خلاصه

از عوارض فرهنگی عصر جدید، هجوم مبلغان و مسیونرهای مسیحی به ایران بود، کاری که از زمان صفویه آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. مقطعی از آن در دوره عباس میرزا و در واقع فتحعلی شاه قاجار است. عباس میرزا در مقابل جزواتی که در قفقاز چاپ شده و به ایران می رسید، واکنش نشان داد و از یکی علمای صوفی خواست به آنها جواب بدهد.

خلاصه

در میان انبوه سفرنامه های حج از دوره قاجار، سفرنامه کیکاوس میرزا از سال 1253 ق / 1837 یکی از قدیمی ترین هاست که برای نخستین بار به چاپ می رسد.

خلاصه

امروز دوم آذر 94 بحث کلاس فرهنگ و تمدن اسلامی را به بحث در باره رساله رشیدالدین فضل الله در موضوع کرویت زمین اختصاص دادم. این که آیا این نظریه حکما، با آیه قرآن «و الی الارض کیف سطحت» تعارض دارد یا خیر. رشیدالدین تلاش می کند این تعارض را رفع کند و این بحث به دلیل این که تجربه ای از تعارض علم و دین در قرون میانه اسلامی است، بسیار شیرین و پر فایده است.

خلاصه

نسخه های خطی گنجینه پایان ناپذیری برای آگاهی هایی است که ما برای شناخت تاریخ و فرهنگ خود بدانها نیاز جدی داریم. ما عادت به استفاده از کتابهای چاپی داریم و از نعمت آگاهی بزرگتری که در میان نسخه های خطی پنهان شده بی بهره ایم.

خلاصه

حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید جوادشهرستانی، روحانی نیک‌آوازه‌ای است که مؤسسات علمی، فرهنگی و عمرانی فراوانی در شهرهای مختلف ایران، عراق، لبنان و... در نتیجه‌ی فعالیت‌های وی تأسیس شده‌اند؛ برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: مؤسسه آل‌البیت‌(ع) لاحیاء التراث (قم)، مرکز فعالیت‌های فلکی نجومی (قم)، مرکز تخصصی و فوق تخصصی چشم‌پزشکی جوادالائمه(ع) (قم)، مرکز تحقیقاتی اهل‌البیت(ع) (بیروت)، شبکه‌ی ماهواره‌ای هدهد ویژه‌ی کودکان به دوزبان فارسی و عربی و...

خلاصه

این روزها، یافتن برگه اشتراک نشریه حبل المتین، از نشریات آزادیخواهی که در کلکته هند انتشار می یافت و با مصیبت نسخه هایی از آن به ایران می رسید، سبب شد تا در باره تاثیر استبداد فکری و برآمدن جریانهای تندرو و افراطی چون داعش در جهان اسلام فکر کنم. داعش زاییده محیط ناآگاهی است و....

خلاصه

آنچه در پی می آید صورت جلسات شورای کتابخانه مجلس شورای ملی است که با حضور چند نماینده و رئیس کتابخانه تشکیل و در باره مسائل عمومی کتابخانه، خرید کتاب، فهرست نگاری و مسائل دیگر در باره آنها صحبت می شده است. برخی از نمایندگان مشهور مانند فروغی، ملک الشعراء، حکیمی و نیز ارباب کیخسرو نماینده زرتشتیان مجلس در آن شرکت می کردند.

خلاصه

کتاب البرهان فی وجوه البیان اثر اسحاق بن ابراهیم بن سلیمان بن وهب کاتب، از دبیران و برجستگان بغداد نیمه اول قرن چهارم، اثری شگرف و پر مطلب در حوزه تاریخ اندیشه از زاویه توجه به علم معانی بیان به شمار می آید.

