی است از میرزا عبد الکریم اشتهاردی مربوط به سه فقره دعای حضرت امام حسن عسکری(ع) (وامتحن بالدواب الصعاب و...) و جواب آن از واعظ اصفهانی.

پس از آن نیز دو سؤال و جواب دیگر آمده که به صورت مجزا به آن پاسخ داده شده است.

نسخ: میر محمد اسماعیل بن میر محمد باقر بن میر محمد اسماعیل حسینی اصفهانی نواده مؤلّف دو رساله اوّل، 1240 ق (دو رساله اوّل). 1244 ق. 142 گ، 15 سطری. (کتابخانه فرهنگ اصفهان)

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

رساله در ردّ بر تناسخ از ملا علی نوری (م 1246)

به کوشش رسول جعفریان

یکی از شاگردان ملاعلی نوری (م 1246ق) با نام میرزا رفیع نوری (م 1250ق) که به هند رفته است، پرسشی در

مکتب درفرایند تکامل: نقد و پاسخ آن

آنچه در ذیل خواهد آمد ابتدا نقد دوست عزیز جناب آقای مهندس طارمی بر کتاب مکتب در فرایند تکامل و سپس پ