معرفی کتاب

با وجود ماهیت میان رشته‌ای سبک‌شناسی نوین، رویکردهای مختلف این شاخه علمی به ابداع ابزارهای روش‌شناختی‌ای که بتواند همه آفرینش‌های هنری انسان را مطالعه کند، بی‌اعتنا بوده‌اند؛ سبک‌شناسی ادراکی با هدف رفع این کمبود شکل گرفته است.

در این رویکرد، سبک‌شناسی کلیتی است که سبک‌شناسی ادبیات صرفا بخشی از آن است. این کلیت در مقام تمثیل، همانند پازلی است که با کنار هم قرار گرفتن قطعاتش تکمیل می‌شود؛ از بخش‌های دیگر این سبک‌شناسی جامع، سبک‌شناسی نقاشی، معماری، خوشنویسی، موسیقی و دیگر هنرهاست که مکمل سبک‌شناسی ادبیات می‌شوند.

کتاب حاضر با هدف نشان دادن سبک به عنوان کلیتی که محدود به ادبیات نیست و بیان این موضوع که سبک چه در ادبیات و چه در سایر هنرها نمودی از اندیشه غالب یک دوره است، تدوین شده است.

نویسنده برای دستیابی به این هدف، پس از معرفی مبانی نظری به استخراج اندیشه غالب حاکم بر دوره صفوی در ایران و گورکانیان در هند پرداخته است. سپس با ابزارهای سبک‌شناسی ادراکی به تحلیل مقایسه‌ای سبک در آفرینش‌های هنری (معماری، خوشنویسی و نقاشی) و ادبی (شعر و نثر سبک هندی) پرداخته شده است.

هدف اصلی این پژوهش، ارائه طبقه بندی جدیدی از سبک در زبان و ادب فارسی است. این طبقه بندی با تکیه بر بررسی مؤلفه‌های مشترک دوره آنچه سبک هندی نامیده می‌شود با سبک دیگر هنرهای آن دوره چون معماری، نقاشی، خوشنویسی و نیز اندیشه‌های فلسفی ملاصدرا و بر اساس وجود اندیشه غالب آن دوره شکل می‌گیرد. در این مسیر به تبیین چگونگی تأثیرپذیری هر یک از این سبک‌ها از اندیشه غالب آن دوره اشاره می‌شود.

در این پژوهش، شیوه گردآوری اطلاعات در متون ادبی و بخشی از متون هنری با رجوع به منابع مکتوب و در مرحله دیگری از گردآوری اطلاعات، در ارتباط با آثار هنری، از طریق مشاهده و بازدید بناهای تاریخی صورت می‌گیرد. در پایان بعد از جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها بر اساس نظریات مطرح شده در پژوهش، به طبقه‌بندی داده‌های جمع شده پرداخته شده است.

می‌توان گفت این پژوهش حول دو محور اساسی می‌گردد، یکی آن که استفاده از ابزارهای کلی، غیر علمی و غیرقابل اندازه‌گیری برای شناساندن ویژگی‌های سبک یک دوره ناکارآمد است و دیگر این که ظهور سبک خاص تحت تأثیر اندیشه غالبی است که در دوره تاریخی محدود به ادبیات نبوده است، بلکه مختصات آن در تمام هنرهای انسانی آن دوره از ادبیات تا موسیقی، نقاشی، معماری خوشنویسی و صنایع دستی نیز بازتاب می‌بابد.

به طور کلی سبک‌های ادبی در قالب اجتماعی‌شان با نوعی تفکر اجتماعی در پیوند هستند که این تفکر را با جغرافیا، تاریخ، زمان، مکان و غیره نمی‌توان محک زد، البته تأثیر این عوامل را نمی‌توان نادیده گرفت، اما اندیشه مسلط هر دوره به ملاک‌هایی بیش از این نیازمند است.

کتاب حاضر در اصل، رساله دکتری نگارنده بوده است.

فهرست مطالب

پیشگفتار

1. مبانی نظری
2. پیشینه مطالعات سبک‌شناختی
3. سبک‌شناسی و دانش ادبی
4. بافت و لایه‌های بافتی
5. سبک هندی
6. تحلیل سبک‌شناختی هنرها
7. نتیجه گیری

منابع

نمایه