معرفی کتاب

شماره جديد مجله الحج وزارت حج سعودي ويژه نامه اي براي سفرنامه هاي حج دارد و ضمن آن مروري بر برخي از سفرنامه ها کرده است. در شماره هاي گذشته هم بخشي از مجله البته اختصاص به همين سفرنامه ها داشت. اين ويژه نامه از ص 25 به بعد آغاز مي شود.<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

نخستين گزارش با عنوان رحلة الحج بين امير الشعراء و شاعر الاسلام يعني ميان احمدشوقي و اقبال لاهوري است. شعر معروف الي عرفات الله يا خير زائر که بعدها ام کلثوم آن را خواند، از همين احمد شوقي است که شاعر خديو مصر عباس حلمي پاشا بود. وي در سال 1909 به حج آمد. نويسنده مقايسه اي ميان شعر او و شعر اقبال لاهوري دارد که اصولا رويکرد اصلي او در اشعارش، بيدار کردن مسلمانان است. شعر معروف وي ارمغان حجاز است که در اين مقاله به اشتباه «ارمضان حجاز» چاپ شده و اين به دليل ناآشنايي با کلمات فارسي است. نويسنده معقتد است که شعر اقبال، به مراتب در مقايسه با شعر شوقي، از شور و نشاط و صدق و حرارت بيشتري برخوردار است.

گزارش بعدي از فريا ستارک انگليسي است. وي در سال 1893 به دنيا آمد آن هم در پاريس! اما در لندن زندگي کرد. هفت زبان مي دانست. وي در سال 1927 به سمت لبنان و سوريه و سپس ايران و عراق حرکت کرده شصت سال از عمرش را در سفر سپري کرد. حاصل اين سفرها چيزي حدود 22 عنوان کتاب بوده است. بخشي از اين سفر در منطقه جنوب جزيره العرب بوده است که اين گزارش اختصاص به مطالب آن سفر و کشفيات او دارد که از آن جمله معبد اله ماه است.  بخش هاي آسيايي سفرنامه هاي وي با عنوان طريق الاسکندر نامگذاري شده است.

گزارش بعدي از قرن دوازدهم هجري از ورثيلاني است که در سال 1179 اراده حج کرده از بجايه در دورترين نقطه از شمال افريقا به حج آمده است. نام سفرنامه وي نزهة الانظار في فضل علم التاريخ و الامصار است که به الرحلة الورثيلانيه شهرت يافته است. وي که مريدان فراوان داشته سيصد تن از آنان را در اين سفر همراه خويش به حج آورده است. گزارشي از منطقه بدر اين اثر آمده سپس از مکه و اطراف آن، لباس احرام، نماز داخل کعبه، و مشاهد و مزارات از جمله مسائلي است که وي مورد توجه قرار داده است. در اين گزارش صرفا به مطالبي که وي در باره مکه داشته مرور شده و از بخش مدينه آن ياد نشده است.

گزارش ديگر از سفرنامه عبدالوهاب عزام در مدينه منوره و مکه معظمه است. وي در سال 1893 به دنيا آمده و پس از فارغ التحصيل شدن در الازهر و نيز گرفتن فوق ليسانس از مدرسه السنه شرقي لندن به تحقيق و تدريس پرداخته است. وي زماني سفير دولت مصر در سعودي و پاکستان بوده است. کار مهم وي ترجمه شاهنامه به زبان عربي است. وي نيز گزارش بسياري از سفرهاي خود را نوشته و از آن جمله گزارش سفري است که به حج داشته است. نويسنده گزارش برآن است که اسلوب وي در وصف دقيق اماکن و مزارات بسيار شيرين و قابل توجه است.وصف مني، وصف مدينه منوره و جاي جاي آن از مطالبي است که وي در اين گزارش خويش انتخاب و در اينجا آورده است.

سفرنامه محمد المنصوري الغسيري به حج در شمارهاي متعدد مجله البصائر چاپ شده و اين گزارش اختصاص به آن دارد. وي الجزايري است. اين سفرنامه در سال 1373 ق در مجله ياد شده چاپ شده است. گزارش وي به دليل ستايش هاي فراوانش از ملک عبدالعزيز مورد توجه نويسنده اين مقاله قرار گرفته است. به نظر نويسنده اين گزارش، وصف او از جغرافياي مکه عالي است، از قصر ملک، از هتل ها، و بسياري از جنبه هاي عمومي رفتار حجاج.  وي ديدارهايي هم با بزرگان مکه داشته که از آنان هم ياد کرده است.

مرور بعدي بر سفرنامه شاعر محمود غنيم است. در باره وي در مجله الحج سال 1368ق مقاله اي منتشر شده است. سفرنامه وي به لحاظ جنبه شاعري او به زبان شعر است و در اين گزارش هم بخشي از اشعار وي آمده است.

سفرنامه بعدي از عبدالکريم جرمانوس است که با عنوان الله اکبر منتشر شده است. وي بيشتر سالهاي زندگي اش را در لاهور و دهلي و حيدرآباد سپري کرده و به تدريس مشغول بوده است.

باقي صفحات مجله اختصاص به مقالات ديگري در زمينه حج و تاريخ حرمين دارد.