معرفی کتاب

پیامبر اکرم (ص) همزمان با تعلیم و ترویج قرائت و کتابت قرآن کریم و جمع و تدوین و تنظیم و ترتیب آیات و سوره ها در مصحف، نظام آموزش قرآن را با هدف فهم و بکارگیری زبان آن بنیان گذاری کردند. بر اساس زمینه های صدور حدیث «نزول قرآن بر هفت حرف»، رسول خدا (ص) هر قرائات برآمده از اختلاف های لهجه ای و زبانی مسلمانان را تجویز نمودند، و هم از گسترش تصریفات قرآن در سه حوزه ی کلمات، آیات و سوره ها استقبال کردند؛ قرائات تصریفی نماد پویایی و زایایی زبان قرآن و فهم صحابه است که آن را ممزوج با آیات یا به شکلی جدید برگرفته از ساختار زبان قرآن به کار می بردند. با رحلت پیامبر اکرم (ص) از گسترش قرائات تصریفی و تفسیری جلوگیری و گستره ی هفت قرائات همسو با قرائت متواتر میان مسلمانان و موافق با رسم المصحف، در آغاز سده ی چهارم هجری در تألیف ارزشمند ابن مجاهد السبعة فی القراءات تثبیت شد.

اصطلاح «تاریخ قرآن» را نخستین بار مستشرق آلمانی، تئودور نولدکه در سال 1860 م، به کار برد. پس از او گرچه خاورشناسان دیگر درباره ی شکل گیری متن قران به مطالعه و تألیف روی آوردند، ولی آثار خود را تاریخ قرآن نام ننهادند. در جهان اسلام، گویا نخستین بار موسی جارالله ترکستانی کتاب تاریخ القرآن و المصاحف را در سال 1323 ق/1905 م، منتشر کرد. با تألیف کتاب تاریخ القرآن ابوعبدالله زنجانی در سال 1354ق/1935 م، اصطلاح «تاریخ قرآن» در میان مسلمانان رواج یافت؛ چنان که هم اکنون به رغم آنکه عالمان و مفسران بزرگ معاصر، عنوان تاریخ قرآن را برای مباحث مرتبط با جمع و تدوین قرآن هرگز به کار نبرده اند، بیش از 25 کتاب تاریخ قرآن به زبان عربی و بیش از پنج تاریخ قرآن به زبان فارسی در دسترس اند.

این اثر با حمایت مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور تدوین و به عنوان منبع آموزشی درس تاریخ کتابت قرآن و قرائات رشته علوم قرآن و حدیث معرفی شده است:

درس اول: ابلاغ و آموزش قرآن در سیره ی نبوی

درس دوم: ترویج قرآن در عهد نبوی

درس سوم: کاتبان وحی و ابزار کتابت قرآن در عصر نزول

درس چهارم: جمع و تدوین قرآن کریم با تعلیم و نظارت پیامبر اکرم

درس پنجم: نزول قرآن بر هفت حرف و پیدایش قرائات

درس ششم: فراگیری زبان قرآن با گسترش تصریف کلمات، آیات و سوره های آن

درس هفتم: گردآوری قرائت های تصریفی پیامبر اکرم (ص)

درس هشتم: انحصار قرائت های قرآنی در محدوده ی رسم الخط

درس نهم: تثبیت قرائات هفت گانه

درس دهم: نزول واحد و قرائت واحد قرآن

درس یازدهم: خط کوفی و واج های زبان قرآن

درس دوازدهم: قواعد رسم المصحف

درس سیزدهم: تغییر خط و رسم الخط قرآن

درس چهاردهم: ضبط المصحف

درس پانزدهم: آداب کتابت قرآن و تهیه مصحف

درس شانزدهم: مصاحف چاپی مشهور چهان اسلام