۳۴۰۵
۰
۱۳۸۶/۶/۱۸
دومين دو گفتار (شرحي بر اشتباهات فاحش در باره زندگي قاضي سعيد قمي و رساله تونيه)

دومين دو گفتار (شرحي بر اشتباهات فاحش در باره زندگي قاضي سعيد قمي و رساله تونيه)

پدیدآور: سيد محمد علي روضاتي

معرفی کتاب

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

 

 

 

استاد ما حضرت آيت الله حاج سيد محمدعلي روضاتي - دامت افاضاته و برکاته  - از جمله استاداني است که يک مقاله‌شان به چندين مقاله و کتاب برخي ديگر مي ارزد. زماني به بنده فرمودند پنجاه سال است که در باره قاضي سعيد قمي به جستجو مشغول هستم. اکنون آن مقاله در ضمن کتابي با عنوان «دومين دو گفتار» چاپ شده است (چاپ اصفهان مؤسسه مطالعاتي فرهنگي الزهرا – س- 1386)‌.

گفتار ا ول «سعيديه» و گفتار دوم «تونيه» است.

گفتار نخست 55 صفحه است که اگر صفحات نخستين را منها کنيم تقريبا 50 صفحه مي ماند. بدين ترتيب براي هر سال يک صفحه. اگر اين محاسبه را در نظر بگيرم و بعد نوشته را مرور کنيم در خواهيم يافت که ارزش زحمت پنجاه ساله را دارد.

قاضي سعيد قمي را به شرحي که بر توحيد صدوق نگاشته و ناقص است، مي شناسيم. اما افزون بر آن برخي از شرح حال نويسان متأخر شرح حال مفصلي براي او در مقدمه برخي از کتابها براي او نوشته اند!!

 کاري که استاد کرده آن است که نشان داده‌اند بيش از نود درصد اين اطلاعات هيچ ربطي به قاضي سعيد قمي نداشته و از روي وهم و خيال و بدون دقت به او نسبت داده شده است. در واقع خلط ميان او و شخص ديگري به نام محمد سعيد حکيم قمي که از اطباي شاه عباس دوم صفوي بوده همه اين اشکالات را موجب شده و سبب گشته است تا اشتباهات فاحشي در اين زمينه پيش آيد که برخي از آنها واقعا شگفت انگيز و از سر بي دقتي است.

شايد يکي از بزرگترين اين اشتباهات آن است اخيرا که يکي از استادان ادبيات فارسي دانشگاه تهران ديوان محمد سعيد حکيم، طبيب مخصوص شاه عباس دوم را به نام قاضي سعيد قمي تصحيح کرده و دانشگاه تهران هم آن را به عنوان ديوان قاضي سعيد قمي طبع و نشر کرده است. استاد در اين مقاله نشان داده است که از قاضي سعيد قمي حتي يک بيت شعر فارسي هم برجاي نمانده چه رسد به اين که ديواني به جا مانده باشد. ايشان نوشته‌اند:

تازه ترين نمونه جامع اشتباهات تأثر آور و خلط هاي شگفت آور را در ترجمه حالي که در سرآغاز ديوان اشعار مغصوب حکيم آمده است ومي توان ديد. ديوان محمد سعيد فلک زده را در دانشگاه تهران سال 1382 به نام ديوان اشعار قاضي سعيد قمي چاپ کردند.

ايشان فرموده اند که اطلاعات ما در باره قاضي سعيد قمي اندکي است و تنها مي دانيم که در سال 1107دوسال بوده که شيخ الاسلامي شهر قم را بر عهده داشته است.

دراين مقاله به مناسبت از ملامحمد طاهر قمي و تحفه حکيم مومن و تحفه العشاق به ميان مي آيد که در اين تحفه العشاق نامي از قاضي سعيد قمي هست و بس. بعد از آن فقط ياد او در روضات الجنات در قرن سيزدهم آمده است. بدين ترتيب در کتابهاي شرح حال در قرن دوازدهم اصلا يادي از او نشده است.

آقاي روضاتي نشان داده‌اند که در دهها مورد اطلاعات مربوط به محمد سعيد حکيم با قاضي سعيد قمي درهم آميخته شده است. از آن جمله است مقاله اي با عنوان مکاتبات قاضي سعيد قمي و فيض کاشاني که در ا صل مکاتبات محمد سعيد حکيم با فيض است و ربطي به قاضي سعيد قمي ندارد. البته مي افزايند که ٱقاي مدرسي در خلاصه البلدان به درستي تشخيص داده اند که اينها دو نفر هستند نه يک نفر. (ص 313)

در فهارس نسخ خطي هم به اشتباه چندين کتاب را از جمله اسرار الصنايع و کليد بهشت را به قاضي سعيد قمي نسبت داده اند که اينها نيز نادرست است. جالب آن که کليد بهشت به نام قاضي سعيد چاپ هم شده است.  اسرار الصنايع هم به دلالت آن چه در داخل متن آمده از محمد سعيد حکيم است.

