معرفی کتاب

کتاب حاضر دربردارنده ی دو رساله در خوشنویسی است. نخست تحفه ی درود از محمد منعم فرزند شیخ عبدالحی ارولی، خوشنویس و شاعر هندی، که تألیف آن پس از چند سال در 1120 ق به پایان رسیده و طولانی ترین رساله ی آموزشی خوشنویسی است که یک هندی پارسی گو نوشته است. دیگری رساله ای مختصر در شناخت نستعلیق، احوال خوشنویسان و ابزار و رنگ ها از محمدامین که در سال 1139 ق در هند تألیف شده است. تصحیح هردو رساله بر اساس تک نسخه ی به  دست آمده آز آن ها صورت پذیرفته است.

محمد منعم خوشنویسی گمنام از مسلمانان شبه قاره و ساکن منطقه ی ارول است که در سال 1115 هجری دست به تألیف این اثر زده و درتاریخ رمضان 1120 آن را به اتمام رسانده است. محمد منعم صدیقی فرزند شیخ عبدالحی ابن شیخ شهاب الدین ارولی بهاری در صفر سال 1055 دیده به جهان گشود و از پنج سالگی عازم مکتب شد و تحصیلات خود را در1073 به پایان رساند. او درخوشنویسی شاگرد شیخ عبدالکریم و حاجی جمال الدین بود و گویا تا زمان استنساخ این نسخه در 1126 هجری در قید حیات بوده است. وی شاعر نیز بوده و بالغ بر 460 بیت شعر با تخلص «منعم» در این کتاب دارد.

منعم این رساله را به نثر مسجع و آهنگین نوشته و در میان مطالب، سروده هایی از خویش را هم افزوده است. سبک سخنوری و اطلاعات ارزشمند هنری رساله نشان می دهد که او در آموختن زبان فارسی و عربی و لطایف خوشنویسی و آشنایی با هنرمندان ایرانی زحمت و مرارت بسیار کشیده است. با آنکه این رساله را کاتبی هندی به زبان غیر زبان مادری تألیف کرده، اما از نظر محتوا بر رساله های دیگر برتری دارد و دارای اطلاعات تازه و دست اول است. به علاوه این رساله، مفصل ترین متنی است که تاکنون یک خوشنویسی هندی درباره ی خوشنویسی و اصولش تألیف کرده و به تفصیل از ابزار و ادوات کتابت و اصول و قواعد مفردات و مرکبات خط نستعلیق سخن رانده است. از این رو منبعی منحصر به فرد برای مطالعه ی چگونگی شکل گیری نستعلیق هندی به شمار می رود.

به پیوست کتاب مذکور، اصلاح شده ی رساله ی خوشنویسی محمدامین که در سال 1139 هجری تألیف شده آمده است. هردو رساله در نیمه ی نخست سده ی دوازدهم تألیف شده است. یکی در شرق هندوستان و به دست هنرمندی حرفه ای و دیگری با صدها کیلومتر فاصله در مرکز هند و توسط خوشنویسی غیرحرفه ای. مطالعه و مقایسه ی این دو رساله نشان دهنده ی رواج و مقبولیت خوشنویسی ایرانی در هندوستان سده ی دوازدهم است.