معرفی کتاب

بغداد یا مدینة السلام مشهورترین شهر اسلامی است که در سال 145 ق به دست منصور دوانیقی ساخته و دارالخلافه عباسیان شد.

دار الخلافه نوبنیاد عباسیان، خیلی زود مرکز نژادها، ادیان و مذاهب گوناگون شد؛ به گونه‌ای که تنوع مذاهب در آن‌جا، گاه کمتر از تنوع مردمانش نبود. در این شهر، عرب و ایرانی، ترک و کرد، شیعه و سنی، یهودی و مسیحی، زردشتی و مانوی و ... در کنار هم زندگی می‌کردند و ساختار اجتماعی شهر، اقشار، طبقات و گروه‌های مختلفی چون خلفا، امراء، علما، عیاران و عامه مردم را در بر می‌گرفت. در میان مذاهب اسلامی موجود، مهم‌ترین آنها، شیعه و مذاهب اهل سنت بود که نه تنها شمار زیادی از جمعیت شهر و اکثر محله‌های بغداد را به خود اختصاص داده بودند، بلکه بیشتر مراکز اقتصادی و بازارهای مهم بغداد در کرخ و رصافه را نیز در اختیار داشتند.

علاوه بر موقعیت جغرافیایی و اقتصادی، موقعیت علمی و مرکزیت سیاسی بغداد نیز این شهر را کانون توجه بسیاری از مسلمانان کرده بود. (ص 2)

یکی از مهم‌ترین وقایع بغداد در عصر خلافت عباسی، منازعات مذهبی و آشوب‌های شهری بود که سالیان متمادی، اوضاع این شهر را ناآرام کرده بود. در منابع به منافره و درگیری میان شیعیان و اهل سنت، ترکان و دیلمیان، اعراب و اکراد و ایرانیان اشاره شده است. مسأله مهم و قابل طرح این است که علل وقوع این منازعات در بغداد چیست؟ (ص 3)

این کتاب با رویکردی تاریخی، به بررسی علل پیدایش و تشدید منازعات مذهبی بغداد در عصر خلافت عباسی پرداخته و به این پرسش پاسخ می‌دهد که شرایط سیاسی، مذهبی، اقتصادی و ساختار جمعیتی شهر بغداد، چه تأثیری بر وقوع منازعات داشت.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

پیشگفتار

مقدمه

فصل اول: بغداد در فاصله سال‌های 232 تا 656 ق

فصل دوم: تأثیر ساختار جمعیتی بغداد بر منازعات مذهبی

فصل سوم: تأثیر عوامل سیاسی بر منازعات مذهبی بغداد

فصل چهارم: تأثیر عوامل مذهبی بر منازعات مذهبی بغداد

فصل ششم: تأثیر عوامل اقتصادی بر منازعات مذهبی بغداد