بايد تصريح کرد که هدف استاد بيان زندگي و شرح احوال قاضي سعيد يا محمد سعيد حکيم نبوده است بلکه چنان که خود در ختم مقال فرموده‌اند: هدف و مقصد اصلي از تنظيم اين گفتار دراز دامن تنها اصلاحات تاريخي مهم و احقاق حق و ازهاق باطل بود و نه جز ا ين امر. يعني بيان اشتباهات بزرگي که در طول يک قرن پيرامون احوال و آثار دو تن دانشمند همنام از دانشمندان قم در قرن يازدهم هجري محمد سعيد حکيم و محمد سعيد قاضي رخ داده و چهره تاريخي هر دو را دگرگون کرده است.

آقاي روضاتي در اين گفتار از مصحح الروضه النضره و الکواکب المنتثره يعني آقاي علي نقي منزوي انتقاد کرده‌اند که دست در کتابهاي پدر برده است. حتي در ارجاع کتاب نوشته اند :‌الکواکب المنتثره اشتراکي. يعني کتابي که به طور مشترک آقا بزرگ و پسرش علي نقي نوشته است.  همو توهين‌هايي هم در حق ملامحمد طاهر قمي کرده است که استاد سخت از آن برآشفته‌اند.

 

گفتار دوم رساله تونيه است. اين رساله شرح احوال ملامحمد علي بن محمد رضا توني خراساني و يادداشت هاي تاريخي ارزشمندي است که از وي برجاي مانده و مربوط به آخرين روزهاي دولت صفوي است. اين يادداشت ها حقايق جالبي را در باره آخرين روزهاي سقوط دولت صفوي و وقايع اصفهان نشان مي دهد. اين يادداشت ها در پشت نسخه اي از کتاب الهدايه في النحو بوده که استاد همه آنها را در اين مقاله آورده‌اند. بخشي از مهم ترين اين يادداشت ها مربوط به داستان کشته شدن شاه سلطان حسين است که با دقت در اين يادداشت ها آمده است.

قد قتل اربع من اخوانه العظام و اربع و عشرون من اولاده الکرام قبله. يوم الاربعاء ‌الثالث و الشعرين من شهر جمادي الاولي من شهور سنة سبع و ثلاثين و مائة بعد الالف 1137 بأمر فرعون دهره و يزيد عصره مردود بن المردود. طيب الله مضاجعهم و ثراهم و جعل الجنة مثواهم و حشرهم مع مواليهم المظلومين المعصومين. هنيئا لهم ارث اجدادهم و طوبي لهم يوم ميعادهم. و سحقا لمردود الکافر

ثم الحق بهم و بإمير المؤمنين عليه السلام في هذه السنة يوم الاربعاء اصيلا صائمين ليلة السابع عشر من شهر رمضان المبارک جمع من اتباعهم و هم محمد قلي خان و شيخ عليخان و مصطفي قليخان و فرج الله خان و محمد حسين خان من الامراء‌العظام و الله وردي بيک الناظر و مهردار و حکيم باشي و غيرهم علي يد ارذل عباد الله.

اللهم اغفر لهم و الحقهم بمن يتولونهم.

ثم امر بقتل ملک الاسلام و المسلمين و سلالة ملوک الماضين بعد خروجه في المرة الثانية من اصفهان للحرب مع الروميين و قد تقل مظلوما يوم الثلاثاء‌ الثاني و العشرين من شهر المحرم سنة اربعين و مائة‌ بعد الالف.

فما أشبه أحواله بأحوال جده الحسين عليه السلام في تقل اولاده و اخوانه و نهب امواله و سبي ذراريه و نسائه و دفنه بغير غسل و کفن في شهر المحرم. ثم نقل الي قم عند آبائه و غسل و کفن و دفن. رحمة‌ الله عليه و حشره مع مواليه من الائمة‌ الطاهرين. (ص 73)

اين يادداشت بي اندازه ارزش تاريخي دارد و نشان مي دهد که تاريخ کشته شدن شاه سلطان حسين روز سه شنبه 22 محرم سال 1140 بوده است.

 

 

 

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

زبان و اندیشه در جهان اسلام

زبان و اندیشه در جهان اسلام

محمود محمدعلی

اثر پیش رو تلاش شایسته ای در زمینۀ روایت زبان عربی به عنوان زبان تفکر قدیم ماست. روایتی که چون قوام

منابع مشابه بیشتر ...

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

محسن رفعت

کتاب پیش رو تلاشی است برای فهم روش تفسیری ابن ابی الحدید و می کوشد روش تعامل او با حدیث و روایت را د

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

دیوید مک لین

کتاب حاضر با تکیه بر منابع و اسناد دست اول، دورنمایی از جایگاه ایران در رقابت روس و انگلیس در اواخر

دیگر آثار نویسنده

تکمله الذريعه الي تصانيف الشيعه  (2 ج)

تکمله الذريعه الي تصانيف الشيعه (2 ج)

سيد محمد علي روضاتي

اين اثر تکميل و تصحيح کتاب بسيار ارزشمند ذريعه است که بر اساس نظم خود کتاب ذريعه شکل يافته و حاوي اط

فهرست کتب خطي اصفهان مجلد دوم حرف س - ل

فهرست کتب خطي اصفهان مجلد دوم حرف س - ل

علامه سيد محمد علي روضاتي

در اين کتاب بيش از سيصد و سي نسخه خطي معرفي شده و جداي از معرفي نسخه هاي در باره بسياري از مولفان