معرفی کتاب

کشور ایران از گنجینه های غنی فرهنگ و تمدن بشری است که در دوره های مختلف پیش از تاریخ و خاستگاه و محل شکل گیری فرهنگ های گوناگون بوده است. میراث مادی این فرهنگ های کهن همواره چه در سطح ملی چه بین المللی مورد توجه پژوهشگران بوده است. توجه بین المللی به این پیشینه ی غنی به طور جدی در سده ی نوزدهم و با ورود باستان شناسان و سیاحان اروپایی آغاز شد و در سده ی بیستم به اوج رسید. در طول هشتاد سال گذشته، بخشی از یافته های حاصل این پژوهش ها به تدریج وارد موزه ی ملی ایران شده است که دریچه ای به فرهنگ و زندگی نیاکان ما می گشاید. موزه ی ملی ایران همواره پذیرای پژوهشگرانی بوده که حاصل فعالیت های آنان اطلاعاتی ارزشمند درباره ی فرهنگ و تمدن های کهن این سرزمین بوده است. بدیهی است برای درک بهتر پیشینه ی این سرزمین علاوه بر بررسی مجموعه های موجود در موزه ی ملی ایران، لازم است سایر مجموعه هایی نیز بررسی شوند که طی بیشتر از یک سده به مؤسسات و موزه های خارج از ایران منتقل شده، تا از این طریق تصویر کامل تری از پیشینه ی فرهنگی - اجتماعی این سرزمین به دست آید. برای دستیابی به این هدف موزه ی ملی ایران همواره آماده ی تعامل و همکاری با موزه ها، مؤسسات و نیز پژوهشگران در سطح بین المللی است. در این راستا موزه ی ملی بر آن شده است که نمایشگاه مشترکی از 55 سال فعالیت باستان شناسان آلمانی در ایران برگزار کند. باستان شناسانی که بی شک سهم مهمی در کاوش و بررسی های باستان شناختی در کشور داشته اند، که بی تردیدی برای بازشناسی فرهنک و تمدن ایران تلاش بسیار کرده اند. اندیشمندانی که آثار و دست آمده ی آنان از نفایس موزه ی ملی ایران است. اهمیت چنین رویدادهایی صرفا موضوعی برای برگزاری یک نمایشگاه نیست. بلکه تلاشی است برای مستند کردن، واگاوی و بازشناسی فعالیت هایی که در حوزه ی باستان شناسی ایران اتفاق افتاده و از این نظر این کتاب الگویی مثال زدنی است، زیرا در آن علاوه بر معرفی محوطه ها و نتایج کاوش های باستان شناسی، کاوشگران و چهره های تأثیر گذار در روند این فعالیت ها نیز معرفی و فضای سیاسی و اجتماعی دو کشور ایران و آلمان در طول یک سده ی گذشته نیز - که به شکل گیری مؤسسه باستان شناسی آلمان در ایران انجامیده - بررسی شده است.

در سال 1340 مؤسسه ی باستان شناسی آلمانی، با هدف ایجاد و پایه ریزی مکانی برای در اختیار گرفتن پروژه های پژوهشی مشترک و نیز با تأسیس کتابخانه به قصد فراهم ساختن امکان تحصیل و تبادل دانش و علم، شعبه ی تهران خود را بنیانگذاری کرد. ولی پژوهش مشترک در این فضای فرهنگی سنتی به مراتب دیرپاتر از زمان گشایش در 50 سال پیش دارد.

از پنجاه سال پیش، شعبه ی تهران مؤسسه ی باستان شناسی آلمان، که امروزه بخش اروآسیا نام دارد، امتیاز پژوهش های میدانی باستان شناختی را در ایران به دست آورد. به انگیزه ی پنجاهمین سالگرد تأسیس مؤسسه ی باستان شناسی آلمان در تهران، تاریخچه ی همکاری های آلمان و ایران در عرصه های گوناگون باستان شناسی در کتاب پیش رو آمده است. شعبه ی تهران این مؤسسه حدود 150 سال پس از آغاز پژوهش های باستان شناسی در اروپا و ایران تأسیس شد. از بازشدن گورهای شاهی در تخت جمشید در سال 1190 خ تا پژوهش های علمی در مورد این گورها و ثبت و انتشار آن ها، زمانی طولانی سپری شده است. در این کتاب پژوهش های علمی پنج دهه ی گذشته با شرح و تفصیل آمده و با مطالعه ی آن به راحتی می توان بستر و زمینه های نخستین پژوهش ها و همچنین جدیدترین پژوهش های علمی را تشخیص داد. این کتاب به خوبی نشان می دهد که چگونه باستان شناسی و سیاست، حتی بدون تأکید مستقیم بر جنبه های سیاسی در علم، به هم در ارتباط هستند. این مسئله در مورد باستان شناسی آلمان و ایران، تا به امروز، آشکار است.