معرفی کتاب

در ایران سال های پیش سفر حج همچون سفرهای دیگر پرخطر و بدون ایمنی بوده است. در دوره قاجار تا دوره ای نه چندان دور و در دوره پهلوی اول، کیفیت و ایمنی راه این سفر تغییر چندانی نکرده بود. مردم با مشکلات فراوان بار سفر می بستند و دل در این راه پرخطر و حادثه می سپردند.

در سال های دهه 20و30 مردم برای رفتن به حج باید به سفارت کشورهای لبنان، عراق و سوریه مراجعه و گذرنامه دریافت می کردند تا از آنجا به مکه فرستاده شوند. امر حج در ایران متصدی خاصی نداشت و تشکیلاتی قوی و پاسخگو برای این امر در دستگاه دولت در نظر گرفته نشده بود. گاهی یک نفر از سفارت ایران در مصر به همراه وزیرمختار مصر چند روزی را در جده به سر می برد و گاهی هم همان یک نفر هم نبود.

دستگاه عظیم حج در دست اشخاصی به نام حمله دار اداره می شد که در مقابل هیچ نهادی پاسخگو نبود تا اینکه در سال 51 به دستور مستقیم محمدرضاشاه حج و حج گزاری به سازمان اوقاف سپرده شد. برنامه های این سازمان برای برگزاری مراسم تقریبا همه جوانب را در نظر گرفته بود از مراحل ثبت نام گرفته تا تهیه وسیله سفر و تهیه اسکان زایران. سازمان اوقاف از جوانان سپاهی دانش دراین امر کمک بسیاری گرفت. نوشتار حاضر بر آن است تا علت تصمیم دولت برای سامان مراسم حج گزاری و برنامه های سازمان اوقاف برای متمرکز کردن امور حج و چگونگی اجرای آن را در مراحل مختلف بررسی کند. روش اصلی مقاله ارجاع به اسناد دولتی موجود در مرکز اسناد کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس و نیز مراجعه به قوانین مصوب، مشروح مذاکرات مجلس ملی، خاطرات و مطبوعات می باشد.

فهرست منابع کتاب به ترتیب زیر است:

حج ایرانیان در دوره قاجار و روابط قاجار و عثمانی

برگزاری حج در دوره پهلوی دوم

سازمان اوقاف در دوره پهلوی دوم