معرفی کتاب

دهه بیست شمسی، اسلام گرایی با رویکرید جدید و با تقویت نقش دین به صحنه سیاست ایران آمد. این بار نه علمای درجه اول، بلکه جوانان مذهبی - حوزوی و غیر حوزوی - کنش گران اصلی این حرکت بودند. آن ها سعی در سیاسی کردن دین به منظور پیشبرد اهداف خود داشتند. در واقع اسلام گرایی در این اندیشه طیف گسترده ای از پیدایش یک ذهنیت اسلامی تا تلاشی تمام عیار برای بازسازی جامعه مطابق با اصول اسلامی را در بر می گرفت. در این بین، گروهی با اتخاذ رویکردی عمل گرایانه تفسیری آزادانه در دین را ابداع نموده و به مقاومت شدید اندیشیدند. آن ها با بازخوانی جدید از نصوص اسلامی و توجه زیاد به قرآن به عنوان مهم ترین نص اسلامی، بر اجرای کامل شریعت تأکید نمودند.

«جمعیت فدائیان اسلام» به رهبری سید مجتبی نواب صفوی نماد اجتماعی این سنت فکری بود که نقطه مقابل رئالیسم یا واقع گرایی موجود در اسلام حوزوی دهه 1320 قرار گرفت و سنت فکری به نام رادیکالیسم اسلامی شکل دادند. اجتماع فدائیان اسلام از نظر تیپولوژی، خاص جامعه ایران بود. پایگاه طبقاتی آن ها در درون هیأت های مذهبی، شاگردان بازاری و برخی از قشرهای اجتماعی از جمله «لوطی ها» بود. میانگین سن آن ها در زمان تاسیس جمعیت بیست و یک سال بود. ادبیات گفتاری و حتی نوشتاری شان، مملو از استعاره های نمادین در خصوص عدالت و رفع تبعیض و اجرای احکام شرع بود. آن ها در سنت فکری خود، اسلام را به عنوان یک آلترناتیو ایدئولوژیک نیرومند تفسیر نمودند که برای همه ابعاد زندگی برنامه داشت. تفسیر آن ها از رابطه ی دین و سیاست عبور از مرجعیت، پیوند رهبری مذهبی و سیاسی، ترور (جهاد دفاعی) در اسلام و وحدت اسلامی ابداعی نو بود. به نحوی که نه از نظارت دین بر سیاست بلکه از حضور دین در حکومت سخن راندند و مانیفیست خود را (رساله ی رهنمای حقایق) بر این اساس ارائه کردند.

حزب ملل اسلامی، هیات های مؤتلفه اسلامی در دهه 1340 و بعدها حزب جمهوری اسلامی میراث داران آن ها بودند. هدف این کتاب بررسی ظهور این سنت فکری، مکانیزم تفسیر و عقلانیت آن ها، ارتباطش با دیگر سنت ها، بحران در این سنت فکری و احیاء مجدد آن در میان دو نیروی مذهبی مهم دهه ی چهل ( هیات های موتلفه اسلامی و حزب ملل اسلامی) می باشد. در این راستا کوشش شده است با استفاده از روش شناسی اجتماع گرایی مراحل پنج گاه فوق بررسی گردد. این روش شناسی با تاکید بر عقلانیت محیطی فرصت بومی اندیشی را فراهم می کند.

فهرست فصل ها:

فصل اول: اجتماع گرایی و سنت فکری رادیکالیسم اسلامی

فصل دوم: رادیکالیسم اسلامی؛ تبارها و ریشه ها 

فصل سوم: زمینه های پیدایی سنت فکری رادیکالیسم اسلامی

فصل چهارم: چیستی سنت فکری رادیکالیسم اسلامی

فصل پنجم: عقلانیت سنت فکری رادیکالیسم اسلامی

فصل ششم: رادیکالیسم اسلامی، اسلام حوزوی و مشروطه خواهان

فصل هفتم: بحران در سنت فکری رادیکالیسم اسلامی