۲۶۹۸
۰
۱۳۹۶/۲/۱
آموزه غیبت و تأثیر آن بر تکامل اندیشه سیاسی شیعه

آموزه غیبت و تأثیر آن بر تکامل اندیشه سیاسی شیعه

پدیدآور: سهرابعلی افروغ ناشر: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهبتاریخ چاپ: ۱۳۹۵مکان چاپ: قم

خلاصه

اندیشه سیاسی شیعه در عصر غیبت و تحت تأثیر آموزه غیبت با تطورات گوناگون و سیر تکاملی خاصی همراه بوده است. بی تردید بررسی اندیشه ها و دیدگاه های سیاسی فقیهان شیعه در دوره های مختلف روشنگر این دگرگونی ها و اثرگذاری آموزه غیبت بر آنها است. در همین راستا و جهت تبیین فقه سیاسی شیعه از این منظر، کتاب حاضر در پنج فصل به بررسی مهم ترین این دوره ها و دست آوردهای آنها می پردازد.

معرفی کتاب

اندیشه سیاسی شیعه در عصر غیبت کبری با نظریه «ولایت فقیه» گره خورده است. دراصطلاح «زعیم و ولی فقیه» کسی است که عالم به سیاست های دینی و برقرار کننده عدالت اجتماعی در میان مردم باشد. برای تبیین دگرگونی های اندیشه سیاسی شیعه و اثرگذاری عصر غیبت بر آن، باید از اندیشه ها و دیدگاه های سیاسی فقیهان در دوره های مختلف مدد جست؛ زیرا نگرش های روشن گرانه هر یک از آنان به مسائل برهه ای خاص، سبب غنای فقه سیاسی و ارتقای بینش اجتماعی شده است. نگاهی تاریخی به فقه و جایگاه سیاست در آن، روشن می سازد که اندیشه های سیاسی و اجتماعی فقیهان در دوره های مختلف، دگرگونی اساسی داشته است. در این میان آغاز غیبت کبرای امام دوازدهم (عج)، نقطه عطفی برای شروع مسئولیت سنگین فقیهان در تبیین حکم شرعی و تعیین حدود فقهی است که بر اساس توقیعی که از ناحیه مبارک امام دوازدهم صادر شده، بر عهده آنها نهاده شده است و اجتهاد آنان ملاک عمل و تکلیف مکلفان قرار گرفت. با این حال به نظر می رسد این وظیفه با گذر زمان، به حوادث  سابقه اختصاص یافته و از حوادث واقعه غفلت شده است. البته در این میانه عالمانی ژرف اندیشه مانند آیت الله نایینی، با اندیشه در رخداد های زمان خویش، فضای جدیدی را در عرصه نظریه پردازی در حوزه سیاست اسلامی گشودند و پس از آن، آیت الله مدرس، آیت الله کاشانی و دیگر فقیهان نیز وارد کارزار سیاسی شدند. همچنان که حضرت امام خمینی (ره) با تأمل در حوادث واقعه، افزون بر تبیین نظریه هایی که مبارزه علیه استبداد و استعمار را آسان می کرد، با بیان نظریه های ولایت فقیه، بحث فقه سیاسی را مطرح کردند.

موضوع های مورد اجتهاد از یک نگاه، به سه دسته تقسیم می شوند: شرعی، عرفی و تخصصی؛ که مهم ترین آنها عبارتند از: حقوق بشر؛ جهانی شدن؛ منافع ملی؛ حدود و آزادی های فردی و اجتماعی؛ حوزه عمومی و خصوصی؛ کنترل جمعیت؛ محیط زیست؛ مواد مخدر؛ جامعه مدنی؛ مشروعیت؛ مشارکت سیاسی و نقش مردم؛ حق رای؛ توسعه سیاسی؛ افکار عمومی؛ تفکیک قوا؛ بوروکراسی؛ زندان؛ احزاب؛ مطبوعات؛ اقلیت ها؛ مهار قدرت؛ سازمان های بین المللی؛ امپریالیسم؛ تروریسم. بر این اساس، باید برای تبیین دگرگونی های اندیشه سیاسی شیعه و تأثیر گذاری عصر غیبت بر آن، از اندیشه ها و دیدگاه های سیاسی فقیهان در دوره های مختلف استمداد جست؛ به همین دلیل، دوره های فقه را، با توجه به ظهور اندیشه های سیاسی، به سه دوره تقسیم کرده و دگرگونی های اندیشه های سیاسی شیعه را از دیدگاه فقیهان بررسی می کنیم. به مظور آشنایی با فعالیت های نظری صورت گرفته در این زمینه و جهت تبیین اندیشه سیاسی شیعه، پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. این فصول به تفکیک عهده دار مباحث زیر است:

در فصل نخست پس از تبیین موضوع، مختصات اصلی بحث با توجه به ضرورت این بحث و پیش فرض ها، مبانی و اهداف آن و نیز مهم ترین مفاهیم و اصطلاحات مرتبط با آن بررسی می شود. در فصل دوم، مبانی نظری اندیشه سیاسی اسلام شیعی و ادوار مختلف آن بررسی می شود. ابتدا از منظری تاریخی مروری بر ادوار مختلف اندیشه سیاسی اسلام خواهیم داشت تاجغرافیای کلی بحث کمی روشن تر شود. سپس خاستگاه تشیع، منابع و مصادیق اندیشه سیاسی شیعه، تاریخ اجتماعی شیعه و مؤلفه های آن، تفاوت های اندیشه سیاسی شیعه با اهل سنت، منابع و اصول سیاسی تشیع بررسی می شود. سرشت اندیشه سیاسی شیعه و تفاوت آن با اهل سنت در قالب موضوعات: «حاکمیت الاهی، شئون امامت، مبانی و معیارهای گزینش امام، شیوه های عملی به دست آوردن قدرت و حکومت، جایگاه سیاسی مردم در دیدگاه شیعه، اختیارات و وظایف متقابل دولت و ملت» ارائه شده است. همچنین این فصل به بررسی چیستی عدالت و مفهوم آن، عدالت در قرآن، ارزش عدالت در نگاه اهل بیت(ع)، سرنوشت عدالت در جهان امروز، پیش شرط های عدالت مهدوی و سیمای مدینه فاضله مهدوی (عج) پرداخته است. فصل سوم با عنوان ظهور اندیشه سیاسی شیعه پس از غیبت کبری تا قرن دهم؛ دوره سیاست تقیه و مطرح نشدن آشکار نظریه های سیاسی، ویژگی های این مرحله و دیدگاه فقیهان و دانشمندانی چون شیخ مفید، سید مرتضی علم الهدی، شیخ طوسی، محقق حلی، علامه حلی و شهید اول را در این رابطه بیان می کند. فصل چهارم، مطالب مربوط به دوره شکل گیری مبانی نظریه های سیاسی شیعه از قرن دهم تا سیزدهم را با طرح دیدگاه های سیاسی بزرگانی چون محقق کرکی، شهید ثانی، وحید بهبهانی، شیخ جعفر کاشف الغطاء، ملااحمد نراقی، سید  محمد مهدی طباطبایی، محمد حسن نجفی و شیخ اعظم انصاری ارائه می کند. در خاتمه فصل پنجم کتاب، دوره تکامل نظریه های سیاسی شیعه و عوامل مؤثر  بر تحول اندیشه سیاسی شیعه پس از مشروطیت و معرفی دیدگاه های سیاسی عالمان این دوره همچون میرزا محمد حسین نایینی، شهید سید محمد باقر صدر و امام خمینی را بیان می کند. «حوزه های کارآمدی حکومت و آسیب شناسی نظام اسلامی» از دیدگاه امام خمینی نیز در ادامه مطالب فوق آمده است.       

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف