معرفی کتاب

از آغاز قرن نوزدهم با ورود امواج سهمگین مدرنیته ی غربی نه تنها صورت بندی و ساختار اجتماعی- سیاسی ایران بلکه نظام فکری و فرهنگی جامعه ایران هم دستخوش تغییرات فراوان شد. در زمان حکومت رضاشاه، با ناکامی جنبش مشروطه، نسلی از اصلاح گر های تندرو یا به تعبیر دقیق تر دگراندیش های دینی ظهور کردند که مشابه آن تا روزگار ما کمتر تکرار شده است. این جریان دگر اندیشی از دو بستر فکری و اجتماعی متفاوت شکل گرفت که نخست از سوی روشنفکر های سکولار و دوم از سوی روحانی های نوگرا بود. نقطه آغاز این جریان در دوره ی مورد بحث ما نخست مجله «کاوه» بود که بعدها با نشریاتی چون « آینده» و «ایرانشهر»، و سپس مجلاتی چون « پیمان» و «پرچم» کسروی دنبال شد.

پژوهش حاضر می کوشد با روش کتابخانه ای، داده های مورد نیاز خود را فراهم آورد و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، توصیف مستندی از مهمترین جریان های منتقد رفتارها و باورهای دینی با همان دگراندیش های دینی ارائه دهد، دیدگاه ها و نظرهایشان را شناسی و دسته بندی کند و دغدغه ها و دل مشغولی های دینی شان را در متن تحولات سیاسی- اجتماعی بازتاب دهد تا کاستی ها و توانمندی های آن آشکار شود و دین پژوهان بتوانند با آسیب شناسی جریان های یاد شده، راه را برای پژوهش های گسترده تر هموار کند.

لازم به ذکر است که این کتاب  هرگز درصدد انجام پژوهش مستقل و گسترده ای درباره ی تأملات دینی دگراندیش های دوره ی رضاخان نبوده است و فقط به اقتضای موضوع، نگاهی اجمالی و گذرا به پاره ای از این جریان ها داشته است. از این رو، شاید اندک نوآوری این پژوهش، در نگاه به پدیده ی دگراندیشی دینی و معرفی خطوط اصلی و سرفصل های اندیشه ی آنها نهفته باشد.

بخش اول: نقد باورها و رفتارهای دینی ایرانی ها از نگاه دو مجله ی کاوه و آینده

بخش دوم: مجله ی ایرانشهر؛ آسیب شناسی دینی و آرمان عرفان گرایی در ایران

بخش سوم: احمد کسروی، از نقد دین ها تا براندازی آیین ها

بخش چهارم: در تدارک پیامبری