معرفی کتاب

مسائل و مشکلات مربوط به گزارش ها در باب خاستگاه و منشأ، چیستی، چرایی و چگونگی وقایع گذشته، سرنوشت ملت، فرهنگ، تمدن و بشریت، مورد توجه همه ی ادیان الهی، غیر الهی و نیز اندیشه ی انسان های بسیاری در طول تاریخ بوده است. نتایج این تلاش های در زمینه ی فهم و تفسیر وقایع و فراینده های تاریخی از سوی رسولان و اندیشمندان هر دین و جامعه ای، نفوذ درخور توجهی میان مردم یافته است. از این رو، بیشتر ادیان بزرگ و زنده ی جهان امروز و نیز بسیاری از دانشمندان رشته های مختلف، با وقایع تاریخی پیوند نزدیکی داشته و دارد. این مطلب بدین معناست که در ادیان نیز توجه خاصی به پدیده های گذشته مرتبط با انسان شده است. هر دگرگونی در دوران توسعه و اصلاح اجتماعی دارای یک سلسله خط مشی ها و اصول کلی است که مردم باید از آن ها آگاه باشند و آن ها را رعایت و عمل کنند. این اصول که از سوی رهبران و مصلحان اجتماعی بیان می شوند، شامل خداشناسی، انسان شناسی و هستی شناسی (جهان بینی)، قواعد و قوانین فردی و اجتماعی (هنجارهای اجتماعی)، ترسیم آرمان های اجتماعی (آینده ی جامعه) و کسب تجربه از گذشته ( عبرت آموزی از تاریخ) هستند. مجموعه ی این اصول در واقع اساسنامه ی اصلاح یا تغییرات اجتماعی است. در اسلام، قرآن کریم حاوی جهان بینی، هنجارهای اجتماعی، آرمان های اجتماعی، وضعیت جامعه در آینده و به طور کلی قانون اساسی مسلمانان است. قرآن در دوران فردسازی و بعثت، مهم ترین قانون پیامبر خدا (ص ) در برابر تهاجم مشرکان بود. قرآن توجه ویژه ای به گذشته و تاریخ دارد. محتوای تعدادی از آیات قرآن کریم به توصیف و روایت وقایع اجتماعی گذشته نسبت به زمان ما متمرکز است. این آیات حاوی کلید واژه های اجتماعی و تاریخی، توصیف وقایع تاریخی اقوام و پیامبران گذشته، وقایع اجتماعی زمان ظهور اسلام ( از بعثت تا وفات پیامبر)، و حاوی جواب سوال ها و مسائلی است که در فلسفه ی نظری تاریخ مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. افزون بر بحث و بررسی این چهار موضوع تاریخی در قرآن، می توان ویژگی های بیانی و نگارشی آیات تاریخی قرآن را (تاریخ نگاری قرآن) از مجموعه آیات تاریخی قرآن استخراج، استنباط و در یک بخش مستقل تدوین کرد. بنابراین تفسیر (موضوعی) آیات تاریخی قرآن در سه بخش تنظیم خواهد شد. بخش اول مربوط به تحلیل و بررسی واژه های تاریخی قرآن و مقایسه آن ها با واژه های اجتماعی جدید و ویژگی های تاریخ نگاری قرآن است. بخش دوم ناظر به وقایع تاریخی قبل از اسلام، و تفسیر آیات اجتماعی دوران ظهور اسلام است. بخش سوم در صدد استخراج جواب سوالات مرسوم در فلسفه ی تاریخ است.

فهرست عناوین اصلی:

فصل اول: مقدمه

بخش اول - تاریخ و تاریخ نگاری قرآنی

فصل دوم: روش، موضوع و مفاهیم تاریخی قرآن

فصل سوم: ویژگی های تاریخ نگاری قرآن

بخش دوم - وقایع تاریخی در قرآن

فصل چهارم: وقایع و اقوام تاریخی قبل از اسلام

فصل پنجم: سرگذشت پیامبران (قصص)

فصل ششم: وقایع تاریخی صدر اسلام

بخش سوم - بررسی مسائل فلسفی تاریخ از منظر قرآن

فصل هفتم: پایان و تکامل تاریخ

فصل هشتم: شکل و مراحل حرکت تاریخ

فصل نهم: عامل حرکت و پیوستگی تاریخ

فصل دهم: قانون مندی تاریخ