۵۰۰۰
۱۶۰۳
۱۳۹۷/۹/۲۶
تاریخ و اندیشه ی شیخیه از آغاز تا کنون

تاریخ و اندیشه ی شیخیه از آغاز تا کنون

پدیدآور: سیدمحمدحسن آل طالقانی ناشر: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاریخ چاپ: ۱۳۹۷مترجم: سید خلیل طاوسی مکان چاپ: قمتیراژ: ۲۵۰ نسخه شابک: 978-600-195-411-5تعداد صفحات: ۶۷۶ص

خلاصه

کتاب پیش رو ترجمه ی روانی از کتاب «الشیخیه نشأتها و تطورها و مصادر دراستها» است که اطلاعات بسیار مفیدی درباره ی زندگی رهبران این فرقه، خصوصا احسائی و رشتی به خوانندگان می دهد. از طرف دیگر تسلط نویسنده به منابع عربی که در زمینه ی شیخیه تدوین شده است و استفاده از آن منابع در متن کتاب، باعث شده رساله ی مذکور در نوع خود یکی از آثار منحصر به فرد در زمینه ی فرق و مذاهب شیعه محسوب گردد و محققان این رشته را در این خصوص بی نیاز گرداند.

معرفی کتاب

ایران در عصر قاجار شاهد حرکت های فکری، فرهنگی و سیاسی و اجتماعی مختلفی بود. از مهم ترین حرکت های مذهبی جریان شیخیه بود؛ مسلکی که پدید آورندگان آن از عالمان بودند و عوامل متعددی در پیدایش آن نقش داشتند. موضع گیری های متفاوتی در برابر آن شکل گرفت و آثار فراوانی در رد یا تأیید آن تألیف شد. عوامل متعددی در پیدایش و رشد آن فرقه تأثیرگذار بودند که از جمله می توان به کمی آگاهی دینی و مذهبی مردم، نابسامانی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و از همه مهم تر حمایت دربار قاجار از سرگردگان این جریان اشاره کرد که خود حامی شاهان قاجار بودند و در اندیشه ی سیاسی آنان مخالفت با شاهان قاجار حرام و سبب هلاکت شمرده  می شد، به ویژه آنکه در نقطه مقابل چنین فکری، ضدیت با فقها و عالمان نیز دیده می شود. فقهایی که در برابر سلاطین قاجار ایستاده بودند و ظلم و ستم آن را بر نمی تافتند. شیخیه گوشه گیری و دخالت نکردن در امور را وظیفه خود می شمردند و حتی وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را ساقط می دانستند؛ در حالی که روحانیت شیعی نغوذ گسترده ای در جامعه داشتند و در برابر اقتدار سیاسی قاجار ایستادند. چنین وضعی سبب حمایت شاهان قاجار از بزرگان این فرقه گردید. شاه قاجار و درباریان او برای ترویج اندیشه شیخیه تلاش کردند و از احمد احسائی و شاگردان او حمایت و استقبال نمودند. از سوی دیگر عالمان و دانشمندان شیعه در ایران و عراق به روشنفکری پرداختند و با دیدگاه های منطقی و به دور از تعصب توانستند از گسترش این جریان در جوامع شیعی جلوگیری کنند. اثر پیش رو ترجمه ی کتاب «الشیخیه نشأتها و تطورها و مصادر دراستها» می باشد. که اطلاعات بسیار مفیدی درباره ی زندگی رهبران این فرقه، خصوصا احسائی و رشتی به خوانندگان می دهد. از طرف دیگر تسلط نویسنده به منابع عربی که در زمینه ی شیخیه تدوین شده است و استفاده از آن منابع در متن کتاب، باعث شده رساله ی مذکور در نوع خود یکی از آثار منحصر به فرد در زمینه ی فرق و مذاهب شیعه محسوب گردد و محققان این رشته را در این خصوص بی نیاز گرداند. از آنجا که نویسنده مطالب مربوط به شیخیه را تا سال 1354 شمسی / 1974 میلادی دنبال کرده است، مترجم با تلاش گسترده و تحقیقات میدانی وسیع به مسائل و رخدادهای این فرقه از آن تاریخ تا زمان حاضر پرداخته و اطلاعات ذی قیمتی در اختیار خوانندگان قرار داده است.

نظری اجمالی به اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهگی ایران و جهان تشیع همزمان با شکل گیری فرقه ی شیخیه بی گمان با استقرار دولت صفوی (1135 - 907 ق) در مرزهای داخلی ایران، تشیع جان تازه ای گرفت و برای نخستین بار شیعه مذهب رسمی شناخته شد و با گذشت زمان، مذهب تشیع چنان با ایران در آمیخت که به راستی هویت شیعی با خودآگاهی ایراینان مترادف شد. بی گمان، استقرار مذهب تشیع در ایران و گسترش آن در جهان اسلام، نه تنها به تاخت و تازهای ترکمانانی که شاه اسماعیل صفوی را به قدرت رساندند، بلکه به مهاجرت گسترده ی دانشمندان شیعه از مناطق هم جوار به ایران بستگی داشت. دانشمندان شیعه با حمایت دربار صفوی به گسترش عقاید و معارف و مبانی ارزشمند شیعی پرداختند و در این راستا، پادشاهان صفوی را به خواسته های مذهبی و ساخت و ساز اماکن متبرکه و مدارس دینی تشویق و ترغیب کردند. در سال 1135قمری با توسط اصفهان به دست شورشیان سنی مذهب افغان، دورانی مخاطره آمیز برای مذهب تشیع در ایران و جهان اسلام آغاز شد و طی آن، دانش تشیع رو به کاستی نهاد و به طور کلی ویرانگری مهاجمان افغان، حیات فرهنگی و مذهبی ایران را به کلی نابود کرد. اندک زمانی بعد، یعنی در سال 1148 قمری، نادرشاه افشار پس از یورش های گسترده بر ضد افغان ها، وحدت سیاسی ایران را به طور موقت تجدید کرد. ویژگی خاص این وحدت که تابعی از ملاحظات سیاسی بود تا مذهبی، تغییر جریان فکری شیعه و آشتی دادن آن با مذهب اهل تسنن بود. با وجود تلاش های گسترده ی نادرشاه در این زمینه، کوشش های آن در تعدیل تشیع ناکام ماند و این بیان می دارد که تسیع در ایران، پایگاهی ماندگار به دست آورده بود. در فاصله ی مرگ نادر و قدرت یافتن قاجار ها فقط در دوران کوتاه حکومت کریم خان زند (1193- 1163ق) و جانشینان او نظام سیاسی در ایران از نظمی اندک برخوردار شد و مردم توانستند پس از سال ها کشمکش های سیاسی قبایل و ایل ها، در بخشی از سرزمین خود آسوده زندگی کنند که آن هم با توطئه های داخلی و درون گروهی، آخرین خان زند کشته شد و ستاره ی اقبال قاجارهی درخشین گرفت. آقا محمدخان قاجار موسس سلسله ی قاجاریه در سال 1210 قمری رسما تاج گذاری کرد و خود را پادشاه ایرانی خواند و بار دیگر پس از هرج و مرج داخلی از زمان فروپاشی صفویه، مرکزیت سیاسی ایران شیعی تجدید شد. اقدامات خان قاجار در کرمان، قفقاز و خراسان ( 1210- 1208 ق) از او پادشاهی مقتدر ساخت و در عین اقتدار، او را در ایجاد یک حکومت متمرکز و توانا در مرزهای سیاسی یا یاری داد. اما توسعه طلبی شاه قاجار و در پی آن، لشکرکشی دوباره ی او به قفقاز، پیامد خوبی برای او نداشت چرا که سرانجام به قتل او در شهر شوشی انجامید. پس از وی برادرزاده اش در شیراز به سرعت به تهران آمد و بر تحت سلطنت نشست و لقب فتحعلی شاه را بر خود نهاد. مدت پنج سال اول دوره ی اول سلطنت فتحعلیشاه را باید دوره ی کشمکش های داخلی و دوره ی تثبیت و قوم سلطنت قاجار دانست که در این مدت، پادشاه قاجار به سرکوب مخالفان خود در آذربایجان، خراسان، فارس و ولایت های غربی پرداخت و توانست آرامش سیاسی و اجتماعی را به کشور بازگرداند. چندی از آرامش سیاسی ایران نگذشته بود که جهان، عرصه ی رقابت دولت های مقتدر اروپایی انگلستان، فرانسه و روسیه قرار گرفت و ایران برای نخستین بار ناخواسته وارد معادلات سیاسی با کشورهای قدرتمند جهان شد. یکی از مهم ترین مشخصه های این دوره، حرکت های فکری فراوان در جهان اسلام و از همه مهم تر در میان شیعیان است. مهم ترین جالشی که در این دوره، جهان تشیع و جامعه ی مذهبی ایران را با چالش های فکری و سیاسی روبرو کرد، جریان فرقه ی شیخیه بود. نحله ی فکری که با شیخ احمد احسائی (1241-1166 ق) آغاز شد و به اهتمام شاگرد او، سید کاظم رشتی (1259-1205 ق) ادامه یافت. 

فهرست عناوین اصلی:

بخش اول: جریان های فکری شیعه در سده ی سیزدهم هجری

1. اخباریان و اصولیان

2. شیخیه و متشرعه

بخش دوم: شیخ احمد احسائی

فصل اول: زندگی نامه ی شیخ احمد احسائی

فصل دوم: زندگی علمی احسائی

فصل سوم:  موقعیت اجتماعی احسائی

بخش سوم: سید کاظم رشتی

فصل اول: زندگی نامه

فصل دوم: حوادث دوره ی سید کاظم رشتی و پایان کار او

بخش چهارم: انشعاب در شیخیه و رهبران متعدد

فصل اول: نزاع بر سر ریاست

فصل دوم: شیخیه ی تبریز

فصل سوم: شیخیه ی کرمان

بخش پنجم: نظرات و اندیشه های مکتب شیخیه

1. شیخیه، کشفیه و رکنیه

2. عوامل ظهور احسائی

3. روش علمی احسائی

4. اعتراضات بر شیخیه

 

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف