۲۶۷۱
۰
۱۳۹۶/۳/۱۷
منادیان قیامت؛ نقش اجتماعی - سیاسی ادبیات در ایران معاصر

منادیان قیامت؛ نقش اجتماعی - سیاسی ادبیات در ایران معاصر

پدیدآور: محمدرضا قانون پرور ناشر: نشر آگهتاریخ چاپ: ۱۳۹۵مترجم: مریم طرزیمکان چاپ: تهران

خلاصه

انگیزه ی اصلی این پژوهش بررسی درون مایه های آثار ادبی معاصر ایران از دیدگاه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بود و حاصل آن تاریخچه ای شد از ادبیات دورانی که طی آن ادبیات نوین در ایران با شعر نو، داستان کوتاه، رمان و نمایش نامه آغاز شد و سیر نسبتا سریع تکاملی خود را پیمود. بدین لحاظ، در هر فصل این کتاب، در ضمن بررسی و تجزیه و تحلیل گه گاه مفصل تر برخی از اشعار و داستان ها از دیدگاه های گوناگون نقد ادبی، نگاهی به بیش تر آثار مهم آن دوران شده است.

معرفی کتاب

کتابی که پیش رو دارید ترجمه ی فارسی کاری است که بیش از سه دهه پیش به زبان انگلیسی نوشت شده و در آمریکه به چاپ رسیده است. البته پژوهشی که برای این نوشته انجام شد حتی به سال های پیش از انقلاب اسلامی بر می گردد. در آن زمان و در آغاز کار، قصد ارائه ی دورنمایی بود از ادبیات معاصر ایران و ارزیابی این ادبیات از نظر فرم، محتوا، ساختار و غیره، و نیز سیر تکاملی ادبیات سده ی میلادی گذشته از لحاظ گونه های ادبی مانند داستان کوتاه، رمان، شعر، و نمایش نامه. در عین حال و شاید مهم تر از همه ی این ها، انگیزه ی اصلی این پژوهش بررسی درون مایه های آثار ادبی معاصر ایران از دیدگاه اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی بود. با وقوع انقلاب اسلامی در آخرین دهه های آن قرن و دگرگونی هایی که الزاما بایستی در همه ی شئون جامعه و کشور به وجود می آمد، ناگزیر این تحولات می توانست و تأثیربه سزایی در آثار هنری و به ویژه ادبیات فارسی داشته باشد. بی تردید پایان یک دوران سیاسی در تاریخ این سرزمین نشان گر پایان یک دوران مشخص در تاریخ ادبیات معاصر نیز بود. از این رو، با مرور و کندوکاوی هرچند کلی، حاصل آن پژوهش گزارش و تاریخچه ای شد از ادبیات آن دوران، یعنی سال هایی که طی آن ادبیات نوین در ایران با شعر نو، داستان کوتاه، رمان و نمایش نامه آغاز شد و سیر نسبتا سریع تکاملی خود را پیمود. بدین لحاظ در هر فصل این کتاب در ضمن بررسی و تجزیه و تحلیل گه گاه مفصل تر برخی از اشعار و داستان ها از دیدگاه های گوناگون نقد ادبی، نگاهی به بیش تر آثار مهم آن دوران شده است.

گستره ی ادبیات عملا همه ی وجوه تلاش انسانی را دربر می گیرد. با آن که ادبیات در ادوار مختلف و در شرایط گوناگون خواسته است رویکردهای خاص، شیوه های زبانی ویژه، و حدود و قیود سفت و سختی در فرم داشته باشد، دغدغه های ادبیات و هنرمند ادبی به ندرت از مسائل مرتبط با وضعیت محیط و زمانه ی نگارش آثار جدا بوده است.این نکته به ویژه در مورد ادبیات نوین و نویسنده ی نوگرا صدق می کند. از سوی دیگر، نقد ادبی به مثابه مشغله ای مرموز گاهی خواسته است خود را به مسائل ذوقی محدود کند و در کندوکاو در ماهیت درونی «متن مقدس»، غالبا عوامل و نیروهای بیرونی را که بر آن متن ها اثر گذاشته و هنرمندان ادبی پدیدآورنده ی آن ها را تحت تأثیر قرار داده اند، به حساب نیاورده است. با این وصف، اگر قرار است نقد ادبی ارتباط اش را با تجربه بشری هم چنان حفظ کند، باید این فضای سترون اسرار آمیز را بسط دهد. البته متن را نیز نمی توان کنار گذاشت. اما منتقد ادبی باید به فراسوی متن نظر داشته باشد و متن را در زمینه ی تاریخی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ای که اثر هنری در آن درک و دریافت شده است، قرار دهد.

