معرفی کتاب

دانشگاه برای خودش منطق،  فضا، زمان، تقویم، فرهنگ، رسالت و هویتی دارد، قواعدی نهادینه دارد، هنجارهایی دارد. اگر چنین نباشد، گاه و بی گاه می شود. مجمع علمی همدان (چهار پنج هزار سال پیش)، فرهنگستان اردشیر و گندی شاپور داشتیم ولی معلوم نشد چه بر سرشان آمد. گاه و بی گاه آمدند و رفتند. گاه بهترین دانشمندان جهان در این سرزمین ظهور کردند ولی آنها برای خودشان نهادی و اجتماعی نداشتند تا ما هم بگوییم نهادی برای دانش داشتیم که بیرونی و رازی و خوارزمی و خیام و ابن سینا در او اجتماع می کردند. نسل به نسل می آمدند و می رفتند و آن اجتماع همچنان پابرجا بود و نه گاه وبی گاه. من این گاه وبی گاه شدن دانشگاه را برای بار نخست زمانی متوجه شدم که بحث ماکس وبر را در «علم به مثابه حرفه» در دانشگاه مونیخ میخواندم. او به دانشگاه های آلمان هشدار می دهد که با تصادفی شدن کار دانشگاه (یعنی همین گاه و بی گاهی) خطر بزرگی در کمین آنهاست.  دانشگاه قواعدی دارد و نباید  اقتضای کار با شرکت ها و کمپانی ها دانشگاه را از قواعد درونی خود به در کند. مثلا متنفذی در کار باشد و بر اثر آن، کسی یئت علمی بشود یا برعکس، فردی شایسته نتواند وارد دانشگاه بشود و... 

برنامه ی تغییر در ایران، از جمله طرح تجدد ما و در ذیل آن، جنبش نوین آموزشی و پروژه ی دانشگاه داشتن ما کامیاب نبود.  کوششهایی در این دو سده صورت گرفت، اما حاصل این کوششها رضایت بخش نیست. همه گلایه داریم، از همه چیز: از مشروطه ی ایرانی تا دانشگاه ایرانی. از بی کیفیتی، فرمالیسم، مدرکگرایی و مانند آن. 

در این کتاب دانشگاه داشتن را به نقد نشسته ایم، ما معمولا تاریخ و معاصریت خود را طوری میخوانیم که در نهایت مرثیه ای است برای نفرین شدگی مان در این سرزمین سوخته ؛ مرثیه ای برای پایان ایران. این به گمان من، نوعی «سبق ذهن» تازهای است که احتمالاً تحت تأثیر پارادایم عقب ماندگی و گفتارهای شرقشناسی یا دیگر فرض های نیازموده و حتی ضمنی و پنهان در پی رنگ فکری ما روی می دهد. اما این ها لزوماً به معنای آن نیست که نامرادی های ما تقدیر تاریخی ماست. بر جبین ما نوشته نشده است که با اولین صدای ساخته شدن مان صدای فروپاشی هم به گوش برسد. چرا نگوییم که در طرز ساختن ما ایراد هست، قواعد بازی ما ایراد دارد، باید میدان بازی را عوض کنیم، با قواعد تازه و اندیشه تازه بازی را آغاز کنیم، چرا که زندگی کماکان جاری است.

فهرست کلیات کتاب:

فصل یکم: جامعه شناسی تاریخی دانشگاه

فصل دوم: نظریه های دانشگاه

فصل سوم: تفاوت های جهان اسلام و جامعه ایران در باب تاریخیت دانشگاه

فصل چهارم: مدل های آموزش عالی و دانشگاهی جهان اسلام در دوران معاصر

فصل پنجم: از مدل خطی انتقال یا تسخیر و تصاحب علم تا مدل ساخته شدن اجتماعی و فرهنگی علم

فصل ششم: ما و چهار نسل دانشگاهی

فصل هفتم: نخستین نسل دانشگاه آموزشی و ما

فصل هشتم: مسؤولیت های اجتماعی دانشگاه

فصل نهم: دانشگاه چگونه اداره بشود؟

فصل دهم: دانشگاه چگونه تأمین مالی و آموزش عالی چگونه توزیع میشود؟

فصل یازدهم: اقلیم علم و منظومه ی اجتماعی لازم برای علم

فصل دوازدهم: تأملی کوتاه درباره رشد علمی ایران

فصل سیزدهم: زندگی علم، تجربه علم ورزی و اخلاقیات علم

فصل چهاردم: تحولات نوپدید در فرهنگ و فضای دانشگاه، تأملی در نسل های پنج گانه دانشجو و استاد