معرفی کتاب

پیتر برک مورخی نام آشنا در حوزه ی تاریخ اجتماعی و  تاریخ فرهنگ است و برخی آثار مهم او به فارسی ترجمه شده است. آثار برک دوره ای زمانی از نوزایی تاکنون و طیفی از موسیقی و فرهنگ عمومی تا دانش، و همچنین برخی آثار نظری درباره ی تاریخ نگاری را در بر می گیرد. برک در کتاب حاضر به تحولات در معرفت بشری در قرن های شانزدهم تا هجدهم می پردازد که اصطلاحا دوره ی مدرن آغازین خوانده می شود. آنچه در این میان اهمیت دارد آن است که مقصود از معرفت در اینجا علم در معنای فنی آن نیست و حتی آنچه امروزه صادق می دانیم نیز نیست. بنابراین در فصول مختلف کتاب به معرفت دولت های اروپایی درباره ی کشورهای دیگر و مردمشان، به معرفتی که از اشکال مختلف جاسوسی حاصل می شد و به معرفت درباره ی امورجادویی اشاره می شود. موضوع کتاب هر آن چیزی است که مردم در اروپای مدرن آغازین معرفت به شمار می آورند. اطلاع ما ایرانیان از این دوره نسبتا محدود است. با این حال، در همین دوره بود که جهان جدیدی که می شناسیم شروع به شکل گرفتن کرد. مجموعه ی وسیعی از نهادها، مشاغل، قوانین و دانش ها در این دوره پدید آمدند که راه را برای ظهور جهان مدرن، چه از نظر فکری، چه از نظر اجتماعی و چه از نظر صنعتی، گشودند. ما ایرانیان در زمانی که این تغییرات پدید می آمد، تقریبا به طور کامل از آن ها بی اطلاع بودیم و تنها در اوایل قرن نوزدهم بود که متوجه شدیم تغییرات گسترده ای در اروپا روی داده است. اما از آن پس هم بیشتر متوجه ثمرات ملموس این تحولات از کشتی بخار و راه آهن تا دیوان سالاری مدرن و و همچنین تغییرات پیاپی آن ها بوده ایم و کمتر به این موضوع پرداخته ایم که چه تحولاتی در اروپا روی داده که این خروجی ها حاصل آن بود. تا هنگامی که در این باره چندان اطلاع و ارزیابی نداشته باشیم، موضع گیری ما درباره ی جهان مدرن، چه از جنس خواستن مشتاقانه ی آن باشد چه از جنس روی گردانی از آن، نسنجیده و ساده انگارانه به نظر می رسد.

در این نوشتار، درباره ی اموری بحث خواهد شد که مردم دوره ی مدرن آغازین - نه نویسندگان معاصر و خوانندگان آن ها - معرفت تلقی می کردند. این کتاب سعی دارد تاریخی اجتماعی ارائه کند که ملهم از نظریه است؛ نظریه های طبقاتی امیل دورکیم و ماکس وبر و همچنین صورت بندی های متأخرتر فوکو و بوردیو. محدوده های زمانی این کتاب از یک سو نوزایی و از سوی دیگر روشنگری است. دوره ی مدرن آغازین در این کتاب از گوتنبرگ تا دیدرو را در بر می گیرد؛ به عبارت دیگر، از ابداع چاپ با حروف جابه جایی پذیر در آلمان در حدود سال 1450 تا انتشار دائرة المعارف از دهه ی 1750 به بعد. یکی از اهداف کتاب را می توان در واژه ای واحد بیان کرد:«آشنایی زدایی». هدف این است که نسبت به «نظام معرفتی» ای که در آن زندگی می کنیم، آگاه تر شویم.. هنگامی که فردی درون یک نظام زندگی می کند، معمولا این نظام همچون نوعی «فهم عرفی» به نظر می رسد. تنها با مقایسه است که می توانیم دریابیم این مورد خاص تنها یکی از نظام ها در میان مجموعه ای از نظام هاست.