۳۳۰۲
۱۰۷۰
۱۳۹۸/۲/۴
زندگی فرهنگی - سیاسی شلمغانی از استقامت تا انحراف

زندگی فرهنگی - سیاسی شلمغانی از استقامت تا انحراف

پدیدآور: محمدتقی ذاکری ناشر: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامیتاریخ چاپ: ۱۳۹۷مکان چاپ: قمتیراژ: ۵۰۰نسخهشابک: 2-438-195-600-978تعداد صفحات: ۳۲۰ص

خلاصه

شلمغانی از غالیان شیعه و از مدعیان نیابت امام دوازدهم (عج) در عصر غیبت صغری بود. وی به سبب تألیفات و ارتباط با حسین بن روح، سومین نائب خاص امام عصر (عج)، مورد توجه قرار گرفت. وی از جایگاه اجتماعی خوبی برخوردار بود و در بین صاحب منصبان حکومتی، مریدان و حامیان وفاداری داشت. برخورداری از این امتیازها، شلمغانی جاه طلب را به فکر ریاست بر شیعیان انداخت؛ از این رو با طرح ریزی های هوشمندانه و زیرکانه برای نیل به این هدف تلاش می کرد و همین مسئله سبب انحراف و خروج او از طریق حق گشت.

معرفی کتاب

عصر غیبت صغری برای امامیه دوران پرچالشی بود. نخستین تجربه های غیبت امام در حالی که حتی ولادت آن حضرت برای عموم شیعه، مشخص نبود، شیعیان امامی را در سرگردانی فروبرد که از آن به حیرت تعبیر می شود. در چنین اوضاعی وکلای امام عسکری (ع) که در زمان غیبت وکالت امام دوازدهم (عج) را برعهده داشتند، وظیفه خطیری بر عهده گرفتند. در این دوران وکلاء توسط چهارتن که به ترتیب سرپرستی دیگر وکلاء را برعهده داشتند رهبری می شدند. با این حال آنچه اوضاع را دشوارتر می ساخت،ظهور مدعیانی بود که به بهره برداری از جایگاه علمی یا اجتماعی خود ادعاهای داشتن منصبی از جانب امام دوازدهم علیه السلام را داشتند. شلمغانی یکی از شخصیت های علمی است که در ابتدای امر ارتباطی نزدیک با حسین بن روح (سومین سرپرست وکلا در غیب صغری) داشت اما این ارتباط نزدیک بعد از مدتی به تیرگی گرایید و روابط آنان به رد و انکار یکدیگر انجامید. این امور سبب گردید علی رغم رویکرد منفی مؤلفان شیعی و غیرشیعی به شلمغانی در طول قرن های متمادی، در عصر حاضر برخی پژوهش ها حالات دیگر را مطرح ساخته و شلمغانی را قربانی توطئه های شخصیتی چون حسین بن روح وطرفدارانش جلوه دهند. با توجه به این امور بود که لزوم پژوهش مستقل در مورد شلمغانی و شناخت جنبه های مختلف علمی، فکری، اجتماعی و سیاسی وی احساس شد تا شلمغانی را آن چنان که بوده بازشناسی کند.

به این ترتیب پژوهش پیش رو در شش فصل تدوین گردید که مطالب متنوعی را در خود جای داده است. در این اثر علاوه بر مباحث مقدماتی و بسترشناسی که لازمه ی تحقیق بود، چند مسئله عمده مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت؛ از جمله داده های منابع در مورد شلمغلانی. در این خصوص اختلاف گزارش های منابع متنوع از جهت تخصص و انگیزه در زمان های متمادی قابل توجه بود.

رهیافت به تمایل فکری شلمغلنی به طیف خاصی از محدثان و راویان قبل از خود و تأثیرپذیری او از برخی از مشایخ خویش مسئله ی مهم دیگری بود که به آن پرداخته شد. با توجه به اینکه هیچ یک از منابع به مشایخ شلمغانی اشاره نکرده اند، شناسایی افراد و شخصیت های مورد علاقه ی وی تنها از طریق بررسی روایات پراکنده ای که از او در منابع مختلف باقی مانده و قابل شناسایی است، امکان پذیر بود. اما برای شناخت وجهه ی علمی شلمغانی آثار و تألیفات وی و محتوای آن ها و میزان اهمیتی که نزد مؤلفان شیعه داشته و اینکه در حال حاض چه میزان از آن ها دسترس پذیر است، بررسی گردید. مسئله با اهمیت دیگر در شناسایی شلمغانی، بررسی جایگاه سیاسی - اجتماعی وی بود. او از جایگاه اجتماعی خاصی میان شیعیان خصوصا قبیله بنی بسطام برخودار بود؛ همچنان که ارتباط هایی با شخصیت های سیاسی مختلف و افراد صاحب نفوذ داشت. در مقابل حسین بن روح، هم از جایگاه اجتماعی والایی نزد شیعیان برخوردار بود و هم تا میزانی ارتباط هایی با شخصیت های سیاسی داشت. مطالعه در این زمینه نشان از آن داشت که شلمغانی از روابط خود با شخصیت های سیاسی برای از میان برداشتن حسین بن روح استفاده کرده است؛ همچنان که حسین بن روح و شخصیت های نزدیک وی به این نوع اقدامات در مقابل شلمغانی دست زده اند.

یکی دیگر از مهم ترین مباحث در مورد شلمغانی بحث از گرایش فکری اوست. در منابع متعدد از انحراف های عقیدتی و حتی اخلاقی شلمغانی سخن به میان آمده است. در این اثر با دیدگاهی منتقدانه به گزارش های موجود در این زمینه پرداخته شده و احتمال هایی درباره ی نادرستی برخی از این موارد داده است. در نهایت این کتاب بازگشتی به مسئله ی اصلی تحقیق یعنی عوامل مؤثر در فراز و فرود شلمغانی از استقامت تا انحراف داشته و نتیجه ی نهایی تحقیق را ارائه داده است.

عناوین فصل های کتاب در یک نگاه:

فصل اول: کلیات و مفاهیم

فصل دوم: اوضاع سیاسی و علمی شیعه در عصر غیبت صغری

فصل سوم: شلمغانی در منابع

فصل چهارم: جایگاه علمی شلمغانی

فصل پنجم: جایگاه سیاسی - اجتماعی شلمغانی

فصل ششم: گرایش فکری شلمغانی

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف