معرفی کتاب

قدرت نرم ایران در آسیای مرکزی و قفقاز

دکتر جعفر حق پناه .سیمین شیرازی موگویی و شیوا علیزاده

انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران

تهران 1393

مناطق آسیای مرکزی و قفقاز ، اصطلاحا "اوراسیا" خوانده می شود و کانون های بلافصل حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی به شمار می آیند. پیوند های دیرین و گسست ناپذیر مردمان این مناطق با فرهنگ و تمدن ایرانی به گونه ای است که حتی تجزیه سیاسی از ایران در دوره تزارها و بعدها سلطه کمونیسم و ایران ستیزی هفتادساله در دوران اتحاد جماهیر شوروی نیز به رغم ضربات سنگین وارده نتوانست انقطاع از ایران فرهنگی را رقم بزند. بالعکس فروپاشی این امپراتوری فرصتی تاریخی برای احیای این پیوندها متناسب با شرایط تازه فراهم آورد. ارزیابی کارکرد و موقعیت کنونی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز به جهت میزان بهره گیری از این فرصت تاریخی یکی از اهداف این پژوهش و بخشی از محتوای کتاب حاضر را شکل می دهد. در پی فروپاشی اتحاد شوروی ، ایران با شماری از کشورهای تازه استقلال یافته در همسایگی خود مواجه شد که فرایند نسبتا سریع دستیابی به استقلال و رهایی از یوغ شوروی بیشترشان را به شوک فرو برده بود. شمار اندکی از این جمهوری های پیشین شوروی ، بران استقلال آماده بودند. میان کشورهای تازه استقلال یافته تفاوت های زیادی وجود داشت. برخی از این ملت ها مانند ارامنه و گرجی ها ، مدت ها پیش از قرار گرفتن تحت سیطره ی روس ها ، سابقه استقلال و حاکمیت داشتند ودر دوران شوروی نیز جنبش استقلال طلب در آنها حضور داشت. در نتیجه این تفاوت ها ، کشورهای تازه استقلال یافته با درجات متفاوتی از سردرگمی در قبال هویت ملی مواجه بودند ، اوراسیا هنوز صحنه ی بازی بزرگ و رقابت میان قدرت های متعددی است که اغلب تلاش می کنند با توسل به قدرت نرم ، در زمینه های مختلف ، دستاوردهای کوتاه مدت و بلند مدت خود را تضمین کنند.عقب ماندن ایران در صحنه ی این بازی بزرگ ، باتوجه به پتانسیل عظیمی که کشورمان برای برتری از بسیاری از بازیگران در عرصه ی قدرت نرم دارد، وضعیت خوشایندی نخواهد بود. همین دغدغه ، ایده ی نگرش اثر پیش رو را پدید آورد. در این نوشتار تلاش شده است مخاطب از چشم اندازی تازه با جایگاه و منابع کشورمان در جمهوری های پیشین شوروی آشنا شود. به منظور بررسی دقیق تر ، پنج کشور ارمنستان ،ازبکستان، جمهوری آذرباییجان ، تاجیکستان و ترکمنستان انتخاب شده است. فصل اول کتاب به چهارچوب نظری ، یعنی نظریه ی قدرت نرم و مبحث دیپلماسی عمومی اختصاص یافته است. در فصل دوم با سیمای کلی کشورهای اوراسیا از حیث جمعیت ،اقوام ، زبان و مذهب آشنا می شویم . در فصل سوم به آن دسته از ویژگی های فرهنگی و تاریخی کشور های منطقه که می تواند منابع قدرت نرم ایران تلقی شود و روابط فرهنگی و سیاسی کشورمان با آنها پرداخته می شود. در فصل چهارم عملکرد ایران را در منطقه بررسی کرده و راهکارهایی برای بهبود آن ارائه شده است. در فصل پنجم به موانع تحقق قدرت نرم ایران در منطقه ، اختصاص یافته است.

فهرست مطالب:

فصل اول: سیمای کلی اوراسیا

فصل دوم: منابع قدرت نرم ایران در منطقه

فصل سوم : نگاهی به عملکرد  فرهنگی ایران

فصل چهارم: چالش ها و موانع هویتی رقیب قدرت نرم ایران

فصل پنجم : جمع بندی ؛ ایران فرهنگی و بازتولید

فرهودی