۲۸۰۹
۰
۱۳۹۶/۲/۲۸
تاریخ تاجیکستان با مهر کاملا سرّی؛ بخشی از تاریخ فاش نشدۀ تاجیکان در اوایل قرن بیستم

تاریخ تاجیکستان با مهر کاملا سرّی؛ بخشی از تاریخ فاش نشدۀ تاجیکان در اوایل قرن بیستم

پدیدآور: رحیم مس اف ناشر: انتشارات شیرازهتاریخ چاپ: ۱۳۹۵مکان چاپ: تهران

خلاصه

در خلال تلاش های روسیۀ شوروی برای ایجاد مجموعه ای از دولت - ملت های جدید در حوزۀ تحت تصرف مسکو در ماوراءالنهر در سال های نخست و میانی دهۀ 1920 میلادی، سامان هویتی آن سرزمین به کلی دگرگون شد؛ یکی از اهداف این دست کاری، فراهم آوردن زمینۀ تضعیف هویت ایرانی ماوراءالنهر بود. چگونگی شکل گیری تاجیکستان یا به عبارت دقیق تر فروکاستن یک بخش مهم از جهان ایرانی و فارسی زبان آن حدود با حذف مراکزی چون سمرقند و بخارا به یک حوزۀ دورافتادۀ کوهستانی، یکی از نمونه های مهم این تغییر و تبدیل است که در این بررسی به گوشه هایی از آن پرداخته شده است.

معرفی کتاب

روسیه در فاصلۀ قرن های پانزدهم تا نوزدهم میلادی از یک دولت کوچک محلی به یک امپراتوری بزرگ اروپایی - آسیایی تبدیل شد و در این تغییر و تبدیل، بسیاری از حوزه های تحت تصرف خود را دگرگون ساخت؛ دگرگونی هایی از آن دست به ویژه در حوزه هایی کارساز واقع شد و جنبه ای اساسی یافت که خود اصولا به دلیل موقعیت جغرافیایی شان در حوزه های پیرامونی یا حدفاصل مراکز تمدنی باثبات تر، در قبال سیاست های اداری و مصالح حکومتی روسیه انعطاف و آسیب پذیری بیشتری داشتند. یکی از حوزه ها، متصرفات روسیه در آسیای میانه بود که در مقایسه با پاره ای از دیگر متصرفات مسکو تقریبا در مراحل پایانی دورۀ تزاری به قلمرو امپراتوری منضم شد و ترتیب اداری آن نیز در مجموع به صورت یک فرمانداری کل تحت عنوان ترکستان و دو حوزۀ کم و بیش خود مختار خیوه و بخارا مشمول دگرگونی های اساسی قرار نگرفت. دگرگونی های اساسی تنها اندک زمانی بعد از انقلاب 1917 و تجدید سازمان امپراتوری روسیه به صورت یک نظام جدید بلشویکی آغاز شد؛ آمیزه ای از آموزه های مارکسیستی - لنینیستی در مورد مسائل ملی و ملاحظات حکومتی، پیش درآمدی شد بر تأسیس یک رشته واحدهای اداری جدید که سامان کهن آن دیار را به کلی دگرگون ساخت. 

کتاب پیش رو مروری است بر پیشینۀ تاریخی یکی از چندین و چند طبع آزمایی بلشویک ها در این زمینه، یعنی چگونگی شکل گیری تاجیکستان در سال های دهۀ 1920 میلادی نخست به صورت یک جمهوری خودمختار در دل ازبکستان و آنگاه به صورت یک جمهوری سوسیالیست  شوروری مستقل. فرایندی که با برجای گذاشتن بخش های مهمی از حوزه های فرهنگی و تاریخی تاجیکان فارسی زبان در چارچوب جمهوری های همسایه، جز تضعیف ایرانیت هدف دیگری نداشت. ائتلاف و همراهی کوتاه مدت بلشویک ها با ترک ها در آن مقطع، چه بقایای کمیتۀ اتحاد و ترقی در تبعید و چه نیرویی که در دل آناتولی به رهبری مصطفی کمال در حال برآمدن بود،  از جمله عواملی بودند که در این دستکاری های اداری، کفه را به نفع گرایش های پان ترکی و به ضرر عنصر ایرانی آسیای میانه سنگین تر کرد.

رحیم مس اف یکی از مورخان معروف تاجیکستان در حوزۀ تاریخ معاصر و به ویژه بحث تقسیمات مرزی آن حدود است. او تلاش کرده تا از قالب های معمول و تقلیدی دوره شده، وقایع تاریخ گذشته و معاصر تاجیک را بی غرضانه منعکس کند. همچنین وی سعی کرده تا تاریخ گذشته تاجیکان را از روی سرچشمه ها و اسناد معتبر بایگانی، همه جانبه تحلیل نماید، و علت های بالاروی و پست روی ملت را منعکس کرده، بر اساس این اقدامات ضروری اتخاذ نماید.

به کسی پوشیده نیست که تاریخ غنی تاجیکان چندین هزار سال را در برگرفته، از دوران جامعۀ ابتدایی تا امروز ادامه یافته است. ولی باید اقرار کرد که همۀ دوره های تاریخ این مردم باستانی یکنواخت مورد آموزش قرار نگرفته اند. دربارۀ برخی از دوره های باستانی تاجیکان، آثار زیادی آفریده شده است. در برابر این دورانی نیز هستند که آن ها را مورخان تاجیک از لحاظ علمی بسیار کم تحلیل و تدقیق نموده اند. به نظر، این دوران بسیار مهم مردم تاجیک، اساسا قرون 6 تا 18 میلادی را فرا می گیرد. به طوری که در همین دوره و زمان مردم تاجیک تشکل می یابند. گذشته از این باید یادآور شد که مردم تاجیک در حدود آسیای مرکزی پیدا شده اند، بنابراین قدیمی ترین مردم این سرزمین به شمار می آیند. در حقیقت تاجیکان وارثان بی واسطۀ آریایی ها هستند.

در خلال تلاش های روسیۀ شوروی برای ایجاد مجموعه ای از دولت - ملت های جدید در حوزۀ تحت تصرف مسکو در ماوراءالنهر در سال های نخست و میانی دهۀ 1920 میلادی، سامان هویتی آن سرزمین به کلی دگرگون شد؛ یکی از اهداف این دست کاری، فراهم آوردن زمینۀ تضعیف هویت ایرانی ماوراءالنهر بود. چگونگی شکل گیری تاجیکستان یا به عبارت دقیق تر فروکاستن یک بخش مهم از جهان ایرانی و فارسی زبان آن حدود با حذف مراکزی چون سمرقند و بخارا به یک حوزۀ دورافتادۀ کوهستانی، یکی از نمونه های مهم این تغییر و تبدیل است که در این بررسی به گوشه هایی از آن پرداخته شده است.

عناوین فصل های کتاب:

فصل یکم: توصیفات تاریخی و نژادی

فصل دوم: تقسیمات ملی و دولتی آسیای میانه

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف