معرفی کتاب

منوچهر خان معتمدالدوله از صاحب منصبان معروف دوره قاجار بود. لیاقت، کاردانی و در عین حال قساوت وی باعث سامان یافتن شورش‌ها و آشوب‌های مختلفی در عصر قاجار شد. با این همه، سخنان ضد و نقیض درباره او زیاد است. با این که درباره او آثار و منابع دست اولی وجود دارد، باز برخی نقاط زندگی او مبهم است. از جمله ابهامات زندگی او برخوردش با سیدعلی محمد باب است. منابع طرفدار او از جمله کتاب مدایح معتمدیه، در این باره سکوت کرده و از آن گذشته‌اند. به دنبال موضع وی در طرفداری و حمایت از باب، اکنون بهائیان به منوچهر خان بهای زیادی می‌دهند. در همین راستا و بدنبال ریشه‌یابی اقدامات او، برخی گفته‌اند که این اقدام او به علت ابهام در دین و آیین او می‌باشد، به حدی که برخی در اسلام آوردن او تشکیک کرده، و گفته‌اند به آیین خاصی اعتقاد نداشت و برخی دیگر گفته‌اند در خفا بر آیین ارمنی خود بود.

به عقیده نویسنده فتنه باب «بزرگترین دست‌آویز او، برای خسته کردن و از پای درآوردن حاج میرزا آقاسی بود و گرنه اعتقاد و دین و آیین منوچهر خان، دقیقا معلوم نیست و ظاهرا به چیزی پایبند نبوده است».

حکومت منوچهر خان معتمدالدوله گرجی در طی چند دهه بر ایالت‌های مختلف ایران موضوع اصلی متن مقدمه تذکره مدایح المعتمدیه است. میرزا محمد علی مذهب بهار در این مقدمه برخی از زوایای پنهان تاریخ میان قاجار را آشکار ساخته است. اما طبعا بعضی از نکات مهم این دوره را نیز مانند مسأله باب پنهان کرده است. پژوهش مبسوط این کتاب شامل این مسایل پنهان است متن مقدمه بهار از نثرهای برجسته دوره قاجار است.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

پیشگفتار

مقدمه صححح

1. نقد منابع
2. معرفی منوچهر خان
3. اسارت و خواجگی
4. رشد و تقرب درباری
5. نیابت گیلان و اصفهان
6. تغییر حکومت مرکزی و نیابت فارس
7. حکومت کرمانشاهان
8. حکومت اصفهان
9. مأموریت نواحی بختیاری
10. یورش به خوزستان (عربستان)
11. بازگشت به اصفهان
12. معتمدالدوله و سید علی محمد باب
13. معتمدالدوله و مسأله علمای اصفهان
14. معتمدالدوله و سال‌های پایان عمر
15. سرانجام معتمدالدوله
16. سرانجام مسأله ارثیه معتمدالدوله
17. میرزا محمدعلی مذهّب (بهار)
18. ملاعلی فنای اورجانی لنجانی

متن مقدمه تذکره مدایح المعتمدیه

یادداشت‌های متن مقدمه تذکره