معرفی کتاب

بی تردید سیرو سفر به ویژه سفرهای زیارتی در اعماق فطرت آدمیان ریشه دارد و رهیافتی از تاریخ مقدس پیامبران است. سفرها، هجرت ها و گردش های فردی و گروهی، با انگیزه های علمی، تجاری، جهادی، زیارتی و عبادی، پیشینه ای ناشناخته، و ابعادی گسترده دارد و از روزی که انسان بر کره ی خاکی پای نهاده، مهاجر،سیاح، زائر و جهانگرد بوده است. از سوی دیگر، زیارت، یکی از مناسک رایج اغلب مذاهب اسلامی است و با توجه به نقش محوری امام در مذهب شیعه، زیارت مراقد مطهر ایشان، همواره مورد توجه شیعیان بوده است. در این میان، شهرهای مذهبی عراق (کربلا، نجف، کاظمین و سامرا) که مدفن امامان شیعه اند و آن ها را «عتبات عالیات» می گویند، به عنوان مراکز مهم علمی و آموزشی جهان تشیع در طول تاریخ، اهمیت ویژه ای یافته اند و شیعیان جهان به ویژه ایرانیان، از دیرباز نگاه خاصی به این شهرهای مقدس داشته اند. بارزترین مصداق این توجه نیز سنت گزارش نویسی در سفر، یا سفرنامه نویسی است. سفرنامه به ویژه سفرنامه های مربوط به عتبات عالیات، به عنوان کانون های مقدس شیعیان و دیگر، مسلمانان، از اهمیت خاصی برخوردار است. این دسته از آثار، دربردارنده ی اطلاعات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مفیدی از مبدأ سفر، مسیر منتهی به کشور مقصد و بیشتر ، از خود مقصد سفر هستند. سنت سفرنامه نویسی که از دیرباز به شکل محدود، مرسوم بود، در دوره ی قاجار رواج چشم گیری یافت. سفرنامه نویسان این دوره، هر یک با تخصص ها و گرایش های فکری خود، کوشیده اند آداب و رسوم مردم شهرها و روستاهای ایران و عراق را بازگو کنند و اماکن و آثار تاریخی و حوادث و رویدادهای بین راه را تشریح و توصیف نمایند. از عصر قاجار سفرنامه های بسیاری برجای مانده که برخی از آن ها مربوط به عتبات عالیات، و دارای اهمیت تاریخی است. سفرنامه پیش رو نیز از این قاعده مستثنا نیست، بلکه از جهاتی مهم تر نیز می باشد. مؤلف این سفرنامه یکی از شخصیت های عصر قاجار، مشهور به «شجاع السلطان همدانی» است که گزارش روزانه ی سفرش را به عتبات عالیات، تدوین کرده و اطلاعات مفیدی را ارائه داده است. وی سفرهای بسیاری به شهرهای مذهبی عراق داشته و در برهه ای نیز مقیم کربلای معلا بوده است. او همچنین، به عنوان یکی از صاحب منصبان عصر قاجار، بانی برخی اقدامات عمرانی در عتبات مقدس بوده است. از این رو شجاع السلطان آشنایی نسبتا کاملی به اوضاع عراق، به ویژه عتبات عالیات داشته و در سفرنامه خود، اخبار چشم گیری در زمینه های گوناگون، اعم از سیاسی و اجتماعی، ارائه کرده است که می تواند مورد استفاده علاقه مندان قرار گیرد:

سفرنامه اول: رمضان 1321 قمری

سفرنامه دوم: شوال 1322 هجری قمری