۳۳۰۶
۰
۱۳۹۷/۳/۶
مدعیان مهدویت و هزاره گرایان؛ نگاهی به جنبش های غالیان شیعی عراق در سده های نخستین

مدعیان مهدویت و هزاره گرایان؛ نگاهی به جنبش های غالیان شیعی عراق در سده های نخستین

پدیدآور: ویلیام فردریک تاکر ناشر: نشر حکمتتاریخ چاپ: ۱۳۹۷مترجم: حمید باقری مکان چاپ: تهران

خلاصه

در این کتاب توجه خاصی به انتظارات هزاره گرایی و فعالیت های سیاسی- انقلابی فرقه های بیانیه، مغیریه، منصوریه و جناحیه شده است. به ویژه، هدف مؤلف ارائه ی تعریفی از اصطلاح «هزاره گرایی» است تا چگونگی بازتاب این معنا از سوی این گروه ها را تبیین کند و نشان دهد که با این حساب چگونه لازم است به آن ها در بافتی وسیع تر از تاریخ شیعه یا حتی تاریخ اسلام نگریسته شود. از این رو، مؤلف بر نقش تاریخی – اجتماعی این جنبش ها متمرکز شده است.

معرفی کتاب

با پیدایش انقلاب اسلامی ایران در سال 1978 میلادی، جهان غرب به شکل گسترده تری بیش از گذشته از اهمیت و قدرت برانگیزاننده و فکری اسلام شیعی آگاهی یافت. دانشجویان و ناظران جدی رخدادهای جهانی در آن زمان تلاش برای مطالعات تاریخ شیعی به زبان های غربی را آغاز کردند و دریافتند که آثارعلمی موجود بسیار کم تر از آنچه انتظار می رفت است. قطع نظر از پژوهش انجام شده، نمی توان بررسی های شایان توجه چندانی درباره ی تشیع «اثنا عشریه» (امامیه یا میانه روها) در ایران برای چهار قرن گذشته یافت. این نکته حتی با وجود این حقیقت که شیعه ی امامی دین حکومتی ایران از آغاز سده ی دهم هجری/ شانزدهم میلادی بوده است صادق است. شگفت آور نیست که از زمان انقلاب ایرانیان آثار پراهمیت بسیاری پدید آمده  است، در اینجا به ذکر تنها تعداد اندکی بسنده می شود، که فهم بهتری از تشیع در ایران و، در برخی موارد، جاهای دیگر ارائه می دهند. ازمطالعه ی گذرای پژوهش های مذکور روشن می شود که تاریخ اسلام شیعی بسیار طولانی، بحث برانگیز و پیچیده است، و بی شک ارائه ی تاریخی جامع از تشیع هدف این اثر نیست. با وجود همه ی تأکید ها بر تشیع ایرانی، دانستن اینکه تاریخ تشیع در تاریخ گسترده تر جامعه ی اولیه ی اسلامی ریشه داشته و اینکه تشیع محدود به گروه نژادی یا زبانی خاص نبوده بسیار مهم و ضروری است. ماهیت چندگانه ی تشیع نخستین نقطه ی آغاز این پژوهش را تشکیل می دهد، پژوهشی که به بررسی برخی تشکیلات «غالی» شیعی که دراوایل اسلام (یعنی سده های دوم – سوم هجری) در عراق به وجود آمد و بر گروه های مذهبی بعدی، خواه گروه های مذهبی شیعی یا غیر شیعی یا حتی شبه شیعی، اثر گذارد اختصاص یافته است. از آنجا که شرح تفصیلی الگوهای گسترده ی تاریخی شیعه فراتر از قلمرو پژوهش حاضر است، قطعا می توان تاریخ آن را از طریق تبیین سیرتکاملی چهارگروه اولیه ی شیعه غالی که اندیشه های و رویه های شان تأثیر قابل توجهی بر گروه های بعدی شیعی (میانه رو و غالی)، غیرشیعی و جنبش های مذهبی شبه شیعی داشته است بهتر فهمید. چنین پژوهشی برای فهم مبادی و گسترش تشیع و جنبه های دیگر اعتقادات اسلامی ضروری است. در اینجا لازم به ذکر است که یادآور شویم در تاریخ اسلام، فرقه های بسیاری سربرآورده و پس از مدتی از بین رفته اند به طوری که امروزه از آن ها خبری نیست و طرفداری هم ندارند. شماری از این فرقه ها که با اندیشه ها و تعالیم غلوآمیز درمیان شیعیان به وجود آمدند به دلایلی از اهمیت به سزایی برخوردارند. از جمله ی این گروه های غالی شیعی گروه های است که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته اند. بیانیه (پیروان بیان بن سمعان) که در اواخر دوره ی بنی امیه و در عهد امام باقر(ع) ظهور کرد و در سال 119 هجری به دست خالدبن عبدالله قسری، والی کوفه، سرکوب و رهبر آن اعدام شد. سه فرقه ی دیگر؛ مغیریه( پیروان مغیرة بن سعید)، منصوریه ( پیروان ابومنصور عجلی) و جناحیه ( پیروان عبدالله بن معاویه)، گروه هایی با همان رویکرد و تعالیم مشابه بودند. این رهبران فرقه ای همگی شورش هایی را علیه خلفای بنی امیه (حک 41-132 ق) در نیمه ی نخست سده ی دوم هجری رهبری کردند. افزون بر فعالیت های فتنه جویانه ی آن ها با هدف ایجاد حکومت برگزیدگان، این افراد و پیروان شان عقاید و رویه هایی را به وجود آوردند که تأثیری کاملا ماندگار بر گروه ها تا به امروزداشته است. همچنین باید به این حقیقت آگاه بود که، همچون همیشه، این گروه ها صرفا گروهی «مذهبی» نبودند، به این معنا که آن ها به نحوی با واقعیت های اجتماعی، سیاسی یا حتی اقتصادی پیرامون شان در ارتباط بوده اند. چنان که خواهید دید، این امر در خصوص جنبش هایی که دراین پژوهش بررسی خواهند شد به قطع و یقین وجود داشته است. در پژوهش حاضر، اندیشه ها و فعالیت های این چهار فرقه از منظر مبادی، سیر تکاملی و ماهیت تأثیرشان بر فرقه ها یا گروه های اسلامی  بعدی ارزیابی خواهد شد. به طور خاص برای تعیین مساهمت های اصلی هریک از این چهار گروه تلاش خواهد شد. باید تأکید کرد که کتاب حاضر را نباید به مثابه ی اثری درادیان تطبیقی یا تاریخ ادیان تلقی کرد. رویکردی که دراینجا پذیرفته شده تلقی اندیشه های دینی به مثابه ی شکلی ازایدئولوژی است که رفتار طرفداران خود را شکل می دهد. به علاوه، ساختار نظام مند این پژوهش به شکلی ارائه شده که عملا موضوع اصلی و نیز نتایج این تحقیق را برآورد، به ویژه به این دلیل که دراین باره که چه کسی به چه چیزی باور داشته واینکه چگونه این باورها شکل گرفته و نقل شده است، اختلاف و عدم شفافیت وجود دارد. در پایان مهم ترین هدف دراینجا این است که نشان داده شود این چهار فرقه، نخستین جنبش های هزاره گرا بودند که در جهان اسلام پدید آمدند؛ گروه هایی که انتظار رستگاری کلی، قریب الوقوع و جمعی دراین جهان داشتند. مهدیان دروغین و هزاره گرایان، گروه هایی شیعی در سده های دوم و سوم هجری در عراق و ایران بودند که اندیشه های شان آمیزه ای از تعالیم و اعمال ادیان اصالتا غیراسلامی درعراق درنخستین سده های حکومت اسلامی است. این اندیشه ها، سیّالی حدو مرزهای دینی این دوره را نشان می دهد. در این کتاب توجه خاصی به انتظارات هزاره گرایی و فعالیت های سیاسی انقلابی این فرقه ها شده است. به ویژه، هدف مؤلف ارائه ی تعریفی از اصطلاح «هزاره گرایی» است تا چگونگی بازتاب این معنا از سوی این گروه ها را تبیین کند ونشان دهد که با این حساب چگونه لازم است به آن ها در بافتی وسیع تر از تاریخ شیعه یا حتی تاریخ اسلام نگریسته شود. از این رو، مؤلف بر نقش تاریخی – اجتماعی این جنبش ها متمرکز شده است.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

منابع مشابه

تمدن اسلامی در سرزمین شام؛ از برافتادن بنی امیه تا برآمدن ایوبیان

تمدن اسلامی در سرزمین شام؛ از برافتادن بنی امیه تا برآمدن ایوبیان

اعظم رحمت آبادی

این پژوهش به وضعیت دانش و خدمات علمی، دانشمندان و تولیدات علمی، تألیفات و سرزمین هایی که در زمینه فر

شبهات عن بنی امیه

شبهات عن بنی امیه

ابی عبدالرحمن سید بن الشحات بن رمضان جمعه

از جدیدترین کتابهای منتشره در سعودی انتشار یک اثر در 670 در دفاع از امویان و تطهیر آنان از به اصطلاح