خلاصه

در حوالی سال 230 هجری، واثق عباسی، یک گروه اکتشافی را برای کشف محل سد یاجوج و ماجوج به سمت منطقه قفقاز اعزام کرد. همزمان هیئتی را به سرپرستی محمد بن موسی خوازمی به روم فرستاد تا محل غار اصحاب کهف را بیابند. این نخستین تلاش رسمی برای اعزام یک گروه علمی برای کشفی جغرافیایی است که مع الاسف استمرار نیافته است. هدف از ارائه این درس نوشته، تامل در روش معرفتی مسلمانان در دانش جغرافی است که مانند بیشتر علوم، ابتر و ناقص ماند.

خلاصه

این هفته آخرین جلسه درس تاریخ و فرهنگ تمدن اسلامی بود. فقط دو شاگرد آمد بوده بودند که تازه یکی مهمان بود. بحث بنده در باره یاقوت حموی و تحلیل قدرت نقادی وی در حوزه دانش جغرافی بود.

خلاصه

الله یار صوفی شاعری ماوراءالنهری است که در سال 1133 درگذشته است. از وی چند مجموعه شعر باقی مانده که یکی از آنها همین حج نامه است. سفر به مکه و مدینه و سپس عزیمت به کربلا. آن زمانها این امور دست کم برای سنیان ماوراءالنهر و ایران رسم بود و مثل الان نبود که این طور به جان هم افتاده اند. آنچه در اینجا آمده بر اساس دو نسخه خطی تصحیح و تقدیم شما عزیزان شده است.

خلاصه

طی این دو ماه، چندین اتفاق افتاد که نشان می داد ایران باید در باره تحریک حس ضد ایرانی در میان اعراب که ریشه تاریخی دارد، بیشتر مراعات کند و جلوی برخی از زمینه های تبلیغی و روانی این بعد از مبارزه ای را که در منطقه پدید آمده بگیرد.

خلاصه

بحثی است در ادامه مباحثی که در باره مفهوم علم در تمدن اسلامی داشته ام. این هم درس گفتاری است که روز دوشنبه گذشته در کلاس درس فرهنگ و تمدن اسلامی داشتم. این بحث در باره طرح «علوم خفیه» در تمدن اسلامی، و ایجاد یک توقف گاه دیگر برای حرکت علمی در تمدن ما به بهانه سرّ بودن این علوم و دور از دسترس نشان دادن آنهاست.

خلاصه

در سال 1386 تعداد 18 اثر آقا بزرگ توسط کتابخانه مجلس خریداری می‌شود که اکنون در گنجینه آنجا نگهداری می‌شود. از جمله 18 اثر مذکور، یکی هم فهرست کتابخانه آقا بزرگ می‌باشد که توسط استاد جعفریان شناسایی شد.

خلاصه

رود فرات به دلیل اهمیتی که در بین النهرین داشته، و تصویری که از آن در فرهنگ یهودی بوده، تا زمانی که روایاتی در بهشتی بودن آن در کنار نیل و برخی از رودخانه های دیگر نقل شده ... و از آنجا تا اهمیت آن در عصر ظهور و اشراط الساعه ... تا ظهور داعش و گنج های طلای آن ... داستانی است بس مهم که در منظومه فکری مسلمانان در زمینه جغرافیا جایگاه ویژه خود را دارد.

خلاصه

منطقه جبل یا همان عراق عجم ـ گرچه شاید در باره تطبیق این دو بر هم کاملا یکسان نباشد و شامل محدوده ای میان اصفهان و همدان و ساوه و قم و کاشان می شود ـ یکی از فرهنگی ترین و فرهیخته ترین مناطق ایران در طول بیش از هزار سال از قرن سوم ـ چهارم به بعد است.

خلاصه

عقد الکساء فی فقه النساء اثری است که یکی از علمای اصفهان بدستور شاه سلطان حسین، اختصاصا برای فقه زنان نوشته و با تتبعی جامع در کتب فقهی و نیز ملاحظات روز، به نگارش درآمده است.

خلاصه

این کتاب که نامش را نمی دانیم و باید به عنوان اثری در رد شیعه از آن یاد کنیم، در اصل انتخابی از کتاب نواقض الروافض میرمخدوم است که همراه با مطالب دیگری در بیش از ششصد صفحه به سال 1141 توسط یکی از علمای درگزین همدان نوشته شده است.

خلاصه

اثر اصولی مهم ایشان حاشیه و شرح معالم است موسوم به هدایة المسترشدین که بارها نشر شده و اخیراً مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم به طبع آن در سه جلد اقدام نموده است.

خلاصه

کتاب‌شناسى آثار ابن ميثم را مى‏توان در ذیل پنج موضوع قرار داد: الف) کلام و به ويژه عقايد کلامى شيعه در مباحث اصول دین و فروع دين. ب) حديث. ج) فلسفه و منطق. د) فقه و اصول فقه. ه) معانى و بيان.

خلاصه

پاتریشیا کرونه یکی از اثرگذارترین چهره‌های این عرصه بود و تا کنون انتقادات مهم و عمیقی به نظرات خاص وی ارائه شده است، اما شاید وقت آن فرا رسیده باشد تا به بهانه تقدیر از فعالیت‌های محققانه و علمی کرونه ـ فارغ از همسویی یا مخالفت با نظراتش ـ گزارشی جامع و همه‌جانبه از فعالیت‌هایش ارائه کنیم.

خلاصه

ادب شیعی فارسی از پیش از عصر صفوی، به رغم نفوذ گسترده ای که در ایران داشته و تأثیری که در ایجاد زمینه تشیع در ایران صفوی پدید آورده، همچنان نیازمند پژوهش است. این روزها سعی می کنم فرصتی برای بازنویسی کتاب تاریخ تشیع در ایران بگذارم. آنچه می آید مطلبی است که برای آن کتاب نوشته ام و به دلیل اهمیتی که در موضوع خود دارد، تقدیم عزیزان خواننده می کنم.

خلاصه

روش‎شناسی مطالعات اسلامی در غرب، درس‎گفتارهای است از پرفسور عبدالعزیز ساشادینا، اسلام‌شناس و استاد دانشگاه ویرجینیای امریکا که در گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با حضوری جمعی از فضلا و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه ارائه شد.

خلاصه

متن حاضر درس گفتار بنده است که نیمی را هفته قبل ارائه کردم و قرار بود نیم دیگر را فردا ارائه کنم که اعلام شد کلاسهای درس برای یک روز تعطیل است. امیدوارم دانشجویانم از این متن استفاده کنند، چون فرصت توضیح آن سر کلاس بعدی نیست و هفته آینده باید به کارهای دیگری بپردازیم.

خلاصه

یادآوری می¬شود که این کتاب، شماره بیست¬وپنجم از یک¬صدوده جلد کتاب ایشان است. امیدواریم آن صدونه جلد دیگر را نیز اهل نظر ارزیابی كنند. ناگفته نماند که صاحب این قلم تعدادی از آنها را دیده¬ام و دریغا که وضع بسیاری آنها نیز بهتر از کتاب حلاج نیست!

خلاصه

«فرم» در نظر صورتگرایان روس چیزی است معادلِ «انسجام» در ذهن و ضمیرِ هنرمندان ایران عصرِ اسلامی. «صورتگرایان روسی معتقدند که یک اثر ادبی یک «فرم محض» است و نه شیء است نه ماده است و فقط و فقط عبارت است از «روابطِ میان مواد».

خلاصه

خلاصة الاشعار و زبدة‌الافکار مفصّل‌ترین تذکرۀ سخنسرایان پارسی‌گوست که میر تقی الدین کاشی (زنده در 1017ق) چهل سال در تألیف و تدوین آن رنج برد. از آنجا که در تذکره‌های عمومی، بخش معاصران مؤلف از اهمیت بیشتری برخوردار است، چند سالی است که این بخش از تذکرۀ مذکور که «خاتمه» نام دارد، مورد توجه واقع شده و تا کنون قسمت‌هایی از آن به چاپ رسیده است. این خاتمه خود شامل دوازده اصل است که هر اصلی به یکی از نواحی جغرافیایی ایران مخصوص گشته. از جمله، اصل نهم مربوط به شاعران شیراز و نواحی آن است.

خلاصه

به نظر می‌رسد این مدخل با تعجیل و کمی دور از انصاف و انتظارِ ادب‌دوستان و محققان و به دور از هرگونه مطالعات میدانی، تخصصی و بدون جستجو، ریشه‌یابی و استفاده از منابع اولیه منتشر شده است.

خلاصه

سفرنامه ای است نسبتا خواندنی از سفری که حاجی میرزا جبارخان نصیر الممالک (1336 ـ 1272ق) در سال 1326 ق (دو سال پس از مشروطه) به حج داشته است. در اینجا تنها بخش از جده تا مدینه را آورده ام. اطلاعات اضافی فراوان دارد، اما نکات بدیع هم در آن هست. شرح حالی از وی و گزارشی از سفر را در آغاز آورده ام.

خلاصه

عباس زریاب خویی در جوانی شیفته یک روحانی خود ساخته و مهذب بود که در شهر خوی به غربت می زیست، کسی که سخت در روح جوانی زریاب موثر افتاده بود و زریاب با دلدادگی از او سخن می گوید. این عالم دینی کسی شیخ قاسم مهاجر ایروانی الاصلی نیست که پس از انقلاب اکتبر از ایروان گریخت و به خوی آمد و....

خلاصه

خلاصه

شايد براى بسيارى از كسانى كه عنوان اين نوشته را مى‌بينند و مى‌خوانند اين پرسش پيش آيد كه چرا با اين همه چاپ‌هاى خُرد و بزرگ و رنگارنگ و پرشمار، كه از شاهنامه تاكنون فراهم آمده است و در دست داريم، باز هم نگارندة اين يادداشت سخن از چاپ مجدّد شاهنامه در ميان مى‌آورد و چاپِ ديگرى از شاهنامه را يك نياز ملى مى‌داند؟

خلاصه

در سال 1311 ش متعاقب اختراع هواپیما، نویسنده ای در مشهد در حالی که خودش آن را ندیده بود، سعی کرد با جستجو در اخبار علائم ظهور، بگوید که این اختراع در روایتی که اهل سنت از رسول خدا (ص) نقل کرده اند آمده است. وی برای تکمیل بحث، کتابچه دیگری نوشت و در آن ثابت کرد که در روایتی دیگر، از اختراع موتور هم سخن به میان آمده است.

خلاصه

گزارشی است از دهها نسخه خطی موجود در کتابخانه فرهنگ یا همان ابن مسکویه اصفهان که از درآمد دو روستا وقف شده و از نمونه های وقف فرهنگی بسیار عالی است.

خلاصه

استفتاءات از مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری، موسس حوزه قم، و بزرگترین عالم ایران در عصر رضا شاه، حاوی نکات بدیع و تازه ای است که از یک سو، نشانگر روشنفکری او در حوزه دین در عین فقاهت، و از سوی دیگر، نشانه ای از هجوم و ورود مسائل تازه به حوزه دین است که پاسخ های تازه ای را می طلبیده است.

خلاصه

این که مسلمانان از محیط و به طور کلی جغرافیا چه تصوری داشتند، آیا عالمانه می اندیشیدند یا در آنجا نیز مجموعه از باورهای غیر علمی را با معلومات جدی و دانشی در هم آمیخته بودند. آنان از جغرافیای جهان چه اندازه می دانستند و تا کجا پیش رفته بودند.

خلاصه

ازدواج ولیعهد ایران با فوزیه زمینه ای شد برای ارتباط بیشتر ایران و مصر، این که این اقدام با چه هدفی انجام شده، دقیقا نمی دانیم، اما از آثار مثبت آن، بالا گرفتن بحث هایی در باره بحث وحدت شیعه و سنی و رفع کدورت های عجمی ـ عربی در آن برهه تاریخی بود.