بنابراین به نظر می رسد که پژوهش در مورد نقش و کارکرد اجتماعی - سیاسی ادبیات و هنرمندان ادبی در ایران امروز و ماهیتی که خود این ادبیات به ما دیکته می کند، می تواند بر ساخت کلی جامعه پرتو بیفکند.

با خیزش اجتماعی اواخر دهه ی 1350 در ایران که منجر به برقراری حکومت جمهوری اسلامی در سال 1357 شد، دوره ی مهمی در تاریخ اجتماعی - سیاسی آن کشور به سرآمد. این تحول که نقطه ی اوج آن رخدادهای سال های 1356 و 1357 بود و منجر به سقوط سلطنت پهلوی شد، نتیجه ی فرایند مستمری بود که بیشت از یک قرن طول کشید. دوره ای که بین سال های 1299 تا 1357 به طول انجامید دوره ای است که مجموعه ی مسحور کننده ای از آثار ادبی را عرضه کرده است، که نه تنها به خاطر ارزش ذوقی و درونی اش، بلکه هم چنین و چه بسا مهم تر از آن، به خاطر دلالت بیرونی و حتی فرا ادبی اش به عنوان سند هنری جامعه ی ایرانی در جریان چند دهه ی سرنوشت ساز یک تحول عظیم شایسته ی اعتناست. 

سال 1299 از دو دیدگاه متفاوت حائز اهمیت است: از نظر اجتماعی - سیاسی، سال به قدرت رسیدن رضاخان است که بعدها رضاشاه نامیده شد و سلسله پهلوی را بنیاد نهاد و به اقدام های افراطی بسیاری پرداخت تا ایران را مدرنیزه یعنی غربی کند. از دیدگاه ادبی، سال 1299 وقوع دو رویداد بزرگ در تاریخ ادبیات فارسی را رقم می زند: یکی پیدایش داستان کوتاه فارسی مدرن در ایران و دیگری ظهور آن چه بعدها شعرنو نامیده شد. از سوی دیگر، سال 1357 نه تنها نشان گر پایان دیکتاتوری سکولار - به قول نویسندگان قرن بیستم ایران با اشاره به حکومت پهلوی - است، بلکه هم چنین، با توجه به تحولات اجتماعی شگرفی که در ایران بعد از پهلوی رخ داده است، پایان یک دوره در تاریخ ادبیات فارسی است. محتوای اجتماعی شعر و نثر داستانی نوشته شده در عهد سلطنت سلسله ی پهلوی گویای ماهیت واکنشی این ادبیات است،زیرا نویسندگان این دوره همواره در آثارشان به اوضاع اجتماعی و سیاسی موجود در کشور واکنش نشان داده اند. به طور کلی، درگیری شخصی این نویسندگان با مسائل اجتماعی موجب پیدایش نوعی ادبیات شده است، که عموما ادبیات «درگیر» یا «متعهد» نامیده می شود. ماهیت این تعهد، مشارکت فعال هنرمند ادبی را در هر دو زمینه ی فعالیت ها و نهضت ادبی و غیر ادبی الزامی می سازد، تا در نهایت به تغییر اجتماعی منجر شود.

فهرست مطالب:

1 انقلاب ادبی

2 پیش بینی های ادبی

3 مسئله ی تعهد

4 تجربه در ژانر و نقش فرم

5 آموزش گری یا واقع گریزی

6 ابهام ادبی

7 منادیان قیامت

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

زبان و اندیشه در جهان اسلام

زبان و اندیشه در جهان اسلام

محمود محمدعلی

اثر پیش رو تلاش شایسته ای در زمینۀ روایت زبان عربی به عنوان زبان تفکر قدیم ماست. روایتی که چون قوام

منابع مشابه بیشتر ...

نیمۀ پنهان

نیمۀ پنهان

عبدالحسین میرزا فرمانفرما

کتاب پیش رو بر مبنای دو دسته سند تنظیم شده است که در نگاه اول ارتباطی با هم ندارند، ولی آنچه این دو