خلاصه

سفرنامه‌های حج گنجینه‌های پایان‌ناپذیری برای شناخت بسیاری از مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تمدنی است و می‌تواند در موضوع‌های متنوع، منابعی مورد توجه و قابل اعتماد باشد.

خلاصه

در صفحه ۱۶۲ از ترجمه عربی این کتاب، تصویری منتشر شده که به عنوان ورودی مسجد و مزار حمزة سیدالشهداء ـ عموی گرامی حضرت رسول اکرم (ص) ـ واقع در منطقه «اُحُد» در شمال مدینه منوّره معرفی شده است. اما به عقیده نگارنده این سطور، در معرفی این عکس، قطعاً خطا و اشتباهی صورت گرفته است.

خلاصه

روابط بین امپراطوری عثمانی و دولت صفویه در قرن‌های شانزده و هفدهم میلادی در منازعات دامنه‌داری سپری شد. رقابت سیاسی میان دو قدرت مذکور، همچنان که در تاریخ سیاسی اسلام از دوره‌های مهم جریان انتقال رقابت شیعه - سنی از فاز مذهبی به فاز سیاسی محسوب می‌شود، به همان میزان بخش مهمی از تاریخ امپراطوری عثمانی را نیز شکل می‌دهد.

خلاصه

بنده به همراه دوست ارجمند دکتر وثوقی توفیق یافتیم متنی داستانی متعلق به حوزه ترکستان شرقی و مسلمانان چینی را در رویدادهای تاریخ اسلام وعاشورا منتشر کنیم. دو مقدمه بر آن نوشته شد، مقدمه ای از سوی استاد در باره اصل نسخه و ویژگی های آن و مقدمه ای از بنده در باره محتوای این روایت داستانی. آنچه ملاحظه می کنید مقدمه بنده در مرور بر محتوای این اثر داستانی ـ و نه تاریخی ـ است.

خلاصه

سال‌هاست روند شکل‌گیری پژوهش‌ها و مطالعات علمی در زمینه تاریخ صدر اسلام در مغرب زمین، بسیار سریع‌تر و جذاب‌تر از دیگر حوزه‌های پژوهشی در حال پیگیری است. سالیانه کتب، مقالات و پژوهش‌های متعددی منتشر می‌شود که هرکدام با توجه به دامنه گسترده علاقه‌مندی و تأثیرگذاری، از اقبال و توجه بسیاری در سراسر جهان برخوردار است.

خلاصه

يكي از كتابهايي كه خوشنويسان و ديگر هنرمندانِ درگير در ساخت كتاب اهتمام فراواني به نگارش و تهيه نسخه‌هاي مزيّن و نفيسي از آن داشتند، صحيفه سجاديه است. اين توجه نه فقط مربوط به زمان شايع شدن اين كتاب در سده يازدهم هجري، بلكه به چند قرني پيشتر مي‌رسد؛ تا جايي كه حتي كتابت نسخه‌اي از آن به ابن مقله (328ق) نسبت داده شده است.

خلاصه

بسیاری تصورشان بر این است که ادب شیعی در زبان شیرین فارسی از دوره صفوی است، در حالی که شواهد فراوانی وجود دارد که از عصر فردوسی و کسایی و تا روزگار پیش از صفوی، هزاران بیت شعر در منقبت اهل بیت در زبان فارسی سروده شد و شاعران بزرگی چون صاحب علی نامه، نصرت رازی، کمال غیاث شیرازی و صدها نفر دیگر، چنان که حسن کاشی، تمام دیوانشان را در منقبت علی و آل او قرار دادند. در اینجا مروری داریم بر یک جنگ بسیار با ارزش از یک مداح که در سال 849 آن را فراهم آورده است.

خلاصه

المصابيح في تفسير القرآن العظيم تفسيري گرانسنگ، ناشناخته و بسيار باارزش از ابوالقاسم الحسين بن علي معروف به وزير مغربي، عالم، اديب، سياستمدار و مفسر شيعي قرن چهارم است